Internet tarmog’i va uni tashkil etilishi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“_____________________________________________” KAFEDRASI


“ MULTIMEDIA ALOQA TARMOQLARI ” FANIDAN


MUSTAQIL ISH

Internet tarmog’ining tuzilish prinsiplari va ularning Klassifikatorlari

Bajardi: Telekommunikatsiya ta’lim yo‘nalishi
019-18 guruhi talabasi
Abdumuxtorova Safiyaxon
Qabul qildi: ______________________________


TOSHKENT – 2022

INTERNET TARMOG’I VA UNI TASHKIL ETILISHI.
Reja:

1. 
   Internet tarixi. Internetga ulanish.
   
2. 
   Internetda ma’lumotlarni qidirib topish va undan foydalanish.
   

Internet bu XX asrda kashf etilgan telekommunision va kompyuter tarmoqlar majmuidir. Uning tarixi 1960 yillaridagi AQShning ilmiy markazlaridan biri bo‘lgan RAND CORPARATION korxonasi birinchi marta butun mamlakatni qamrab oladigan markazlashmagan kompyuter tarmog‘ini yaratishni taklif qilgandan boshlanadi. Bu loyixani amalaga oshirishdan maksad harbiy muassasalar, ilmiy va o‘quv markazlari kompyuterlarni bir tarmoqqa birlashtirib, boshqarishni markazlashtirish edi. Maqsad yadro quroli hujumiga xam, tarmoqning bir necha qismi ishdan chiqqan holda xam ishlash faoliyatini saklab qoladigan sistemani yaratish edi. Bunday sistemani tarmoqlar soni kup bo‘lgandagina amalga oshirish bular edi. Shunday qilib Internetga asos solindi.

