Insonning iqlimga ta‘siri Tayyorladi: Qoldoshev Fozil

Tabiatga ta’sirning asosiy bosqichlari.

Tabiatdan va uning boyliklaridan foydalanish ko‘lami hozirda juda kengaydi hamda yangicha sifat kasb etdi. Asrlar mobaynida qahrab yotgan bepoyon cho‘llarga suv chiqarilib, yangi vohalar bunyod qilindi, kanallar, suvomborlari qurildi. Yer bag‘ridan xilma-xil foydali qazilmalar topilib, ular qazib chiqarilmoqda, yirik sanoat markazlari paydo bo‘ldi. Bular oqibatida kishilarning tabiiy muhitga ta’siri juda kuchayib ketdi. Ayrim joylarda bu xavfli tus oldi. Qishloq xo‘jaligida katta maydonlarning o‘zlashtirilishi, ayniqsa, obikor yerlarning kengayishi, ko‘plab mineral o‘g‘it, turli xil defolant, gerbitsid, pestitsidlarning ishlatilishi, yirik korxonalarning qurilishi landshaft komponentlari o‘rtasidagi muvozanatning muayyan darajada buzilishiga olib keldi. Oqibatda, tabiiy jarayonlarda ham o‘zgarishlar ro‘y berdi. Orol dengizi tobora qurib bormoqda. Orolbo‘yida ekologik vaziyat juda yomonlashdi.

Bularni o‘rganish, salbiy o‘zgarishlarning oldini olish hozirda eng dolzarb vazifalardan biridir. Hali dunyoda ham, respublikamizda ham tabiatni muhofaza qilish va tabiat boyliklaridan oqilona foydalanishda hal etilmagan masala ko‘p. Bu masalalarni hal qilish xalq ommasining tabiat muhofazasi, tabiatdan to‘g‘ri foydalanish, tabiatning umumiy geografik qonuniyatlari haqidagi bilimi darajasiga ko‘p jihatdan bog‘liq.

Aholining geoekologik tarbiyasi qanchalik yuqori, tabiatdan oqilona foydalanish to‘g‘risidagi bilim darajasi qanchalik baland bo‘lsa, tabiatdan foydalanish madaniyati ham shuncha yuqori bo‘ladi.

Insonning tabiatga ta’siri natijasida yuzaga kladigan o’zgarishlar.

Inson ishlab chiqarishni rivojlantirib borgan sari tabiatga katta zarar еtkazildi. Sanoatning tеz rivojlanishi bir qancha tabiat boyliklarini ishlab chiqarishga jalb qilishga olib kеldi. Yerdan, o’rmonlardan, hayvonot dunyosidan kеng foydalanish bilan bir qatorda tabiiy boyliklar ham jadal ishlatila boshlandi. Tabiiy boyliklardan tartibsiz va vahshiyona foydalanish uning jamg’armalari, zaxiralarini kеskin kamayishiga olib kеldi. Yerga ayovsiz minеral o’g’itlar solish yo’li bilan ko’p mahsulot olish natijasida tuproq o’zining biologik xususiyatlarini yo’qotib, eroziyaga uchradi. 

Inson xo’jalik faoliyatining atmosferaga ta’siri.

XX asrgacha insonning Yеr kurasiga ta'siri mahalliy tusda bo’lgan bo’lsa, kеyinchalik bu holat yеr yuzasida tarqalib, dunyo miqyosiga yеtdi. Bizning asrimiz biosfеradan ionosfеraga o’tishi haqiqatga yaqin bo’lib qoldi, ya'ni aql doirasiga mansub bo’lmoqda. Ilm-fan yu’tug'lari biosfеramizning tuzilishi, faoliyati va uning bo’laklari biogеotsеnoz yoki ekotartib haqidagi bilimlarimizdan ancha ilg’orlab kеtdi. Shuning oqibatida va tarixiy sabablarga ko’ra, biosfеrada biokimyoviy hamda quvvat turg’unlik holatining buzilish sabablari namoyon bo’ldi.
Uzoq vaqtgacha inson tabiatga o’zining moddiy talablarini qondiradigan bitmas-tuganmas manba sifatida qarab kеldi. Lеkin u kеyinchalik o’zining tabiatga bo’lgan salbiy ta'sirini qanchalik zararli ekanligiga iqror bo’lgan holda undan (tabiatdan) oqilona foydalanish lozimligi va hatto uni muhofaza qilish zarurligini tushunib yеtdi.

Xulosa.
Har bir inson tabiat yaratgan boyliklarni kelajak avlodlarga ham qoldirish muqaddas vazifa ekanligini yaxshi anglab olmog‘i zarur. 5-iyun Xalqaro atrof-muhitni himoya qilish kuni hisoblanadi.


Foydalanilgan adabiyotlar
Arxiv.uz – Web sayti
P. Baratov, N.B Sultonova, "Umumiy yer bilimi" Toshkent 2019 yil.
Yandex qidiruv tizimi

E’TIBRINGIZ UCHUN RAHMAT

http://hozir.org