Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

ҚИЙНОҚ ҲАМДА МУОМАЛА ВА ЖАЗОЛАШНИНГ ҚАТТИҚ 
ШАФҚАТСИЗ, ИНСОНИЙЛИККА ЗИД ВА ҚАДР-ҚИММАТНИ 
КАМСИТУВЧИ ТУРЛАРИГА ҚАРШИ КОНВЕНЦИЯ ВА ҲУҚУҚНИ 
МУҲОФАЗА ҚИЛИШ ОРГАНЛАРИ ФАОЛИЯТИ
10.1. Қийноққа қарши конвенциянинг умумий тавсифи ва мазмуни
Барча учун маъқул бўлган қийноқ ва шафқатсиз муомала каби бундай 
воқеликни белгиланиши енгил бўлмаган вазифа ҳисобланади, гарчи уларни 
қоралаш ва таъқиқлаш барча давлатларда қўлланиладиган одатдаги халқаро 
ҳуқуқ нормаси каби барча томонидан қабул қилинмоқда.
Кўплаб халқаро ҳуқуқий ҳужжатларнинг мазмунини англатувчи мутлақ 
қийноқнинг чекланиши тўғрисидаги халқаро қонунчилик шафқатсиз қийноқлар 
қўлланмаслигининг кафолати бўлиб ҳисобланмайди. Ушбу ҳолат бўйича давлат 
органлари учун халқаро ҳуқуқ принципларида ҳамда уларнинг ҳуқуқларини 
таъминлаш борасида бир қанча эркинликлар ҳамда бўшлиқлар қолдирилганини 
кўришимиз мумкин бўлади.
Қийноқнинг ҳуқуқий тавсифи БМТнинг 1984 йилда қабул қилинган 
қийноқларга қарши Конвенциясида мустаҳкамланган ва барча иштирокчи 
давлатлар томонбидан қўллаб қувватланган (Бош Ассамблеянинг 1984 йил 
10 декабрдаги 39/46 Резолюцияси давлатларнинг қўшилиши, ратфикация 
қилиши ва имзолашлари учун очиқ тарзда қабул қилинди ҳамда 1987 йил 26 
июнда кучга кирди). Ушбу Конвенциянинг 1-моддасида мувофиқ қийноққа 
қуйидагича таъриф берилган: “оғриқ ёки қўрқитиш давлат мансабдор 
шахси ёки бошқа расмий фаолият билан боғлиқ бирор шахс томонидан, 
улар режаси ёрдамида амалга ошириладиган, уларнинг айби ва бундай 
ҳаракатларга жим туришлари билан содир этиладиган маълум бир шахс­
га қасддан ундан ёки учинчи шахсдан маълумот олиш ҳамда унинг содир 
этган ҳаракати, учинчи шахс ёки у гумон сифатида кўрилаётган ишларда тан 
олдириш мақсадида кучли жисмоний ёки руҳий таъсир ўтказиш, қўрқитиш, 
шунингдек, камситиш сифатида тавсифланувчи, шахсни ёки учинчи бир 
шахсни қўрқитиш ҳамда мажбурлаш билан боғлиқ ҳар қандай ҳаракат. Бун-
дай ҳолатларга қонуний санкциялар натижасида ушбу санкциялар билан 
ўзаро боғлиқ бўлган ёки фавқулодда содир бўлувчи оғриқ ҳамда қўрқувлар 
киритилмайди”.

---

145