Internet tarixi 2019

KOMPYUTERNI INTERNETDA ISHLASH UCHUN ULASH VA ROSTLASH

Internet xizmatlaridan foydalanish uchun kompyuteringizni Internet bilan aloqaga ?ga

bo?lgan va kerakli servisni taqdim ?tuvchi tarmoqqa ulanishini ta?minlash va kompyuterda
maxsus dasturli ta?minotga ?ga bo?lish kerak.
Internet ga murojaat qilish bilan boshqa bo?lgan xizmatlar ingliz tilidagi
mamlakatlarda Internet Service Provider yoki qisqacha ISP deb ataluvchi firmalar tomonidan
taqdim ?tiladi; ularni Rossiyada "Internet ga murojaat qilish provayderlari" yoki oddiygina
qilib provayderlar deb atashadi.
Provayder Internet bilan doimiy ulanishga ?ga bo?lgan va kompyuterlarni (murojaat
qilish serverlari) o?z ichiga olgan bo?lib, kompyuterlar orqali abonentlarni ? alohida
foydalanuvchilarni yoki lokal tarmoqlarni ulashni amalga oshiradi.
Internet ga ulashning bir nechta variantlari mavjud:
? ajratilgan liniya bo?yicha doimiy ulanish;
? kommutaciyalanadigan liniya bo?yicha seansli ulanish;
? xost-kompyuterta masofadan turib terminalli murojaat qilish.
Ajratilgan liniya bo?yicha ulash foydalanuvchiga ?ng qulay ishlash sharoitlarini
ta?minlaydi, lekin ancha qimmatga to?shadi. Bu variantda lokal tarmoqning kompyuterlaridan
biri (server) provayder marshrutlovchisi bilan doimiy ulanishga ?ga (73-rasmga qarang).
Kerakli texnik va dastur ta?minotini o?rnatish va sozlash hamda bunday ulanishlar ishini
birga olib borishni odatda firma-provayderning mutaxassis-ma?muriyati amalga oshiradi, bu
foydalanuvchining ishini engillashtiradi. Bunday ulanishning muhim afzalligi lokal tarmoqqa
punktlari ma?lumot serverini (masalan Web-serverni) o?rnatish imkoniyatidadir, boshqa
variantlarida bunday ulanishning imkoni yo?q.
Kommutaciyalanadigan liniya bo?yicha ulash variantini alohida kompyuterlar uchun ham,
Internet ga doimiy ulanishni talab ?tmaydigan lokal tarmoqlar uchun ham tavsiya ?tish
mumkin. Bu variant, provayderning oddiy telefon liniyasi bo?yicha murojaat qilish
serveriga, bu servergacha" qo?ng?iroq qila olish" va foydalanuvchi nomini va maxfiy so?zni
kiritishni talab ?tadigan keyinchalik qayd qilish yo?li bilan vaqtincha ulanishni ko?zda
tutadi. Bunday qayd qilishdan keyin foydalanuvchi kompyuteri telefon aloqasini ushlab
turishni butun vaqti davonida Internet tarmog?iga to?liq ulanib qoladi. Bu ulanish vaqtida
foydalanuvchi birinchi variantda ulangandagi kabi imkoniyatlarga ?ga bo?ladi, lekin
kommutaciyalanadigan liniya bo?yicha ulanish birmuncha arzonroq. bo?ladi. Bu hozir ?ng ko?p
tarqalgan variantdir, shuning uchun quyida biz uni batafsilroq ko?rib chiqaniz.
Xost-kompyuterga masofadan turib terminalli ulanish kompyuterni uzoqdagi kompyuterga
telefon liniyasi bo?yicha ulash yo?li bilan bu kompyuterning uzoqlashgan terminal rejimini
ishlatishni ko?zda tutadi. Bu variantda faqat matnli ma?lumot uzatiladi, shuning uchun
foydalanuvchi tarmoq bilan muloqot qilishda cheklangan imkoniyatlarga ?ga bo?ladi.
Nihoyat, yaqindagina holi ?kzotik bo?lgan, butun ?sa to?liq haqiqatga aylangan
radiokanal bo?yicha Internet ga ulanish variantini ta?kidlash lozimdir. Bu holda
provayderga simsiz tarmoqli ko?prik o?rnatiladi (masalan, 7 km gacha masofada cheklanmagan
miqdordagi mijozlar radiomodemlarining radioulanishini ta?minlaydigan ARLAN640 );
mijozlarga tarmoqli radioadapterlar (2 Mbod gacha
73-rasm. Lokal tarmoqning Internetra ulanishi.
uzatish tezligini ta?minlovchi tashqi ARLAN630, yoki sizning kompyuteringizning tizimli
shinasiga bevosita ulanadigan, Windows 95 va Windows NT da ishlash uchun drayverlarga ?ga
bo?lgan va 630 Kbod uzatish tezligini ta?minlovchi ichki ARLAN655) va yo?naltirilgan
radioantenna (tarelka) o?rnatiladi. Simsiz Internet ning afzalliklari:
? ma?lumotlarni uzatishning yuqori tezligi;
? aloqa kanalini ishlatganligi uchun abonentlik to?lovining yo?qligi;
? tarmoq bilan mobil aloqaning ta?minlanishi (mashinada bir joydan boshqa joyga aloqani
yo?qrtmasdan ko?chib yurish mumkin).
