Internet jurnalistikasi yo’nalishi 23/19 guruh talabasi Ergashova Iqbolning bajargan yakuniy nazorat ishi

Internet jurnalistikasi yo’nalishi 23/19 guruh talabasi Ergashova Iqbolning bajargan yakuniy nazorat ishi
Якуний назорат саволлари

1. 
   Зиддиятлар эскалацияси ва унда интернет журналистиканинг роли
   2. Ижтимоий тармоқларда журналист касб одоби мавжудми?
   3. Фожиали ҳодисаларни ёритувчи журналистлар нималарга эътибор беришлари зарур?
   

1. Ziddiyat susayib borishi ham, yoyilib borishi ham mumkin. Hech bo’lmaganida vaqtinchalik bo’lsa-da, tinchitilishi mumkin. Biroq ko’pincha mojaro avj olib, vaziyat keskinlashadi. Holatning susayishi yoki keskinlashishi ziddiyat eskalatsiyasi dеyiladi. Bundan kelib chiqib o’ylashimiz mumkinki, ziddiyatning rivojlanib o’t olib ketishi ham, so’nishi ham mumkin bo’lgan holat ekan. Albatta, bunday paytda jurnalistning ya’ni axborot tashuvchi yoxud “targ’ibotchi” OAV vakillari pozitsiyasi yuksaladi. Ko’p narsa ularga bog’liq bo’lib qoladi. Ya’ni ularning materiallari ahamiyatli unsurga aylanadi. Buni o’tmish ham, hozirgi kun ham ko’rsatib turibdi. Bir maqolada ko’zim tushgandi. Unda haligacha bartaraf etilmayotgan ba’zi ziddiyatli vaziyatlar, mijaroli holatlarga OAV ham sababchi deb. Maqolada keltirilishicha, Turk-Kipr munosabatlari misol keltirilgan. Ya’ni unda aytiladiki, turk OAV milliy va diniy qarashlarni targ’ib qilish bilan, Kipr OAV esa o’z diniy va ma’naviy qarashlarni olg’a surish bilan ziddiyatni chuqurlashtiradi. Ikki din o’rtasida radikallashuv shu tufayli ham mojaro yakun topmaydi. Xalqimizda “yaxshi gapga ilon inidan chiqar, yomon gapga xanjar qinidan” degan gap bor. Bu ham yuqoridagi fikrlarni yoqlaydi.
Barcha vatandoshlarimiz yodidan chiqmaydigan qirg’iz-o’zbek mojarosi haqida bir ustozimiz quyidagicha gaplarni aytgandilar.
Gap shundaki, mojaro davomida bilamizki, o’zbeklar ko’p ozor chekkan. O’sha paytda o’zbek OAV voqeani ancha mo’tadil, bosiq va silliq yoritgan. O’z ko’zlari bilan ko’rgan odamlar aytmagunicha ko’pchilik vaziyat aslida qanday yuz berganini bilishmagan ham. Bundan aholini oyoqqa turg’zmaslik, alamzada guruhlar paydo qilmaslik, tinchlik yo’lida bitim tuzish kabilar maqsad qilingan. Vaqt o’tgach ba’zi mutaxassislar buni ma’qullagan, biroq buni xato deganlar ham bo’lgan. Ustoz voqealarni so’zlayotgan vaqtda guruhda tortishuv kelib chiqdi. Bo’lg’usi jurnalistlarning qaysinisidir bu to’g’ri tinchlik uchun desa, qaysinisidir esa bu xato, ochiq aytish kerak edi dedi.
Bunday nizoli vaqtlarda internet jurnalistning ham, an’anaviy jurnalistning ham roli katta. Biroq, ta’kidlash kerakki, internet jurnalistlari bir muncha ilg’or va peshqadam. Axir ular www (butun dunyo o’rgimchak to’ri) dan foydalanadilar. Bu to’r esa butun dunyoni qamrab olgan. Bosma va Televideniye imkoniyati va tezligi cheklangan. Shu jihatdan qolaversa senzura jihatdan ham internet jurnalistlarida imkoniyat kengroq.
