Innovatsiyalar vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzzax davlat pedagogika universiteti

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA 
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI ABDULLA QODIRIY 
NOMIDAGI JIZZZAX DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI 
 
TA’LIMDA AXBOROT TEXNALOGIYALARI FANIDAN
 
AMALIY
TOPSHIRIQ 
 
MAVZU: EXCEL DASTURIDA AVTOTOʼLDIRISHLAR VA 
AVTO HISOBLASHLAR 
BAJARDI: S1104-21 NORBOBOYEVA NAFISA 
QABULQILDI: O’RINBOYEV RUSTAM 
 
 
JIZZAX-2023 
 

---

EXSEL DASTURIDA AVTOTO'LDIRISH VA AVTO 
HISOBLASHLAR 
REJA: 
1.
 
EXSEL DASTURIDA AVTOTO'LDIRISH
2.
 
EXSEL DASTURIDA AVTO HISOBLASHLAR 
Jadvalga bir xil yoki shunga o'xshash ma'lumotlarni uzoq vaqt va bir 
marotaba kiritishni juda kam odam xohlaydi. Bu juda ko'p vaqt talab 
qiladigan juda zerikarli ish. Excel bunday ma'lumotlarning kiritilishini 
avtomatlashtirish imkoniyatiga ega. Buning uchun hujayralarning 
avtoto'ldirish funktsiyasi ta'minlanadi. Keling, qanday ishlashini ko'rib 
chiqaylik. 
Excel-da ishlarni avtoulovga to'ldirish 
Microsoft Excel-da avtomatik to'ldirish maxsus to'ldirish markeri 
yordamida amalga oshiriladi. Ushbu vositaga qo'ng'iroq qilish uchun siz 
istalgan uyaning pastki o'ng tomoniga qarab yurishingiz kerak. Kichik 
qora xoch paydo bo'ladi. Bu to'ldirish belgisi. Siz shunchaki 
sichqonchaning chap tugmachasini bosib ushlab turishingiz va 
hujayralarni to'ldirmoqchi bo'lgan varaqning yon tomoniga sudrab 
borishingiz kerak. 
Hujayralar qanday to'ldirilganligi asl hujayradagi ma'lumotlar turiga 
bog'liq. Masalan, agar so'zlar shaklida oddiy matn bo'lsa, to'ldirish 
markeridan foydalanib harakatlantirsangiz, u varaqdagi boshqa 
hujayralarga ko'chiriladi. 
Raqamlarni avtomatik to'ldirish 

---

Ko'pincha, avtoto'ldirish tartibda ketadigan ko'p sonli raqamlarni kiritish 
uchun ishlatiladi. Masalan, ma'lum bir hujayrada 1 raqami bor va biz 1 
dan 100 gacha hujayralarni raqamlashimiz kerak. 
Biz to'ldirish markerini faollashtiramiz va kerakli kataklarga tortamiz. 
Ammo, ko'rib turganimizdek, barcha hujayralarga bittadan nusxa 
ko'chirilgan. To'ldirilgan maydonning pastki chap qismida joylashgan va 
deyilgan belgini bosamiz "Avtomatik to'ldirish parametrlari". 
Ochilgan ro'yxatda kalitni quyidagiga qo'ying To'ldiring. 
Ko'rinib turibdiki, shundan keyin barcha kerakli qator tartibda raqamlar 
bilan to'ldirildi. 
Ammo siz buni yanada osonlashtirasiz. Avtomatik to'ldirish variantlarini 
chaqirishga hojat yo'q. Buning uchun plomba belgisini pastga siljitib, 
sichqonchaning chap tugmachasiga bosganingizda, siz boshqa tugmani 
bosib turishingiz kerak Ctrl klaviaturada. Shundan so'ng, hujayralarni 
tartib bilan raqamlar bilan to'ldirish darhol boshlanadi. 
Avtomatik to'ldirishni bir qator siljishlar qilishning usuli ham mavjud. 
Biz qo'shni hujayralarga progressiyaning dastlabki ikkita raqamini 
keltiramiz. 
Ularni tanlang. To'ldirish markeridan foydalanib, ma'lumotlarni boshqa 
hujayralarga kiritamiz. 