Sizning kompyuteringiz kommutaciyalanadigan liniya bo?yicha
Internet koni ostidagi cheksiz sirli va jozibali dunyoga murojaat
qilishni ?gallashi uchun nima qilish kerak ?
Bu ishning asosiy bosqichlari ko?pincha quyidagicha bo?ladi:
?Provayderni tanlash.
?Modemni o?rnatish, ulash va sozlash.
? Operacion tizimni sozlash.
? Tarmoqda ishlash uchun amaliy dasturlarni o?rnatish va sozlash.
Birinchi qilinadigan ish ? bu Internet ga murojaat qilish bo?yicha xizmatlarni taqdim
?tadigan firmani tanlashdir.
Hozir Rossiyada o?nlab provayderlar ishlab turibdi, har bir yirik shaharda ular bir
nechta: ular odatda, kompyuter adabiyotida, reklamada, ko?rgazmada nashr ?tish bo?yicha
ma?lumdirlar. Ularda kompyuterni tarmoqqa ulanish va xizmat ko?rsatish narxlari, texnik va
servis imkoniyatlari turlichadir.
Provayderning faoliyatini tavsiflovchi quyidagi muhim parametrlarni sinchiklab baholash
kerak:
? qayd qilish, abonentlik to?lovi, ulash vaqtida to?lov narxi;
? siylovlar borligi, shu jumladan tungi vaqtda ishlaganligi uchun va ularning narxlari;
? provayderning tarmoqli kanallari turi va o?tkazish qobiliyati (Internet da haqiqiy
ishlash tezligi ana shularga bog?liq);
? provayder modemlarining yuklanganlik darajasi (ungacha qanchalik engillik bilan
qo?ng?iroqqila olish mumkin);
? provayderga xizmat ko?rsatadigan telefon kanallari va ATS tipining sifati;
? mijozlarga texnik xizmat ko?rsatish darajasi, provayder mutaxassisini mijozga uning
chiqaruvi bo?yicha borish imkoniyati, bepul va pulli maslaxatlarni va boshqa xizmatlarni
olish usullari.
Tanlangan provayder bilan xizmat ko?rsatishga rasmiy shartnoma tuzish kerak. Provayder
bilan sizni hamma munosabatlaringiz ana shu shartnoma asosida quriladi, unda provayder
bajaradigan hamma ishlar va xizmatlar sanab o?tiladi va ularning narxi ko?rsatiladi.
Shuni hisobga olish kerakki, bir qator holdarda ixtisoslashgan kompyuter
ko?rgazmalarida (reklama maqsadlarida) yoki yangi kompyuterni sotib olishda, masalan,
ko?pgina firma provayderlar sizni Internet tarmog?iga bepul ulaydi, modemni, operacion
tizimni va tarmoqda ishlash uchun amaliy dasturlarni bepul o?rnatishga va sozlashgacha
bo?lgan xizmat ko?rsatishda qo?shimcha imtiyozlarni beradi. Bo?nga o?xshash kompleksli
imtiyozli xizmat ko?rsatish g?arbda ?Intemet-in-a-box? nomini olgan. Bunday xizmat
ko?rsatishda, provayderdan yaxshi jihozlangan yangi kompyuterni sotib olib, siz uni
oddiygina telefon rozetkasiga ulaysiz va tarmoqda ishni boshlayverasiz.
Internet tarmog?iga ulanish masalasini hol ?tishdagi juda muhim ish ? modemni
tanlashdir. Hozirda bozorda taklif ?tilayotgan ko?p sonli turli xil, yuqori sifatli va
zamonaviy modelli modemlar orasidan tanlashga tuo?ri keladi. Bu modemlarning tavsiflari va
ularning kiyosiy tahlili ko?p sonli kompyuter adabiyotlarida doimiy ravishda keltiriladi.
Modemni tanlash jarayonining asosiy momentlari quyidagicha:
? Provayder mutaxassislaridan modemning qanday markasini va qaysi savdo firmalaridan sotib
olishni bilish kerak odatda, ishlash tezligi va ishonchliligi bo?yicha ?ng yaxshi natija
sizga modemni xuddi provaydernikiga o?xshash markasi o?rnatilganda ?rishiladi.
? Provayder vaqili bilan sizning telefon liniyangiz tavsiflarini muhokama qilish kerak,
shuni hisobga olish kerakki, ba?zi bir modemlarni ishlatishda qiyin bartaraf ?tiladigan
muammolar bo?lishi mumkin: telefonning qo?shaloqligi, yuqori chastotali telefon
bo?lgichlarining borligi, telefon liniyasining shovqinliligi, ATS muassasasi turi va b.
