Intellektual tizimlar

3. LABORATORIYa MAShG’ULOTLARNI BAJARIShGA USLUBIY KO’RSATMA

3.1. Laboratoriya mashg’ulotlari mavzulari va yuklamalari

№	Mavzulari va uning qisqacha mazmuni	Ajrat soat	Adabi-yotlar
1	Bilimlarni takdim etishda semantik tarmoqlarni qo’llash.	2
2	Bilimlarni takdim etishda freymlardan foydalanish.	2
3	Soxa tavsifi. Intellektual tizimlar uchun faktlar bazasi va qoidalarni ishlab chiqish.	2
4	Bilimlarni taqdim etishda maxsuliy qoidalardan foydalanish. Fikrlashni to’g’ri zanjiri.	2
5	Bilimlarni takdim etishda maxsuliy qoidalardan foydalanish. Fikrlashni teskari zanjiri.	2
6	Intellektual tizimlarni loyixalashda Bayes nazariyasini qo’llash.	2
7	Aniq bo’lmagan mantiqli intellektual tizimlarni loyixalashda ishonchlilik koeffisiyentini qo’llash.	2
8	O’zi o’rganadigan tizimlarni yaratish	4
	Jami	18

Amaliy va laboratoriya mashg’uloti uchun reyting ball – 35, JN soni – 2 ta.

1-JN – 17 ball, 2-JN – 18 ball,
Talabaning davomati – 3 ball.
1-JN: 1-4 amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari;
2-JN: 5-7 amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari;

	Amaliy mashg’ulot				Laboratoriya mashg’uloti
№	1	2	3	4	1	2	3	4	Jami
1-JN	2	2	2	2	2	2	2	2	17 ball
№	5	6	7		5	6	7		Jami
2-JN	2	2	4		2	2	4	4	18 ball

Laboratoriya ishlarini bajarish davomida talabalar Windows operasion tizimining zamonaviy dasturlash ilovalaridan foydalanib amallar bajaradilar.

Uslubiy ko’rsatma amaliy mashg’ulot mavzusi, maqsadi, nazariy qism, ishni bajarish tartibi, misolni yechish namunasi, topshiriq variantlari tuzilmasida ishlab chiqilgan.

3.2. Laboratoriya ishlari

1-laboratoriya ishi. Bilimlarni takdim etishda semantik tarmoqlarni qo’llash.

Ishning maqsadi: Exsys Rulebook dasturiy muhit bilan tanishish, ekspert tizimlarini qurishda bilimlarni takdim etishning semantik tarmoqlarni qo’llash jarayonini o’rganish.
Mashg’ulot vaqti: 2 soat.
Foydalaniladigan vositalar: Kompyuter, virtual laboratoriya, Exsys Rulebook dasturiy muhiti, Internet tarmog’i.


Misol. Maqsadlar daraxti.

1. Davlat tuzilmasi

a) Sosializm
b) Demokratiya
v) Kapitalizm
g) Totalitar
2. Dunyoga xukmronlik hohishi
a) bor
b) yo’q
3. Neft qazilma boyligi
a) bor
b) yo’q
4. Xududi yetarlimi
a) xa
b) yo’q
5. Ommabopligi
a) bor
b) yo’q
6. Ma’muriy boshqaruv darajasi
a) yuqori
b) past
7. Iqtisodiy ahvoli
a) stabil
b) nostabil


Exsys Rulebook dasturiy muhitda ekspert tizimini qurish
Qoidalar daraxti.

«Dunyoga xukmronlik hohishi» daraxti

«Milliy g’oyaning ommabopligi» daraxti

«Davlat tuzilmasi» daraxti



Konsultasiya bayonnomasi






Tushuntirishlar bayonnomasi






Topshiriq.

1. 
   Exsys Rulebook dasturiy muhiti bilan tanishib chiqing.
   
2. 
   Exsys Rulebook da “Ishga yangi xodimni qabul qilish” ekspert tizimini qurish uchun qoidalar daraxtini hosil qiling
   
3. 
   Natijalarni xulosa qiling.
   
4. 
   Hisobot tayyorlang.
   

2-laboratoriya ishi. Bilimlarni takdim etishda freymlardan foydalanish.

