“Internet narsalar” raqamli platformalari va “Internet narsalar” tarmoqlarini o‘zaro bog‘liq rivojlantirish

IoT ilovalarini ishlab
chiquvchilar interfeyslari
IoT xizmatlari iste’molchilari
IoT xizmatlari va ilovalari
Servislar platformasi
Aloqa tarmog’i
Oxirgi qurilma
Boshqa
servislar
platformalari
Boshqa servislar
platformalari bilan
texnologik ma’lumotlarni
almashlash uchun
interfeyslar
Agregatsiyalash va dastlabki
ishlov berish uchun texnologik
ma’lumotlarni taqdim etish
interfeyslari
IoT simsiz tor polosali
aloqa tarmoqlarining
radiointerfeyslari
Qurilmalarni
identifikatsiyalash

---

Shuning uchun, turli turli tor polosali simsiz IoT aloqa tamroqlarining
rivojlanishi har bir daraja uchun eng moslashuvchan va texnologik jihatdan neytral
tarzda alohida tartibga solinishi kerak. Shunga qaramay, turli tor polosali simsiz
IoT aloqa tamroqlarini rivojlantirishga qaratilgan tartibga solish butun IoT
ekotizimlaridan, ayniqsa, quyidagi sohalarda samarali foydalanish uchun talab
qilinadi:
- axborot xavfsizligi;
- IoT qurilma identifikatsiyalari;
- IoT qurilmalarini boshqarish, shu jumladan, tarmoqdan masofadan uzilish va
ma’lumotlarni so‘rash va quvvatni qayta ishlash qobiliyati;
- to‘plangan texnologik ma’lumotlarni almashish darajalari o‘rtasida ochiq
protokollarni standartlashtirish;
- iqtisodiyotning muhim tarmoqlarida to‘plangan texnologik ma’lumotlarni
saqlash, yig‘ish va ulardan foydalanishni umumiy nazorat qilish;
- tezkor-qidiruv tizimini amalga oshirish uchun texnik vositalarni ulash;
- IoT qurilmalarining dasturiy ta’minotini radioefir orqali yangilash
imkoniyatlari (proshivka).
Yuqoridagi ko‘rsatmalar nafaqat texnik, balki umumiy IoT ekotizimida
texnologik ma’lumotlarning aylanishi bilan jarayonlarni ma’muriy tartibga
solishga ham tegishli.
Birinchidan, davlat tomonidan tartibga solish IoT sohasidagi turli xil
elementlar va quyi tizimlarning mosligini va ularning axborot xavfsizligini
ta’minlashga qaratilgan bo‘lishi kerak. IoT rivojlanishiga yordam beradigan va IoT
bozorining barcha ishtirokchilariga teng darajada qo‘llaniladigan, etarlicha
umumiy tartibga solish xususiyatini saqlab qolish unchalik muhim emas.
IoT xizmatlarini etkazib berish protokollariga misol tariqasida ITU-T va
OneM2M keltirish mumkin va turli xil aloqa tarmoqlarida, shu jumladan tor
polosali simsiz IoT aloqa tamroqlarida qo‘llaniladigan universal xizmat ko‘rsatish
platformalari uchun protokol tizimida ham birgalikda ishlaydi. 2-rasmda IoT
xizmatlarini taqdim etish uchun OneM2M tomonidan ishlab chiqilgan protokollar

---

va ularning tor polosali simsiz IoT aloqa tarmoqlarining arxitekturadagi o‘rni
ko‘rsatilgan.
2- rasm. IoT ochiq ekotizimlari uchun XEATda OneM2M protokollarini
standartlashtirishga misol
2- rasmda quyidagi tushunchalar qo‘llanilgan:
−
AE (Application Entity) – ma’lum bir IoT ilovasining apparat va
dasturiy ta’minoti (masalan, transport vositalarini kuzatish);
−
CSE (Common Services Entity) – turli xil xizmatlarga xos bo‘lgan
funksiyalarni (masalan, ma’lumotlarni boshqarish, qurilmalarni boshqarish, xizmat
ko‘rsatish platformasi darajasida manzilni hisobga olish va h.k.) amalga oshiruvchi
apparat va dasturiy ta’minoti;
−
NSE (Network Services Entity) – terminal qurilmalar bilan ma’lumot
almashish, bu qurilmalarni tarmoq darajasida boshqarish, ularning tarmoq
darajasida joylashishini kuzatish va h.k.lar uchun javobgar bo‘lgan tarmoq
tugunlarini taqdim etish;
−
Mca, Mcn, Mcc, Mcc' – tipik arxitekturaning turli darajalari
o‘rtasidagi standart protokollar.
1.7-rasmdan ko‘rinib turibdiki, taqdim etilgan yondashuvda kirish
tarmoqlarini standartlashtirish va IoT dasturlari va oxirgi foydalanuvchilarga
kirishni amalga oshirish bo‘yicha takliflar mavjud emas, chunki bu muammolar