Институти 5540600 «есмт» йўналишидаги талабалар учун «Тикув маҳсу

Норматив техник хужжатлар 
Ҳар бир оммавий тайѐрлаш учун қабул қилинган модел учун буюмнинг ўртача раз-
мер, рост ва тўлаликдаги намунаси тикилади, шу модел учун эталон андазалар тайѐрланади, 
ташқи кўринишининг ѐзуви берилади ва ўлчов табели, яъни андазалар ва тайѐр буюмнинг 
ҳамма размер ва ростларининг ўлчов жадвали тузилади. 
Моделнинг техник ѐзувига қуйидагилар киради: 
- моделнинг ташқи кўринишининг ѐзуви ва расми, таклиф этиладиган размер, рост, 
тўлалиги, деталлар спецификацияси, таклиф этиладиган авра, астар, қотирмалик газламалар 
ва фурнитуралар, буюм тикиш технологияси ҳакида йўл- йўриклар . 
Ўлчов табелида андазалар ва тайѐр буюмнинг асосий ўлчов жойлари ва ўлчов кий-
матлари, ишлов бериш учун ҳаклар ва оғишлар берилади. Бу ҳужжатлар ишчи андазаларини 
назорат қилиш ва тайѐр буюмларни қабул қилиш учун ишлатилади.
Конструкция аниқ бўлгандан кейин андазалар техник кўпайтиришга юборилади. 
Андазаларни техник кўпайтириш картондан андазаларни кесиш билан бирга АҚШ нинг 
«Мультигрейдер» асбобида ва Германиянинг «ЦУЗЕ» қурилмасида электрон-ҳисоблаш тех-
никаси ѐрдамида бажарилади. Бунда бир вақтда 7 хил размердаги андазалар тайѐрланади. 
Бир кунлик ишлаб чиқариш унумдорлиги 250 дона андаза. Техник кўпайтиришни қўлда ба-
жариш учун 18-24 соат керак бўлади, машинада эса 3 соат. «Труд» станогида эса бир неча 
операцияни бажариш мумкин: бир неча қават картонни бир бирига бириктириш, андазаларни 
белгиланган чизиқлар бўйича кесиш ва андазаларга осиб қўйиш учун тешиклар ўйиш. 
Бундан ташқари андазаларга фигурали тешиклар ҳосил қилиш учун ВЛО-1, рулондан 
картон кесиб олиш учун РЛЗ-2, картон варакларини бир бирига бириктириш учун 266 кл. 
машиналари, андазаларга тамға қўйиш учун КЛС-1 станоги, андазалар ташқи контурларини 
кесиш учун ВЛН-2, ички контурларини кесиш учун ВЛВ-1 машиналарини қўллаш мумкин. 
Андазалар 3 хил бўлади: эталон андазалар, ишчи андазалар ва ѐрдамчи андаза-
лар. 
Эталон андазалар модел намунасини тайѐрлаш учун ишлатилади. Иш андазалар 5 
тўла комплектда тайѐрланади. 2 таси экспериментал цехига газлама сарфини аниқлаш учун, 
1 таси тайѐрлов цехига бўрлама тайѐрлаш учун, 2 таси бичиш цехига берилиб, улардан бири 
нуқсонли газламаларни бўрлаш, яна бири тўшама устига қўйилиб, бўрламанинг ўчиб кетган 
жойларини бўрлаш учун ишлатилади, лентали бичув машинасига деталларни қирқиш учун 
берилади. 
Ёрдамчи андазалар тикувчилик цехида кийим деталларидаги борт бурчаклари, чўнтак 
ўринлари, витачкалар ва измалар ўрнини белгилаш учун ишлатилади. 

---

8 
Андазалар қалинлиги 0,9-1,2 мм. қаттиқ прессшпат картондан тайѐрланиб, атрофига 
тунуқа қопланиши мумкин. 
Андазалар четига тунука қопланмаган бўлса иш андазалар синчиклаб текширилгандан 
кейин, уларнинг чети айлантирилиб тамғалаб чиқилади. Ҳамма андазаларга моделнинг но-
мери, размери, рости ѐзилади. Иш ва ѐрдамчи андазалар ойда бир ѐки икки марта эталон 
андаза билан солиштириб, текшириб тўрилади. Эталон андазаларнинг ўзи ҳам йилнинг ҳар 
чорагида бир марта табелда кўрсатилган ўлчамларга солиштириб текширилади, чунки картон 
қўриши натижасида киришиши мумкин. Улар ҳарорати 18-20 
о
С, намлиги 60-70 % бўлган 
жойда кронштейнларда осиғлик тарзда сақланиши лозим.