Ishning maqsadi: Ishlab chiqilgan o’quv ekspert tizimida ekspert tizimini yaratish uchun bilimlarni taqdim etishning freym modelidan foydalanishni o’rganish. ESWin.exe. da
Mashg’ulot vaqti: 2 soat.
Foydalaniladigan vositalar: Kompyuter, virtual laboratoriya, ESWin dasturiy qobiq, Internet tarmog’i.

EsWin – Ekspert qobig’i.

ESWin v. 1.0 - programmnaya obolochka dlya rabotы s produksionno-freymovыmi ekspertnыmi sistemami s vozmojnostyu ispolzovaniya lingvisticheskix peremennыx. Opisыvayemaya programmnaya obolochka prednaznachena dlya resheniya zadach metodom obratnogo logicheskogo vыvoda na osnove interpretasii pravil-produksiy s ispolzovaniyem freymov kak struktur dannыx, vklyuchayuщix v sebya v chastnosti lingvisticheskiye peremennыye.
Bilimlar bazasi. Baza znaniy sostoit iz nabora freymov i pravil-produksiy. Format vneshnego predstavleniya bazы znaniy (v tekstovom fayle) vыglyadit sleduyuщim obrazom:
TITLE =
COMPANY =
FRAME // freym

ENDF
.
.
.
FRAME // freym

ENDF
RULE // pravilo-produksiya

DO

ENDR
.
.
.
RULE // pravilo-produksiya

DO

ENDR
Baza znaniy sostoit iz dvux chastey: postoyannoy i peremennoy. Peremennaya chast bazы znaniy nazыvayetsya bazoy dannыx i sostoit iz faktov, poluchennыx v rezultate logicheskogo vыvoda. Faktы v baze dannыx ne yavlyayutsya postoyannыmi. Ix kolichestvo i znacheniye zavisit ot prosessa i rezultatov logicheskogo vыvoda.
Do nachala rabotы s ekspertnoy obolochkoy baza znaniy naxoditsya v tekstovom fayle. V fayle s rasshireniyem *.klb (KnowLedge Base) xranyatsya freymы i pravila-produksii (baza znaniy). Pri nachale rabotы s programmnoy obolochkoy nalichiye dannogo fayla obyazatelno. Etot fayl sozdayetsya polzovatelem s pomoщyu spesialnogo redaktora ili vruchnuyu. V fayle s rasshireniyem *.dtb (DaTa Base) xranyatsya faktы, poluchennыye v prosesse logicheskogo vыvoda (baza dannыx). Pri nachale rabotы s programmnoy obolochkoy nalichiye dannogo fayla neobyazatelno. Fayl s bazoy dannыx sozdayetsya programmnoy obolochkoy v prosesse logicheskogo vыvoda. Pervыye chasti imen etix dvux faylov sovpadayut.
Pri rabote s programmnoy obolochkoy (posle zagruzki v operativnuyu pamyat baz) freymы i pravila-produksii, naxodivshiyesya v fayle s rasshireniyem *.klb, ostayutsya neizmennыmi. Faktы, naxodivshiyesya v fayle s rasshireniyem *.dtb, mogut izmenyatsya v prosesse logicheskogo vыvoda (poyavlyatsya, udalyatsya ili menyat svoye znacheniye v rezultate srabatыvaniya pravil-produksiy ili dialoga s polzovatelem).
Primer bazы znaniy:
TITLE = dlya vыbora metoda predstavleniya znaniy
FRAME = Sel
Metod predstavleniya znaniy: ()
ENDF
FRAME = Tip
Reshayemыye zadachi: (diagnostika; proyektirovaniye)
ENDF
FRAME = Oblast
Primeneniye [Kakova oblast primeneniya?]: (medisina;
vыchislitelnaya texnika)
ENDF
FRAME = Deystviye
Soobщyeniye: ()
ENDF

RULE 1
= (Oblast.Primeneniye; medisina)

= (Tip.Reshayemыye zadachi; diagnostika)
DO
= (Metod predstavleniya znaniy; Pravila-produksii s
predstavleniyem nechetkix znaniy) 90
ENDR

RULE 2
= (Oblast.Primeneniye; vыchislitelnaya texnika)

= (Tip.Reshayemыye zadachi; proyektirovaniye)
DO
= (Metod predstavleniya znaniy; Freymы) 100
= (Metod predstavleniya znaniy; Pravila-produksii s
predstavleniyem nechetkix znaniy) 70
= (Metod predstavleniya znaniy; Semanticheskiye seti) 70
MS (Deystviye.Soobщyeniye; Dokazano pravilo 4)
ENDR