Internet infratuzilmasiga qilingan birinchi kiberhujum

Kodlash – ma’lumotlarni osongina asliga qaytarish uchun hammaga (hattoki hujumchiga ham) ochiq bo‘lgan sxema yordamida ma’lumotlarni boshqa formatga o‘zgartirish. Kodlash ma’lumotlardan foydalanish qulayligini ta’minlash uchun amalga oshiriladi va hamma uchun ochiq bo‘lgan sxemalardan foydalanadi.

Шифрлаш тушунчаси

Shifrlash jarayonida ham ma’lumot boshqa formatga o‘zgartiriladi. Biroq, uni faqat ma’lum shaxslar (rasshifrovkalash kalitiga ega bo‘lgan shaxslar) qayta o‘zgartirishi mumkin bo‘ladi. Shifrlashdan asosiy maqsad ma’lumotni maxfiyligini ta’minlash bo‘lib, uni qayta o‘zgartirish ba’zi shaxslar (rasshifrovkalash kalitiga ega bo‘lmagan shaxslar) uchun cheklangan bo‘ladi.

DES – симметрик шифрлаш алгоритми

DES (Data Encryption Standard) simmetrik shifrlash algoritmi boʻlib, IBM tomonidan ishlab chiqilgan va 1977 yilda AQSh hukumati tomonidan rasmiy standart sifatida tasdiqlangan (FIPS 46-3). DES uchun blok hajmi 64 bit. Algoritm 16 sikl (tur) va 56 bitli kalitga ega Feistel tarmog'iga asoslangan. Algoritm chiziqli bo'lmagan (S-qutilari) va chiziqli (o'zgartirishlar E, IP, IP-1) kombinatsiyasidan foydalanadi. DES uchun bir nechta rejimlar tavsiya etiladi:

ECB (ingliz elektron kod kitobi) - "elektron kod kitobi" rejimi (oddiy almashtirish);

CBC (inglizcha cipher block chaining) - blok zanjiri rejimi;

CFB (inglizcha shifr bilan qayta aloqa) - shifrlangan matn bilan qayta aloqa rejimi;

OFB (chiqishni qaytarish) - chiqish teskari aloqa rejimi;

Hisoblagich rejimi (CTR) - hisoblagich rejimi.

DES ning bevosita evolyutsiyasi hozirda Triple DES (3DES) algoritmidir. 3DES da shifrlash / shifrni ochish DES

Асимметрик шифрлаш

Асимметрик шифрлаш тизимларида иккита калит ишлатилади. Ахборот очиқ калит ёрдамида шифрланса, махфий калит ёрдамида расшифровка қилинади. Асимметрик шифрлаш тизимларини очиқ калитли шифрлаш тизимлар деб ҳам юритилади.

Очиқ калитли криптотизимларни бир томонли функциялар кўриниши бўйича фарқлаш мумкин. Буларнинг ичида RSA, Эль-Гамал ва Мак-Элис тизимларини алохида тилга олиш ўринли.Ҳозирда энг самарали ва кенг тарқалган очиқ калитли шифрлаш алгоритми сифатида RSA алгоритмини

кўрсатиш мумкин. RSA номи алгоритмни яратувчилари фамилияларининг биринчи ҳарфидан олинган (Rivest, Shamir ва Adleman).

Эль-Гамал тизими чекли майдонларда дискрет логарифмларнинг ҳисобланиш мураккаблигига асосланган. RSA ва Эль-Гамал тизимларининг

асосий камчилиги сифатида модуль арифметикасидаги мураккаб амаллар-

нинг бажарилиши заруриятини кўрсатиш мумкин. Бу ўз навбатида айтарлича ҳисоблаш ресурсларини талаб қилади.

Мак-Элис криптотизимида хатоликларни тузатувчи кодлар ишлати-лади. Бу тизим RSA тизимига нисбатан тезроқ амалга оширилсада, жиддий

камчиликка эга. Мак-Элис криптотизимсида катта узунликдаги калит ишла-тилади ва олинган шифрматн узунлиги дастлабки матн узунлигидан икки марта катта бўлади.

RSA – асимметрик шифрлаш алгоритми