Jurnalistlar nizoli tomonlardan birining a'zosi bo'lganida ular uchun mojaroni yoritishda professional va ma'naviy ikkilanishlar mavjud. Bu ularning professionalligi va jamiyatga tegishlilik hissi o'rtasida keskinlikni keltirib chiqaradi. Kiprning har ikki tomonidagi jurnalistikaga qaratilgan ushbu maqola jurnalistlarning mojarolardan jabrlangan jamiyatlardagi roli haqida qanday fikrda ekanliklarini o'rganadi. Kipr turk ommaviy axborot vositalari va Kipr yunon ommaviy axborot vositalari jurnalistlari bilan yarim tuzilgan, yuzma-yuz intervyularga asoslanib, u Kipr mojarosi haqida xabar berishda jurnalistlarning o'z rollari va ularning ishiga ta'sir qiladigan kuchlar haqida o'z-o'zini aks ettirishini o'rganadi. Natijalar shuni ko'rsatadiki, jurnalistlar qat'iy emas, balki o'zgaruvchan shaxsga ega. Ular jurnalistikaning jamiyatdagi ma'nosi va rolini qayta ko'rib chiqadilar va takrorlaydilar, mojaro holatiga qarab professional va etnik o'ziga xosliklar o'rtasida harakat qilishadi.
2. Barcha sohalarda va kasblarda bo’lgani kabi jurnalistikada ham kasb odobi, normalari va kasb etikasi mavjud. Xoh u internet jurnalistikasi bo’lsin, xoh bosma yoki teleradio jurnalistikasi bo’lsin jurnalistika kasb odoblari ixtisoslashgan holda barchasiga tegishli. Ixtisoslashgan deganda nazarda tutdimki, masalan teleradio jurnalistikasida kiyinish odobi ham, me’yorlari ham mavjud. ammo internet jurnalistikasida bu juda ham ahamiyatli qoidalarga tayanmagan. To’g’ri, umumiy kiyinish qoidalariga rioya qilinadi agar videomateriallar bo’lsa. Internet jurnalistikasining ixtisoslashgan kasb odoblari shulardan iboratki, aniqlik, tezkorlik, xolislik, ishonchlilik, tezkor bo’lsa-da shoshilmaslik, mas’uliyat va ishonch.
3. Jurnalistlar ziddiyatli vaziyatlarda vositachilik qilishda nafaqat u haqida ma'lumot tarqatadilar, balki uni aniqlaydilar, tuzatib muhokama qiladilar va targ'ib qiladilar. Shuning uchun ham jurnalistlar ziddiyatli vaziyatlarda axborot vositachiligida asosiy ishtirokchilardan biri hisoblanadi. Ziddiyatli vaziyatlar jurnalistlar uchun juda ko'p cheklovlar va qiyinchiliklar tug'diradi. Siyosiy tazyiqlar, mojaro paytida yuz bergan kasbiy va axloqiy me’yorlar hamon jurnalistlarga ta'sir qiladi. Jurnalistlar o‘z rollarini turlicha tasvirlaydilar. Jurnalist roli tushunchalari global jurnalistik me'yor va qoidalarga amal qiladi, lekin jurnalistika mahalliy siyosiy, iqtisodiy va madaniy kuchlar ta'sirida amalga oshiriladi. Jurnalistikaga oid ko‘plab xalqaro qiyosiy loyihalar jurnalist rollari bir xil emas, balki mamlakatlar bo‘yicha farqlanishini ko‘rsatadi. Kasbiy rollarni o'rganayotganda, turli tushunchalarni hisobga olish kerak. Bu "jurnalistlar nima qilishlari kerak, nima qilishni xohlashadi o'rtasidagi farqni aniqlashdir. Ziddiyatlar jurnalistika uchun turli cheklov va qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Ular o'lim, jarohat, ta'qib va ​​qamoq kabi xavf va xavf-xatarlarga duch kelgan jurnalistlar uchun dushman muhitdir. Milliy nizolar davrida vatanparvarlik tuyg'ulari professional tuyg'ularni engib o'tishlari mumkin va jurnalistlar o'z milliy/etnik hamjamiyatining tarafini oladi.
Ziddiyatli jamiyatlarda jurnalistlar tashqi yoki ichki hamda yashirin va oshkora bosimlarni boshdan kechirishadi, bu esa ularni o'z-o'zini senzura qilishga majbur qiladi. Jurnalistlarning professionallik tuyg'usiga ommaviy axborot vositalari egaligining jurnalistlarga qo'yadigan cheklovlari ham ta'sir qiladi. O'z kasbiy roli va amaliyoti o'rtasida kichikroq tafovutga ega bo'lgan jurnalistlar o'zlarini ko'proq erkinlikka ega deb bilishadi. Jurnalistlardan har doim o'z kasblaridan oldin o'zlarining etnik hamjamiyatlari bilan tanishishlari kutiladi, bu esa ajralishni emas, balki ishtirokni talab qiladi.