Институти 5540600 «есмт» йўналишидаги талабалар учун «Тикув маҳсу

чилган бортлар (а), бостирма қопқоқли бортлар (б), уланма қопқоқли бортлар (в), ях-
лит бичилган қопқоқли бортлар (г), безак деталлар (тўр, тасмалар) билан тикилган 
бортлар (д), адип қўйиб тикилган бортлар (е) ва адипи олд бўлак билан яхлит би-
чилган бортлар киради (5.3.1-расм,жР ). 
Бортга адип қўйиб тикишда, адип улоқли бўлса, олдин унинг улоқлари 0,7см.
кенгликдаги бириктирма чок билан улаб олинади. Кўйлак юпқа газламадан тикиладиган бўл-
са, адип улоқсиз бўлади. Чок дазмолланади. Адипнинг ички қирқими газлама турига қараб 
ҳар хил тикилиши мумкин. Адипнинг ички қирқими махсус буклагич мослама ѐрдамида 
ѐпиқ қирқимли қилиб букиб тикилган ѐки махсус машинада йўрмаланган бўлиши мумкин. 
Адипга елимли ѐки елимсиз қотирма қўйилиши мумкин. Бунда елим қотирма адипнинг ички 
қирқимларига 0,7-1,0см, борт қирқимларига 0,5-0,6 см. етмаслиги керак. Тайѐрланган адип 
билан олд бўлак ўнгини ичкарига қаратиб қўйилади ва адип қайтармаси бурчакларида ва
измалар орасида солқи ҳосил қилиб кўкланади. Борт олд бўлак томонидан, ағдарма чок 
билан ѐқа ўтқазиладиган жойдан кертмагача тикилади. Бортнинг бурчакларидаги чок ҳақи 
қирқилади, ўнгига ағдарилади ва бортдан 0,1-0,2 см. кант ҳосил қилиб дазмолланади (е). 
Адипи олд бўлак билан яхлит бичилган бортларни тикишда, олд бўлаклар ўртасини 
белгиловчи чизиқ ѐки кертмалар қўйилади . Яхлит адипнинг ички қирқимлари алоҳида 
қирқилган адипдай тикилади. Борт белги чизиқ бўйича букилиб, юқори ва пастки борт 
бурчаклари ағдарма чок билан тикилади, чок ҳақи қирқилади ва ўнги томонга ағдариб, 
дазмолланади (ж).
Кийим чокидаги тақилмалар аѐллар кўйлагининг орқа бўлаги чокида, юбкалар ѐн ва
орқа бўлаги ўрта чокида ишлов берилиши мумкин. Бунда тақилма учун қолдирилган ҳақ 
материал хусусиятига боғлиқ бўлиб, чок ҳақидан кам бўлмаслиги керак (5.3.1-расм, з).

---

46 
5.3.1-расм. Тақилмаларни тикиш. 
Чокдаги "молния" тасмали тақилмани тикишда, чок тикилаѐтганда тасма қўйиладиган 
жой тикилмай қолдирилади. Тикилган чок ѐриб дазмолланиши билан айни вақтда тақилма 
учун тикилмай қолдирилган жой четлари букиб дазмолланади. Букиб дазмолланган зийлар
тагига асосий деталнинг тескариси томондан "молния" тасма қўйиб, асосий деталга 
бостириб тикилади. Бунда бахяқатор букиб дазмолланган зийлардан 0,4-0,7см 
масофада,тақилма учида эса кесимга перпендикуляр йўналишда, тасма тишларидан 0,2-0,5 
см масофада ўтади (Расм 2, в). 
Кўйлаклар, блузкалар яхлит олд бўлагида тикиладиган тақилмаларнинг бостирма