1964- yili 4 tarmoqdan iborat AQSh ning eng nufuzli tekshirish institutlarida joylashgan ARPANET tarmog‘i yaratildi. Boshida olimlarning tadqiqot ishlarida foydalanilgan tarmoq, keyinchalik ularning safsata sotishning sotishning kompyuterlashgan zanjiriga aylanadi. Ammo shunday tarmoq yaratishning o‘zi katta muvaffakiyat edi. 70-yillarda tarmoq ancha usdi. Endi tarmoqning tuzilishi unga xoxlagan kompyuterlarni ulash imkoniyatini berdi. Keyinchalik 1974-yilda tarmoqlarni birlashtiruvchi TCP/IP protokoli tuzildi va tarmoqning rivojlanishiga turtki bo‘ldi. Chunki tarmoqka ixtiyoriy kompyuterni ulash imkoniyati paydo bo‘ldi. 1983-yilda ARPANET-INTERNET deb atala boshlandi va juda kuchli, bir-biri bilan bog‘langan kompyuterlar va trmoqlar tuplamidan iborat sistemasiga aylandi.
1980-yillar INTERNETning keskin usish davri bo‘ldi. Kompyuterlarning markazlashmagan boshqarish tarmog‘i bilan bog‘lanish sxemasi butun dunyoga tarkaldi va chet el tarmoqlari tashkilotchilari AKSh tarmog‘iga ulanishga rozi bulishdi. INTERNET ning butun dunyoni kamrab olishi quyidagi tarmoqlarning kushilishi xisobiga bo‘ldi. NSFNET - AKShning ilmiy-tadqiqot institutlarini, korporasiya va xukumat idoralarini birlashtiruvchi tarmog. (1980 yil) EUNET (Europe Union Network) - Yevropaning UNIX operatsion sitemasida va UUCP xamda TCP/IP da ishlaydigan mashinalari tarmog‘i. Markazi Amsterdam shaxrida. (1982 yil) EARN (European Academic Research Network) - Yevropaning o‘quv, ilmiy-tekshirish va tadqiqot muassasalarining tarmog‘i (1983 yil) JUNET - Yaponiyaning UNIX mashinalari tarmog‘i (1984 yil) JANET - Buyuk Britaniyaning birlashgan akademik tarmog‘i (1984 yil)
1983 yilda - Internet tashkil etildi. Internet-axborotlar bilan mustaqil almashish imkonini yaratdi. Internet (International Network – xalqaro kompyuter TARMOQ) butun dunyoni qamrab olgan global kompyuter tarmog‘idir. 1990 yillar o‘rtalarida Internet biznes-ishlovlar bilan ishlash uchun qo‘llanila boshladi. Biroq, bu borada turli muammolar mavjud edi. Internetning statistik ma’lumotlari quyidagicha:
1981 y. - Internet ga 213 ta kompyuter ulangan.
1983 y. - Internet ga 562 ta kompyuter ulangan.
1986 y. - Internet ga 5089 ta kompyuter ulangan.
1989 y. - Internet ga 100000 dan ortiq kompyuter ulangan.
1992 y. - Internet ga 727000 ta kompyuter ulangan.
1995 y. - Internet ga 20-40 million kompyuter ulangan.
2000 y. - Internet ga 100-379 million kompyuter ulangan.
2005 y. - Internet ga 1 mlrd ga yaqin kompyuter ulangan.
2008 y. - Internet ga 1,5 mlrd ga yaqin kompyuter ulandi.
2010 y. - Internet ga 2,095 mlrd dan ortiq kompyuter (The Royal Pingdom kompaniyasi izlanishlari bo‘yicha internetdan foydalanuvchilar soni 2 095 006 005 tani tashkil etgan) ulandi.
2012 y. - Internet ga 2,405 mlrd dan ortiq kompyuter (2 405 510 175 foydalanuvchi) ulandi.
Hozirgi kunda Internet dunyoning 200 ga yaqin mamlakatlarida milliardlab abonentlarga ega. Har oyda tarmoq miqdori 5-7% ga ortib bormoqda. Internet dunyodagi turli xil ma’lumotlarga oid axborot tarmoqlari o‘rtasidagi o‘zaro aloqani amalga oshiruvchi yadroni tashkil qiladi.
Internet qachonlardir faqat tadqiqot va o‘quv guruhlarigagina xizmat qilgan bo‘lsa, hozirgi kunga kelib, u ishlab chiqarish doiralari orasida keng tarqalmoqda. Kompaniyalarni Internet tarmog‘ining tezkorligi, arzon, keng qamrovdagi aloqa, hamkorlik ishlaridagi qulaylik, hammaning ishlashi uchun imkon beruvchi dastur hamda ma’lumotlarning noyob bazasi ekanligi o‘ziga tortmoqda. Arzon xizmat narxi evaziga foydalanuvchilar AQSh, Kanada, Avstraliya va boshqa ko‘pgina Yevropa mamlakatlarining tijorat yoki notijorat axborot xizmatlariga yo‘l topadilar.
Ayniqsa, kundalik kommunikatsiyaga muxtoj shaxslar, tashkilot, muassasalar uchun ko‘pincha telefon orqali to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqa nisbatan Internet infrastrukturasidan foydalanish anchagina arzon tushadi. Bu narsa, ayniqsa, chet ellarda filiallari mavjud bo‘lgan firmalar uchun qulaydir, chunki Internet ning konfidensial noyob aloqalari butun dunyo bo‘yicha imkoniyatga ega.
Internetda ma’lumotlarni qidirib topish va undan foydalanish.
Internetga kirish uchun dastlab ekrandagi Internet Explorer dasturini ishga tushiramiz. Natijada Internet Explorer brouvzerining ishchi oynasi hosil bo‘ladi. Uning yuqori qismidagi Адрес: oynasiga biz kirmoqchi bo‘lgan sayt manzili yozilib, [Enter] tugmasini bosamiz.

Biron ma’lumot qidirmoqchi bo‘lsak, qidiruv tizimlaridan foydalanishimiz mumkin. Bular: www.ya.ru, www.rambler.ru, www.google.uz va boshqalar. Misol uchun, biz Rambler qidiruv tizimida ishlamoqchi bo‘lsak, ro‘yxatlar satridan http://www.rambler.ru yozuvini tanlaymiz yoki qidiruv tizimining nomini klaviatura yordamida kiritib, [Enter]ni bosamiz.

Natijada ekranda Rambler qidiruv tizimining sahifasi namoyon bo‘ladi.

