Institutsional iqtisodiyot


Неоклассика ва институционализмнинг киёсий тавсифи



Download 308,98 Kb.
bet3/7
Sana20.06.2022
Hajmi308,98 Kb.
#683305
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
1-мавзу

Неоклассика ва институционализмнинг киёсий тавсифи.


Мезон

Неоклассика

Институционализм

Юзага келиш даври

XVII ^ XIX ^ XX аср

XX асрнинг 20-30-йиллари

Ривожланиш жойи

Fарбий Европа

АКШ

Давр

Индустриал

Постиндустриал
(ахборот)

Тахдил
методологияси

Методологик индивидуализм -
институтларни индивидларнинг турли сохалардаги узаро хамкорлигини таркибловчи доираларнинг мавжуд булишига эхтиёжи оркали изохлаш. Индивидлар бирламчи, институтлар иккиламчи

Холизм - индивидларнинг хатти-харакати ва манфаатларини уларнинг узаро хамкорлигини белгилаб берувчи институтларни тавсифлаш оркали изохлаш. Институтлар бирламчи, индивидлар иккиламчи

Фикрлаш хусусияти

Дедукция (умумийдан хусусийга)

Индукция (хусусийдан умумийга)

Инсоннинг
рационаллиги

Тулик

Чекланган

Ахборот ва билимлар

Тулик, чексиз билимлар

К^исман, махсус билимлар

Максад

Фойдалиликни, фойдани купайтириш

Маданий билим даражаси, гармонизация

Истаклар

Мустакил тарзда белгиланади

Маданият, жамоа билан белгиланади

Узаро хамкорлик

Товар

Шахслараро

Ижтимоий омиллар таъсирига богликлик

Тулик мустакиллик

Кдтъий мустакил эмас

Иштирокчиларнинг
хатти-харакатлари

Макр-хийла (алдов) ва мажбурлаш мавжуд эмаспринуждения

Оппортунистик хатти-харакат*

* Оппортунистик хатти-харакат - макр-хийла, тугри йулдан уриш саъй-харакатлари, алдов, ахборотни яшириш ва бошка харакатлар оркали шахсий фойдага интилиш.


Урганиш сохалари ва объектларининг хилма-хиллиги шунга олиб келадики, неоинституционал назария мукаммал назарий тизим сифатида эмас, балки бир неча мухим гоялар билан бирлашган ёндашувлар туплами сифатида намоён булади.
Неоинституционализмнинг асосий йуналишлари ичида уз мохиятига кура, куп жихатдан узаро якин булган куйидаги тадкикотларни ажратиш мумкин [30, 37, 40, 42, 47, 52, 56]:

  • мулк хукуки назарияси - Р.Коуз, А.Алчиян ва Г.Демсец, Р.Познер, С.Пейович ва Е.Фуруботн - шартномалар назариясига асос булди;

  • трансакция харажатлари назарияси - Р.Коуз, О.Уильямсон, Д.Норт - иктисодий ташкилот назарияси (фирма назарияси)га асос булиб хизмат килди - М.Аоки, А.Алчиян ва Г.Демсец, С.Чунг, М.Женсен ва У.Миклинг,

O. Уильямсон, Ю.Фама;

  • ижтимоий танлов назарияси - Ж.Бьюкенен, Т.Таллок, М.Олсон - бюрократия назарияси - К.Эрроу, В.Нисканен, С.Паркинсон; жиноят ва жазолар иктисодий назарияси - Г.Беккер, М.Фридмен, Ж.Стиглер, М.Олсон ва б.; коррупция иктисодий назарияси - Э.Крюгер, Ж.Стиглер ва б.; хуфиёна ва норасмий иктисодиёт - Э. де Сото, Э.Файг, К.Харт, Т.Шанин, Ф.Шнайдер;

  • Д.Нортнинг институционал эволюция концепцияси янги иктисодий тарихда уз ифодасини топди - Б.Густаффсон, Д.Норт, Р.Томас ва б.

