Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

биринчидан, ички ишлар идоралари ходимларига қўйиладиган ахлоқий 
талабларни умумлаштиришда;
иккинчидан, юридик амалиётни ўрганиш ва юридик ишни кўриш чоғида 
ички ишлар идоралари ходимларининг ҳамкасблари билан муносабатлари 
ахлоқи таҳлилида;

---

172
учинчидан, ички ишлар идоралари ходимлари ва амалиёт иштирокчила-
рининг (гумонланувчи, гувоҳ, жабрланувчи ва бошқалар) ўзаро муносабатла-
ри ахлоқи таҳлилида;
тўртинчидан, ички ишлар идоралари ходими касби обрўсини ошириш 
билан боғлиқ ахлоқий мазмундаги тавсияларни ишлаб чиқишда;
Ҳуқуқий (юридик) ахлоқ — ички ишлар идоралари ходими ахлоқий 
маданияти га нисбатан, кенгроқ тушунчадир, чунки унинг предметига нафақат 
ички ишлар идоралари ходимининг касбий ахлоқини, балки давлатнинг ҳуқуқий 
майдонида ҳуқуқий масалаларда бошқа бир шахслар билан, жумладан ички 
ишлар идоралари ходими билан муомалада бўладиган ҳар бир шахс ахлоқини 
ўрганиш киради. Ҳуқуқий ахлоқ фуқароларнинг ҳуқуқ соҳасидаги, аввало 
ички ишлар идоралари ходимларининг аниқ юридик ишларни ечишда, уму-
ман ички ишлар идоралари ходимларининг ахлоқий маданияти, унинг шахсий 
маънавий тажрибаси, ахлоқий­тарбиявий чалкашликларни ечиш қобилиятлари 
каби фаолиятларининг умумий таҳлилига бағишланган. Ҳуқуқий ахлоқ юри-
дик амалиётда чоғидаги хатоларни ечишнинг, жумладан касбий бузилишлар-
нинг ахлоқий жиҳатларини ҳам ўрганади.
Ички ишлар идоралари ходимларининг ахлоқий маданияти, яъни унинг кас-
бий ахлоқи — ҳуқуқий ахлоқнинг асоси, унинг тамал тошидир. “Касб этикаси” 
атамасини “касбий ахлоқ” ёки “касбий ахлоқийлик” атамалари билан алмашти-
риб бўлмайди, чунки касбий этика юристнинг жамиятдаги бошқа муносабатла-
ри тизимида касбий маънавиятнинг ўрнини аниқлайди, ички ишлар идорала-
ри ходимининг касбий ахлоқийлилик тизимини назарий жиҳатдан асослайди.
Ички ишлар идоралари ходимларининг, судьяларнинг, прокурорларнинг, тер-
говчи, адвокат, нотариус, юридик маслаҳатчи ва бошқаларнинг, яъни фақатгина 
битта мутахассисликка тегишли қандайдир алоҳида ахлоқий меъёрлари бор-
лигини айтмаслик керак. Ички ишлар идоралари ходими ахлоқий маданияти 
ҳар қандай ҳуқуқий касбга хос ахлоқнинг умумий меъёрларини ўз ичига ола-
ди. Шу билан бирга, “этик маданият” ва “маънавий маданият” тушунчалари 
бир хил мазмунга эга ўзаро алмаша оладиган тушунчалардир.
Ички ишлар идоралари ходими этик маданияти — бу ички ишлар идоралари 
ходимининг касбий ваколатларини бажариш чоғида намоён бўладиган, чуқур 
англанган ахлоқий хатти­ҳаракатида акс этадиган билим, эҳтиёж, қадриятлар 
натижаси сифатидаги ахлоқий талаблар (принцип ва меъёрлар) тизимидир. 
Ички ишлар идоралари ходимининг ўз мажбуриятларини сифатли ва самарали 
бажариши ҳуқуқий ёрдам кўрсатилаётган инсоннинг шаъни, қадр­қимматини 
сақланиши, ички ишлар идоралари ходимининг ўзи ва унинг ҳамкасбларининг, 
ва умуман юридик соҳанинг обрўси ички ишлар идоралари ходимининг ахлоқий 
маданияти даражасига боғлиқ;
Ички ишлар идоралари ходимларига қўйиладиган ахлоқий талаблар (прин-
цип ва меъёрлар) тизимининг таркиби (даражалари):
биринчидан, ички ишлар идоралари ходимларининг ўз ишига ва унинг 
натижаларига қўйиладиган ахлоқий талаблар (приницип ва меъёрлар);

---

173