Sahifa orqali bugungi kunga qadar to‘plangan turli sohaga oid ma’lumotlar bilan tanishish mumkin. Internetning bunday qidiruv tizimlari yordamida istalgan ma’lumotni tez va qisqa vaqt ichida topish mumkin. Shuningdek, Искать oynasiga siz izlamoqchi bo‘lgan ma’lumotning biron jumlasi yoki so‘zi yozilib Найти! (yoki [Enter]) tugmasi bosiladi. Natijada shu jumla yoki so‘zga tegishli bo‘lgan ma’lumotlar (sahifalar) ro‘yxati kichik izohlari bilan paydo bo‘ladi. Biz kichik izohlar orqali o‘zimizga tegishli sahifani to‘liq ko‘rish uchun shu sahifa ustiga sichqonchani ko‘rsatkichini olib borib, chap tugmasini bosamiz. Masalan, Alisher Navoiy haqida ma’lumot olmoqchimiz.

Yuqoridagi oynaga shu yozuvni kiritib, Найти! (yoki [Enter]) tugmasini bossak, quyidagilar paydo bo‘ladi:

Qidiruv natijasida 640 sahifa aniqlangan, shundan dastlab, 1-15 gacha bo‘lganining ro‘yxati ekranda Sarlavhasi, kichik izohi, sayt manzili bilan keltirilgan. Biz kichik izohlarni o‘qigan holda o‘zimizga keraklisini tanlab, sichqonchaning tugmasini bosamiz. Aytaylik, 3- o‘rindagi ma’lumot kerak bo‘lsin, u holda yangi oynada shu ma’lumot to‘liq paydo bo‘ladi.

Har qaysi qatordagi sahifalarni shu orqali ko‘rish va undan ma’lumot olish mumkin. Bunda tanlangan har bir sahifaning to‘liq matni alohida oynada hosil bo‘ladi.

Boshqa qidiruv tizimlari orqali ham xuddi yuqoridagidek, amallarni ketma-ket bajarish natijasida ma’lumot izlash mumkin. Brouvzerning asosiy tugmalari:

1. Назад – Bir sahifa orqaga yoki eski saytlarga qaytish
2. Вперед – Bir sahifa oldingi yoki yangi saytlarga o‘tish
3. Остановить – Yuklanishni (ochilayotgan saytni) to‘xtatish
4. Обновить – Yuklanishni qayta boshlash (saytni qayta yuklash)
5. Домой – Boshlovchi (uy) saytiga o‘tish (bosh sahifani yuklash)

Ma’ruza matnlari yoki boshqa axborot-ta’lim resurslarini olish uchun hamda boshqa ilmiy ishlar bilan shug‘ullanish uchun kerakli sayt (sahifa)larga murojaat etish lozim. Buning uchun:

1. 
   barcha ta’lim yo‘nalishi yoki sohaga oid axborot-ta’lim resurslarini olish uchun www.ziyonet.uz portaliga va uning Библиотека bo‘limiga kirish;
   

2) pedagogika sohasiga oid barcha ma’lumotlarni (DTS, o‘quv va ishchi dasturlar, o‘quv va uslubiy qo‘llanmalar, darsliklar, ma’ruza matnlari, avtoreferatlar, dissertatsiyalar haqida ma’lumot) olish uchun www.pedagog.uz portaliga va uning kerakli bo‘limlariga kirish;

3) tayanch oliy o‘quv yurti hisoblanmish Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika Universitetining www.tdpu.uz saytiga kirish; tegishli fanlarni olish uchun uning Elektron majmualar (tegishli fakultetlar va kafedralar) bo‘limiga kirish;
4) shuningdek, www.vak.uz – Oliy attestatsiya komissiyasining saytiga; www.edu.uz – Oliy ta’lim vazirligining portaliga; www.uzedu.uz – Xalq ta’limi vazirligining portaliga kirish lozim.

Sizlarga qo‘shimcha quyidagi sayt (sahifa)larni keltiramiz:

www.gov.uz – O‘zbekiston Respublikasi Davlat hokimiyati portali
www.press-service.uz – O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining matbuot xizmati
www.uza.uz – O‘zbekiston Milliy axborot agentligi sayti
www.dtm.uz – Davlat test markazi sayti
www.jspi.uz – Jizzax davlat pedagogika instituti
www.jizzax.uz – Jizzax viloyati hokimligi sayti

Adabiyotlar ro`yxati:

1. G’ulomov S.S., Shеrmuhamеdov A.T., Bеgalov B.A.

Iqtisodiy informatika. Toshkеnt - «O’ZBERISTON», 1999.

2. Alimov R.X. va boshqalar. Milliy iqtisodiyotda axborot tizimlari va tеxnologiyalari. Toshkеnt, 2004

3. 
   www.internet.ru