Инсон борлиғи

Атроф муҳитда, ўз ички дунёсида юз бераётган ўз-

гаришларга одамлар қадим замонлардаёқ эътибор

берганлар. Бу жон ва руҳ ҳақидаги мулоҳазалар

пайдо бўлишига олиб келган. Шу тариқа башарият

тарихида анимизм - одамлар, ҳайвонлар ҳаёти,

нарсалар ва ҳодисаларга жон ва руҳлар таъсир

кўрсатишига бўлган эътиқод пайдо бўлди, шу

аснода шаклланган дунё ҳақидаги тасаввурлар

кейинчалик у ёки бу тарзда турли динлар негизини

ташкил этди.

• Олимлар
• жон хақида

• Арастунинг
• фикрича,
• жон тананинг
• моҳияти, унинг
• уюштирувчи
• тамойили санал

• Гераклит жон
• (психея)
• олов ёки
• сувдан иборат
• бўлади, деган
• ғояни илгари
• суради.

• Платон фикрига кўра,
• инсон онги
• унинг жони билан
• бевосита боғланади.

• Ибн Синонингфикрича,
• инсон ақли илоҳий
• ақлнинг бир зарраси
• сифатида муайян
• даражада ўзини ўзи
• Билиш қобилиятига
• эга бўлади ва бу Тангрини
• билишгақаратилгандир

• Онг янги давр
• олимлари
• қарашларида

• Р.Декарт (1596-1650)
• онгни тафаккур билан
• тенглаштириб, уни
• умумийроқ тусдаги
• «руҳият» тушунчасидан
• ажратди

• Гегель индивидуал
• онгга бутун ривожланиш
• негизи саналган мутлақ
• ғоянинг пировард
• шаклларидан бири
• сифатида ёндашди.

• Бюхнер, Фохт,
• Молешотт каби
• файласуфлар онгга
• «вульгар материализм»
• нуқтаи назаридан
• ёндашади.

• Онгсизлик
• Инсоннинг онгли
• Ҳолатидаги
• Онг билан
• бошқариб
• бўлмадиган
• Жараён.

• тушлар

• интуиция

• галлюцинациялар

• хаёлдан
• кетмайдиган
• ғоялар

• Онг фалсафий муаммо сифатида

• Рационализмдан фарқли ўлароқ иррационализм
• (irrаtionalis – нооқилона, онгсиз) борлиқни оқилона
• англаш имкониятини чеклайди, баъзан эса бутунлай
• инкор этади. Хусусан, неофрейдизмнинг атоқли намоянда-
• ларидан бири К.Г.Юнг (1875-1961) онгни илмий воситалар
• билан билиш мумкин эмас, деб ҳисоблаган ва унга
• таъриф беришга уринишлардан бутунлай воз кечиб,
• уни расмлар ва метафоралар ёрдамида тавсифлаш
• билангина кифояланишни таклиф қилган. Онгни
• тушуниш иррационализм экзистенциализм ва не-
• опозитивизм каби фалсафий
• оқимларга ҳам хосдир.

• Онгнинг материалистик концепцияси.

• Материалистлар онгнинг пайдо бўлишини фақат нотирик материядан табиий йўл билан
• вужудга келган тирик материянинг тадрижий ривожланиши маҳсули сифатида тушун-
• тиришга ҳаракат қилдилар ва онг табиатининг талқинига «инъикос» тушунчасини кири-
• тадилар. Уни материянинг умумий хоссаси деб ҳисоблаб, онгни инъикоснинг олий типи
• деб тавсифлайдилар ва онгнинг генезисига табиий-тарихий нуқтаи назардан ёндашиб,
• унинг пайдо бўлишини меҳнат ва тил билан боғлайди.
• Бу назария объектив дунёнинг барча объектлари, жараёнлари ва ҳодисалари муттасил
• ўзгаришда бўлиши, шунингдек бир-бири билан универсал ўзаро алоқа қилиши ва ўзаро
• таъсирга киришишини эътироф этади.
• Бундай ўзаро таъсирлар натижасида айрим жисмлар ва ҳодисалар бошқа жисмлар ва
• ҳодисаларга таъсир кўрсатиб, уларда тегишли ўзгаришлар ясаш ва уларни муайян
• арзда ўзида гавдалантириш орқали уларда гўёки ўз «изи»ни қолдиради.

•