Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

МДҲ – Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги
ИЎК – Иқтисодий ўзаро ҳамкорлик Кенгаши
ФАО – БМТнинг озиқ овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти
ЭКОСОС – БМТнинг Иқтисодий ва Ижтимоий Кенгаши
ЮНЕП – БМТнинг атроф муҳит бўйича дастури
ЮНЕСКО – БМТнинг таълим, фан ва маданият масалалари бўйича таш-
килоти
ЮНИДО – БМТнинг ишлаб чиқариш тараққиёти бўйича ташкилоти
ЮНКТАД – БМТнинг савдо ва тараққиёт бўйича конференцияси
ЮНСИТРАЛ – БМТнинг халқаро савдо ҳуқуқи бўйича комиссияси

---

188
1­чизма
ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА БИЛЛНИНГ СИЁСИЙ ВА ТАРИХИЙ АҲАМИЯТИ
1) Инсон ҳуқуқлари 
умумжаҳон
Декларацияси
(10.12.1948 йил 
Париж шаҳридаги 
Шайо саройида қабул 
қилинган)
2) Иқтисодий, ижтимо-
ий ва маданий ҳуқуқлар 
тўғрисидаги халқаро Пакт 
(1966 йил 16 декабрда 
қабул қилинган, 1976 йил 
3 январда кучга кирган)
3) Фуқаролик ва сиёсий 
ҳуқуқлар тўғрисидаги 
халқаро Пакт (1966 йил 
16 декабрда қабул 
қилинган, 1976 йил 23 
мартда кучга кирган);
4) Фуқаролик ва сиёсий 
ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро 
Пактга қўшимча биринчи 
факультатив Протокол
(1966 йил 16 декабрда қабул 
қилинган, 1976 йил 23 мартда 
кучга кирган);
5) Фуқаролик ва сиёсий 
ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро 
Пактга қўшимча иккинчи 
факультатив Протокол
(15.12.1989 йил қабул 
қилинган).
ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ БЎЙИЧА 
ХАЛҚАРО БИЛЛ БЕШТА 
ҲУЖЖАТДАН ТАШКИЛ ТОПГАН:

---

189
2­чизма
ХАЛҚАРО ҲУЖЖАТЛАРНИНГ ТАСНИФЛАНИШИ
ДЕКЛАРАЦИЯ
КОНВЕНЦИЯ, 
ПАКТ
1) халқаро­ҳуқуқий 
ҳужжат
1) Халқаро­ҳуқуқий 
ҳужжат
2) қандайдир принци-
пларни эълон қилади
2) маълум соҳа бўйича мах-
сус битим (конвенция);
турли гуруҳий муаммолар-
ни қамраб олувчи шартно-
ма (пакт)
3) тавсиявий харак-
терга эга
3) ратификация этилгандан 
сўнг ижро этилиши шарт
4) қабул қилиниши биланоқ 
кучга киради
4) ратификация этган дав-
латларнинг маълум сони 
йиғилгач кучга киради

---

190
3­чизма
ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ СОҲАСИДАГИ МИНТАҚАВИЙ
ХАЛҚАРО ҲУЖЖАТЛАРНИНГ МАЗМУНИ.
Европа Иттифоқи доирасида умум тан олин-
ган инсон ҳуқуқлари тизими:
Инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини 
ҳимоя қилиш тўғрисидаги Европа конвенци-
яси (1950 й.);
Қийноқ ҳамда инсонийликка зид ёки қадр­
қимматни камситувчи муомала ва жазолаш-
нинг олдини олиш бўйича Европа конвенци-
яси (1987 й.);
Европа ижтимоийлик хартияси (1961 й);
Кам сонли миллатларни ҳимоялаш бўйича 
рамкали конвенция (1995 й.);
Умум тан олинган инсон ҳуқуқлари манбала-
рининг Америка тизими:
Америка давлатлари ташкилоти (АДТ);
Инсоннинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари 
тўғрисидаги Америка декларацияси (май 
1948 й.);
Инсон ҳуқуқлари бўйича Америка конвен-
цияси (1969 й.).
Умум тан олинган инсон ҳуқуқлари манбалари-
нинг Африка тизими:
«Африка бирлиги ташкилот» Низоми 1963 й., 
2002 йилдан «Африка иттифоқи» деб номи 
ўзгартирилган.
Африка бирлиги ташкилоти Хартияси 
(1963 й.)
Инсон ҳуқуқлари ва халқлари Африка Хартия-
си (1981 й.).
Умум тан олинган инсон ҳуқуқлари манбала-
рининг ислом тизими:
Араб давлатлари Лигаси Низоми 1962 й. 
Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон ислом деклара-
цияси (1981 й.);
Исломда инсон ҳуқуқлари Қоҳира деклара-
цияси (1990 й.);
Инсон ҳуқуқлари Араб хартияси (1994 й.).

---

191
4­чизма
Инсон ҳуқуқларини таъминлаш 
кафолати механизми
МИЛЛИЙ
ХАЛҚАРО
5­чизма
ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ 
КАФОЛАТИ МЕХАНИЗМИ