Inson va tuproq” kitobi “Jayron” ekologik markazi

Ko`cha-

Ko`chat- issiqxonalarda yoki ko`chatzorlarda ekilib yetishtirilgan, keyinchalik boshqa joyga ko`chirib o`tqaziladigan yosh o`simliklar. Ko`chat otqazish sabzavotchilikda, bog`-gulzorchilikda, dori-darmon tayyorlanadigan o`simliklarni ekishda ko`p qo`llaniladi.

Ko`chmanchi hayot-

Ko`hitantog`-

Ko`k bulbul-

Ko`k kaltakesak-

Ko`k kit- blyuval ham deyiladi (Balaenoptera musculus) — yoʻl-yoʻl kitlar oilasiga mansub sut emizuvchi hayvon. Dunyodagi eng yirik hayvonlardan biri, tanasining uzunligi 33 m gacha, ogʻirligi 150 t gacha, usti koʻkimtir, qorni va biqinlari zangori rangda bo`ladi. Qornida oqish yoʻllari bor. Plankton organizmlar bilan oziqlanadi. Ko`k kitlar 2—3 yilda bitta bola tugʻadi, bolasini 7—8 oy emizadi. Bitta kit 15—20 t yogʻ va 35—40 t goʻsht beradi.

Ko`k somsa- xamirli taom turi. Oshirma yoki oddiy xamirdan tayyorlanadi. Oshirilgan xamirdan yongʻoqday zuvalalar uziladi va joʻva bilan qalinligi 1 mm qilib jildlar yoyiladi. Yangi unib chiqqan otquloq, yalpiz, yoʻngʻichqa, jagʻ-jagʻ, ismaloq, shoʻra, togʻ piyozi (mator) kabi koʻkatlarning bargpoyasi koʻk piyoz yoki bosh piyoz bilan birga chopiladi. Qiymaga tuz, qalampir (murch), jizza (mayda toʻgʻralgan qoʻy yogʻi yoki dogʻlangan paxta yogʻi) qoʻshiladi. Jildga bir qoshiqdan qiyma solib tugiladi va tandirda (yoki duxovkada) pishiriladi. Koʻk somsa uchun ozroq yogʻ yoki eritilgan margarin, suvga tuz qoʻshib yumshoq qilib xamir qoriladi. 10—15 minut tindirilgach, zuvalachalar norin hamiridek yupqa qilib yoyiladi. Oʻrtasiga qiyma solib tugiladi.

Ko`k targ`oq-(Alkedo atthis) tumshug`I uzun, boshi katta, dumi juda kalta va ust tomoni yaltiroq havorang tusda yaltirab turadigan qush. Qanotlari va ensasida mayda-mayda oqish xollari bor. Tanasining uzunligi 150-190 mm, qanotlarini yoyganda 260-280 mm ga boradi. Og`irligi 25-30 g keladi. Mayda baliqlar, itbaliqlar, baqacha va ninachi qurtlari bilan oziqlanadi. Ko`k targ`oq may oyining boshlarida zuv havzalarining bo`ylarida, jarliklarning biror joyini kovlab uya quradi. 6-7 tagacha tuxum qo`yadi.

Ko`kat- koʻk holida isteʼmol qilinadigan, bargi, poyasi ovqatga ishlatiladigan sabzavot ekinlar (koʻk piyoz, sarimsoqpiyoz, salat, kashnich, yalpiz, ismaloq, shivit, rayhon, rediska, rovoch, petrushka, ukrop va boshqalar). Koʻkat ekinlar qimmatli ozuqa moddalari, vitaminlarga boy. Kuzda va bahorda ochiq dalada, parnik va issiqxonalarda yil davomida yetishtiriladi. Ular bevosita ovqatlarga va konservalarga solib ishlatiladi. Barcha koʻkat ekinlarning oʻsuv davri qisqa — 30—60 kun davomida mahsulot isteʼmol uchun tayyor boʻladi. Koʻkat ekinlarlar tez yetilishi sababli koʻp marta urugʻini sepib yil boʻyi barra koʻkat yetishtirish imkoniyati bor. Koʻkat ekinlar unumdor, nam yetarli tuproklarda yuqori hosil beradi. Piyoz, barra sarimsoq, ismaloq sovuqqa chidamli (qishda ochiq yerda ham oʻsadi).