Integral va uning tadbiqlari

Piramidaning hajmi:

Paraboloid segmentiining hajmi:

(ya`ni silindr hajmining yarimiga teng- Arximed tadqiqoti)
Elliptik asosli konus:
( - kata yarim o`q)
Ellipsoid:

Sharning hajmi:

Mustaqil yechish uchun mashqlar
№56. Birinchi chorakda yotgan, koordinata o`qlari hamda parabola yoyi bilan chegaralangan figuraning o`qi atrofida aylanishidan hosil bo`lgan jismning hajmini toping.
№57. Birinchi chorakda yotgan hamda va chiziqlar bilan chegaralangan tekislikning o`qi atrofida aylanishidan hosil bo`lgan jismning hajmini toping.
№58. parabola va to`g`ri chiziqning kesishishidan hosil bo`lgan figuraning o`qi arofida aylanishidan hosil bo`lgan jismning hajmini toping.
№59. o`q, - sinusoida yoyi hamda - kosinusoida yoyi bilan chegaralangan figuraning o`q atrofida aylanishidan hosil bo`lgan jismning hajmini toping.
№60. kosinusoida va koordinatalar markazidan o`tib, o`qiga perpendikulyar bo`lgan tekislik bilan chegaralangan figuraning o`qi atrofida aylanishidan hosil bo`lgan jismning hajmini toping.
№61. Quyidagi chiziqlar bilan chegaralangan hamda o`qi atrofida aylanishidan hosil bo`lgan jismlar hajmini toping:
a) v)
b) g)
№62. Quyidagi chiziqlar bilan chegaralangan va o`qi atrofida aylanishidan hosil bo`lgan jismlar hajmini toping:
a) va v)
b) g)

1. Agar f(x) funksiya [a,b] segmentda uzluksiz va musbat bo`lsa, va u holda asosi [a,b] bo`lgan va yuqoridan bu funksiyaning grafigi bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiyaning yuzi (1) formula bilan topiladi (15-chizma).

2. Agar funksiya [a,b] segmentda uzluksiz, asosi [a,b] bo`lgan va pastdan y=f(x) funksiya grafigi bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiya (16-chizma) ning yuzi (2) formula bilan topiladi.

3. Uzluksiz va egri chiziqli hamda to`g`ri chiziqlar bilan chegaralangan figuraning yuzi (3) formula bilan hisoblanadi (17-chizma).
4. Uzluksiz egri chiziqlar hamda y=c, y=d to`g`ri chiziqlar bilan chegaralangan figuraning yuzi (4) formula bilan hisoblanadi (18-19-chizma) lar
5. Agar f(x) funksiya [a,b] kesmada ishorasini chekli son marta o`zgartirsa, u holda integralni butun [a,b] kesmada qismiy kesmachalar bo`yicha integrallar yig`indisiga ajratamiz. Qayerda bo`lsa, o`sha kesmachada integral musbat, qaerda bo`lsa, o`sha kesmachada integral manfiy bo`ladi. Butun kesma bo`yicha olingan integral Ox o`qining yuqorisida va pastda yotgan yuzlarning ayirmasini beradi (20-chizma). Yuzlar yig`indisini odatdagi ma`noda hosil qilish uchun yuqorida ko`rsatilgan kesmalar bo`yicha olingan integrallar absolyut qiymatlari yig`indisini topish yoki (5) integrallarni hisoblash kerak.
6. Tenglamalari parametrik ko`rinishda berilgan va egri chiziqlar bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiya yuzi (21-chizma) ni hisoblaymiz.



(5) tenglamalar [a,b] kesmada biror y=f(x) funksiyani aniqlaydi deb faraz qilamiz, u holda egri chiziqli trapetsiyaning yuzini formula bilan hisoblanadi.
Bu integralda o`zgaruvchini almashtiramiz;
(5) tenglamalarga asosan
Demak, , Bu parametrik ko`rinishda berilgan egri chiziq bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiyaning yuzini hisoblash formulasidir.
7. Qutb koordinatalar sistemasida berilgan kesimda uzluksiz egri chiziq tenglamasi berilgan bo`lsa. egri chiziq, va radius vektorlar bilan chegaralangan OAB sektorning yuzi (22-chizma):
formula bilan topiladi.