Россия иктисодиёт фанида неоинституционал назария
P. И.Капелюшников, О.С.Сухарева, А.Н.Олейник, В.М.Полтерович, В.Л.Тамбовцева, А.Е.Шаститко ва бошкаларнинг ишларида ривожлантирилган [31, 34, 40, 41, 43, 48, 51, 56].
Хуфиёна ва норасмий иктисодиётнинг институционал жихатлари А.Аузан, Л.Косалс, А.Олейник, В.Радаев, Л.Тимофеев, Ю.Латов ва бошкаларнинг ишларида уз аксини топган [41, 47, 52].
Неоинституционал назариянинг санаб утилган йуналишлари уртасида куплаб фарклар хам, умумий жихатлар хам мавжуд. Хусусан, Т.Эггертссон куйидагиларни фарклайди [59]:
Биринчидан, барча ушбу муаллифлар алмашувни тартибга солувчи коидалар ва шартномаларга нисбатан белгиланадиган чекловларни яккол куринишда моделлаштиришга интиладилар, бунда андоза сифатида купрок неоклассик моделда мулк хукукдарининг энг намунали йулидан фойдаланилади.
Иккинчидан, тулик ахборот ва алмашувнинг ноль даражали харажатлар тугрисидаги неоклассик тахминлар ойдинлаштирилди, шунинг учун ижобий трансакция харажатларининг натижалари урганилмокда.
Учинчидан, бахоланадиган неъматларда факат иккита улчов - нарх ва сифат улчовлари мавжуд, деган оддий тахмин анча юмшатилди, шу сабабдан иктисодий натижалар ва иктисодий ташкилот учун товарлар ва хизматлар сифат узгаришларининг натижалари тадкик этилмокда.
Яна бир бор таъкидлаш лозимки, неоинституционал назария хозирча тулик шаклланмаган: таърифлар ва атамашунослик борасида тулик уйгунликка эришилмаган, математик моделлардан микроиктисодий назариядагига нисбатан жуда кам даражада фойдаланилмокда, эмпирик тестлашга катта эътибор каратилади (бу айникса утиш иктисодиётидаги жараёнларни тахлил килишда, масалан, хуфиёна секторни урганишда, турли маъмурий тусикларнинг самарадорлигини тадкик этишда яккол кузга ташланади).

  1. Институционал иктисодиётнинг ривожланиш

хусусиятлари
Институционал иктисодиёт ривожланишидаги кейинги давр неоинстиуционал уамда янги институционал боскичлардан иборат. Боскичларнинг номланишидаги ухшашлиликка карамай, институтлар таулилида принципиал жиуатдан турли концепциялар мавжуд. Биринчи номланиш неоклассиканинг катъий негизини узгаришсиз колдиради. Институтлар таулилига янги унсурни киритиш неоклассика назариясининг «уимоя кобиги» тугрисидаги фикрларга тузатишлар киритиш уисобидан юз беради. Айнан шунинг учун неоинституционал иктисодиёт «иктисодий империализм» *га мисол сифатида келтирилади: анъанавий микроиктисодий куролдан воз кечмаган уолда «империалистлар» илгари неоклассик назарияга бегона булган омиллар - мафкура, хатти-уаракат нормалари, конунлар, оила ва уоказоларни тушунтиришга интилишади. Иккинчи номланиш, аксинча, институтларнинг неоклассиканинг илгариги коидалари билан боглик булмаган янги назариясини яратишга уринишни акс эттиради.
Роналд Коуз «Фирма табиати» (1937), «Ижтимоий харажатлар муаммоси» (1960) каби маколаларида биринчи бор неоинституционализмнинг тадкикот дастурини шакллантирган эди. Ушбу дастурда неоклассик назариянинг “уимоя кобиги”га куйидаги узгартиришлар киритилган.
Биринчидан, хусусий мулк билан бир каторда мулкчиликнинг жамоавий, давлат, акциядорлик шакллари таулил килинади ва уларнинг бозорда битимларни таъминлашдаги нисбий самарадорлиги таккосланади. Яъни мулкчилик шакллари ва шартнома шаклларининг кенг доираси куриб чикилиб, улар асосида алмашув амалга оширилади Мулкчилик ууцуцлари назарияси (Р.Коуз, Р.Познер, С.Пейович) ва оптимал шартнома назарияси (Ж.Стиглиц, Й.Макнил)нинг тадкикот дастури ана шундай. Бу ерда мулкчилик уукукларининг урнатилиши ва самарали уимояланиши учун масъул булган давлат назарияси, ижтимоий танлов назарияси (Ж.Бьюкенен, Г.Таллок), шунингдек, ижтимоий танлов назариясидан уосил булган конституциявий ицтисодиёт (В.Ванберг) ажралиб туради. Айникса, конституциявий иктисодиётнинг вазифаси неоклассика, «эски» институционализмнинг таркибий кисми уисобланган «тартиб назарияси» уамда “ижтимоий танлов” унсурларини уйгунлаштиришдан иборат.
Иккинчидан, неоклассик моделга ахборот харажатлари, яъни битим тугрисидаги ва бозордаги вазият тугрисидаги ахборотни кидириш ва олиш билан боглик харажатлар тушунчаси киритилади. Ахборот назарияси (Ж.Стиглер) неоинституционализм ривожланишига катта таъсир курсатди.
Учинчидан, ишлаб чикариш харажатлари билан бир каторда трансакция харажатлари мавжудлиги неоинституционалистлар томонидан таъкидланди. Трансакция харажатлари назарияси (Р.Коуз, О.Уильямсон) учун марказий булган ушбу атама замирида битимларни амалга оширишда юзага келадиган


Download 308,98 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish