|
Mahsulotlarni etkazib berish va to'lash. Xaridorga tovarlarni etkazib berish
mumkin bo'lgan usullardan biri:
* shahar va atrofdagi kuryer do'koni;
* ixtisoslashgan kurerlik xizmati (shu jumladan chet eldan);
* pikap;
* bunday xususiyat telekommunikatsiya tarmoqlari orqali etkazib beriladi
ma'lumotlar sifatida tovarlar.
Tovarlar uchun to'lov quyidagi yo'llar bilan amalga oshiriladi:
* dastlabki yoki tovarni olish paytida;
* kuryerga yoki haqiqiy do'konga tashrif buyurganda naqd pul;
* pochta buyurtmasi;
* bank o'tkazmasi;
* etkazib berishdagi naqd pul;
* kredit kartalaridan foydalanish (VISA, MASTER CARD va boshqalar);
alohida tijorat orqali elektron to'lov tizimlari orqali
banklar (TELEBANK, yordamchi va boshqalar).
So'nggi paytlarda dunyoda elektron tijorat yoki Internet orqali savdo juda tez rivojlanmoqda. Tabiiyki, bu jarayon
moliyaviy institutlarning bevosita ishtirokida amalga oshiriladi. Savdoning ushbu usuli hech bo'lmaganda korxonalar va aholining katta qismi yangi elektron bozor imkoniyatlaridan foydalanishi mumkin bo'lgan joylarda tobora ommalashib bormoqda.
Elektron tarmoqlardagi tijorat faoliyati ba'zi jismoniy cheklovlarni olib tashlaydi. O'zlarining kompyuter tizimlarini ulaydigan kompaniyalar
Internet mijozlarga ta'til va dam olish kunlarisiz kuniga 24 soat xizmat ko'rsatishga qodir. Mahsulotlar uchun buyurtmalar istalgan vaqtda istalgan joydan qabul qilinishi mumkin.
Biroq, ushbu "medal" ning o'ziga xos tomoni bor. Chet elda, elektron tijorat eng keng tarqalgan joyda, tranzaktsiyalar yoki tovarlarning narxi odatda 300-400 dollar bilan cheklanadi. Bu kompyuter tarmoqlarida axborot xavfsizligi muammolarining etarli darajada hal etilmaganligi bilan bog'liq. BMTning jinoyatchilikning oldini olish va unga qarshi kurashish qo'mitasining ma'lumotlariga ko'ra, kompyuter jinoyati xalqaro muammolarning biri darajasiga yetdi. AQShda ushbu turdagi jinoiy faoliyat rentabellik bo'yicha qurol va giyohvand moddalar savdosidan keyin uchinchi o'rinda turadi.
2006 yilda Internet orqali global tijorat aylanmasi hajmi,
forrester Tech. Prognozlariga ko'ra 1,8 dan 2 trln. Bunday keng ko'lamli prognozlar elektron tijoratning iqtisodiy xavfsizligini ta'minlash muammosi bilan belgilanadi. Agar xavfsizlik darajasi hozirgi darajada saqlanib qolsa, elektron tijoratning global aylanmasi bundan ham kam bo'lishi mumkin. Bundan kelib chiqadiki, bu elektron tijorat tizimining past darajadagi xavfsizligi va elektron biznesni rivojlantirishda cheklovchi omil.
Elektron tijoratning iqtisodiy xavfsizligini ta'minlash muammosini hal qilish, avvalo, unda foydalaniladigan axborot texnologiyalarini himoya qilish, ya'ni axborot xavfsizligini ta'minlash masalalarini hal qilish bilan bog'liq.
Internet-muhitda biznes-jarayonlarning integratsiyasi xavfsizlik bilan bog'liq vaziyatni tubdan o'zgartirishga olib keladi. Elektron hujjat asosida huquq va majburiyatlarni vujudga keltirish hujjat yuboruvchisi ham, uni oluvchisi ham tahdidlarning barchasidan kompleks himoyani talab qiladi. Afsuski, elektron tijorat korxonalari rahbarlari axborot tahdidlarining jiddiyligini va ularning manbalari axborot hujumlariga duchor bo'lganlaridan keyingina himoyani tashkil etish muhimligini to'liq anglaydilar. Ko'rib turganingizdek, bu to'siqlarning barchasi axborot xavfsizligi bilan bog'liq.
Konfidentsiallik, yaxlitlik, autentifikatsiya, avtorizatsiya, kafolatlar va maxfiylik tijorat operatsiyalarini o'tkazishda asosiy talablar qatoriga kiradi.
Axborot xavfsizligiga erishish uchun uning ochiqligini, maxfiyligini, yaxlitligini va huquqiy ahamiyatini ta'minlash asosiy vazifalar . Har bir tahdid ushbu to'rtta xavfli ma'lumotning xususiyatlariga yoki xususiyatlariga qanday ta'sir qilishi mumkinligi nuqtai nazaridan ko'rib chiqilishi kerak.
Maxfiylikcheklangan ma'lumotlar faqat mo'ljallangan shaxsga berilishi mumkinligini anglatadi. Ostida yaxlitligiaxborot deganda uning mavjudligi xususiyati buzilmagan shaklda tushuniladi. Mavjudligi Axborot tizimning tegishli vakolatga ega bo'lgan sub'ektlarga o'z vaqtida to'sqinliksiz kirishni ta'minlash qobiliyati bilan belgilanadi. Huquqiy ahamiyatlilikso'nggi paytlarda axborot mamlakatimizda axborot xavfsizligini ta'minlash uchun normativ-huquqiy bazani yaratish bilan bir qatorda muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Agar dastlabki to'rtta talab texnik vositalar bilan ta'minlanishi mumkin bo'lsa, ikkinchisining bajarilishi texnik vositalarga, jismoniy shaxslar va tashkilotlarning javobgarligiga, shuningdek iste'molchini sotuvchining firibgarligidan himoya qiluvchi qonunlarning bajarilishiga bog'liq.
Integratsiyalashgan axborot xavfsizligini ta'minlash doirasida, birinchi navbatda, muhim ahamiyatga ega elektron xavfsizlik masalalari biznes o'z ichiga oladi:
axborotni aloqa kanallari orqali uzatish paytida uni himoya qilish; kompyuter tizimlari, ma'lumotlar bazalari va elektron hujjat aylanishini himoya qilish;
ma'lumotlarning elektron shaklda uzoq muddatli saqlanishini ta'minlash; bitim xavfsizligini ta'minlash, tijorat ma'lumotlarining maxfiyligi, autentifikatsiya, intellektual mulk himoyasi va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