? Modemning asosiy texnik tavsifi ? qiymatlarni uzatish tezligiga kelsak, shuni ?slash
kerakki, yuqori tezlikli modemning qimmatbaxo narxi tarmoq bilan ishlash vaqtini tejash
hisobiga tez qoplanadi. Haqiqatan ham, 100 Kbit sig?imli qiymatlarni uzatish modem tezligi
28,8 bit/s bo?lganda 1,5 min vaqtni oladi, tezligi 9600 bit/s bo?lganda ?sa 3 marta katta,
ya?ni 4,5 min vaqtni oladi.
Modemni telefon tarmog?iga ulash uchun telefon liniyasini kompyuterga yaqinroq olib
kelish kerak, RJ-11 standartidagi telefon rozetkasini harid qilish, o?rnatish va mavjud
telefonga parallel ulash kerak. Bu rozetkada 4 ta kirish klemmasi bor, ularning ikkita
markaziysiga telefon simlarini ulash kerak, shuningdek ulanish qutbligini farqi yo?qdir.
Ta?kidlash kerakki, Internet tarmog?iga faqatgina telefon kanali (ular bo?yicha S56flex
va X2 standarti bo?yicha o?ta zamonaviy modemlarda qiymatlarni uzatishni maksimal tezligi
56 bodni tashkil ?tadi) bo?yicha ?mas, balki ISDN standartidagi raqamli aloqa kanali
bo?yicha ham (tezliklari 64 Kbod, 128 Kbod va xatto 2 Mbodgacha), kabelli analogli kanal
bo?yicha ham (tezligi 10 Mbod gacha) va o?tkazish qobiliyati 100 Mbod gacha bo?lgan optik
tolali kabelli kanal bo?yicha ham ulanish mumkin. Ulanishning oxirgi variantlarini, mos
aloqa kanallarini yuqori narxlarini hisobga olgan holda birinchi navbatda xost-kompyuterlar
uchun tavsiya ?tish mumkin. Bu kanallar to?g?risida ?telekommunikaciya vositalari?
bo?limida batafsilroq xikoya qilingan.
Modem sotib olingandan va o?rnatilgandan keyin tarmoqning ko?pchilik bo?lajak mijozlari
uchun ?ng murakkab bosqich keladi ? operacion tizimni sozlash (masalan Windows 95
kommunikacion utilitlarini sozlash) va tarmoq; bilan o?zaro harakat qiladigan amaliy
dasturlarni o?rnatish (?lektron pochta, fayllarni uzatish, World Wide Web serverlarini
ko?rib chiqish va b. dasturlar). Agar sizda kompyuterlarning dasturli ta?minotini sozlash
bo?yicha etarli tajriba bo?lmasa, u holda yaxshisi bu ishni firma-provayder
mutaxassislariga, ularni o?zingizni ofisingizga taklif ?tib topshirish kerak yoki SHK ning
tizimli blokini ularning firmasiga olib borish kerak.
?lektron pochta va fayllarni uzatish (FTP) dasturlari ko?pincha provayder tomonidan
bepul taqdim ?tiladi.
Web-serverlarni ko?rib chiqish dasturlari (ularni brauzerlar deb ataladi) sifatida
ko?pincha hozir Nescape Navigator va MS Internet Explorer dasturlari ishlatiladi.
Microsoft korporaciyasini siyosatiga mos ravishda MS Internet Explorer dasturlari
tarmoq mijozlariga bepul taqdim ?tiladi, hozir ?ng ko?p tarqalgan Nescape Navigator
dastur-brauzeri, 90 kun mobaynida u bilan batafsilroq tanishish uchun keyinchalik sotib
olish maqsadida, bepul taqdim ?tiladi (dastur narxi taxminan 50 $).
Nescape Navigator brauzerini o?rnatish MS Nescape Navigator Explorer ni o?rnatishga
qaraganda oddiyroqdir. Birinchidan, chunki Nescape Navigator ning standart versiyasi hajmi
bo?yicha (3,5 Mbayt) MS Internet Explorer ning xatto minimal versiyasiga (5,4 Mbayt)
nisbatan ham kichikdir; ikkinchidan, MS Internet Explorer dasturlarini o?rnatish
kompyuterni qayta yuklashni talab ?tadi.
Shuni aytish kerakki, bu hamma dasturlarni va ularning ?ng yangi versiyalarini siz
bevosita tarmoqdan mustaqil ravishda yuklab olishingiz mumkin va bu sizga pirovardida bepul
bo?ladi.
Shuni inobatga olish kerakki, Internet bilan muloqot qilishning asosiy tili
inglizchadir, darhaqiqat, oxirgi yillarda rus tilida ham ishlashni ta?minlaydigan dasturlar
paydo bo?ldi.