---

Ko'rib turganingizdek, berilgan qadam bilan ketma-ket raqamlar seriyasi 
yaratiladi. 
To'ldirish vositasi 
Excel-da alohida nomlangan vosita ham bor To'ldiring. Yorliqda lentada 
joylashgan "Uy" asboblar qutisida "Tahrirlash". 
Biz ma'lumotlarni istalgan uyaga kiritamiz va keyin uni va biz 
to'ldiradigan katakchalarni tanlang. 
Tugmani bosing To'ldiring. Ko'rsatilgan ro'yxatda kataklar to'ldirilishi 
kerak bo'lgan yo'nalishni tanlang. 
Ko'rinib turibdiki, ushbu harakatlardan so'ng, bitta uyadan ma'lumotlar 
boshqalarga nusxa ko'chirildi. 
Ushbu vositadan foydalanib, siz hujayralarni progressiya bilan 
to'ldirishingiz mumkin. 
Uyadagi raqamni kiriting va ma'lumotlar bilan to'ldiriladigan 
katakchalarni tanlang. "To'ldirish" tugmasini bosing va paydo bo'lgan 
ro'yxatda tanlang "Progress". 
Jarayonni sozlash oynasi ochiladi. Bu erda siz bir qator 
manipulyatsiyalarni bajarishingiz kerak: 
progressiyaning joylashishini tanlang (ustunlar yoki satrlar bilan); 

---

turi (geometrik, arifmetik, sanalar, avtomatik to'ldirish); 
qadamni belgilang (sukut bo'yicha u 1); 
chegara qiymatini belgilang (ixtiyoriy parametr). 
MICROSOFT EXCEL dagi barcha ma`lumotlar jadval Ko’rinishida 
namoyon bo’lib, bunda jadval yacheykalarining (xonalarining) ma`lum 
qismiga boshlang’ich va birlamchi ma`lumotlar kiritiladi. Boshqa 
qismlari esa xar xil arifmetik amallar va boshlang’ich ma`lumotlar 
ustida bajariladigan turli amallar natijalaridan iborat bo’lgan 
axborotlardir. 
Elektron jadval yacheykalariga uch xil ma`lumotlarni kiritish mumkin: 
matnli; 
sonli ifodalar; 
formulalar. 
Matnli ma`lumotlar sarlavha, belgi, izohlarni uz ichiga oladi. 
Sonli 
ifodalar 
bevosita 
jadval 
ichiga 
kiritiladigan 
sonlardir. 
Formulalar — kiritilgan sonli qiymatlar bo’yicha yangi qiymatlarni 
hisoblaydigan 
ifodalardir. 
Formulalar har doim «=» belgisini qo’yish bilan boshlanadi. Formula 
yacheykaga kiritilgandan keyin shu formula asosida hisoblanadigan 
natijalar yana shu yacheykada hosil bo’ladi. Agar shu formulada 
foydalanilgan sonlardan yoki belgilardan biri o'zgartirilsa, EXCEL 
avtomatik ravishda yangi ma`lumotlar bo’yicha hisob ishlarini bajaradi 
va 
yangi 
natijalar 
hosil 
qilib 
beradi. 
EXCELning asosiy ishlov berish ob'yekti hujjatlar (dokumentlar) 
hisoblanadi. EXCEL hujjatlari ixtiyoriy nomlanadigan va XLS 
kengaytmasiga ega bo’lgan fayllardir. EXCELda bunday fayllar «Ishchi 
kitob» deb ataladi. Bir ishchi kitob ixtiyoriy sondagi elektron jadvallarni 
o’z ichiga olishi mumkin. Ularning har biri «ishchi varaq» deb ataladi. 
Bir ishchi varaq o’z nomiga ega bo’ladi. Ishchi kitobni xosil qilish 

---

uchun MICROSOFT EXCEL dasturini ishga tushirish zarur. Ishchi 
kitobning tarkib elementlaridan biri ishchi varaq, ya`ni elektron jadval 
xisoblanadi. 
Elektron jadvalning asosiy elementlari esa yacheyka va diapazonlardir. 
Yacheyka — bu jadvaldagi manzili ko’rsatiladigan hamda bir qator va 
bir ustun kesishmasi oralig'ida joylashgan elementdir. Yacheyka 
kesishmalarida hosil bo’lgan ustun va qator nomi bilan ifodalanadigan 
manzili bilan aniqlanadi. Masalan, A — ustun, 4 — qator kesishmasida 
joylashgan yacheyka — A4 deb nom oladi. Yacheykaga sonli qiymatlar, 
matnli 
axborotlar 
va 
formulalarni 
joylashtirish 
mumkin. 
Bir necha yacheykalardan tashkil topgan guruh diapazon deb ataladi. 
Diapazon manzilini ko’rsatish uchun uni tashkil etgan yacheykalarning 
chap yuqori va ung quyi yacheykalar manzillari olinib, ular ikki nuqta 
bilan ajratilib yoziladi. Masalan: A1:A4 
Excel ishchi menyusi bo'limlariExcel 2003 versiyasining ishchi menyusi 
quyidagi bo'limlardan tashkil topgan: 
Правка bo’limidagi 
"Заполнить" 
va 
"Очистить" 
bo’limlari 
kataklarning belgilangan yo’nalishda nusxasini oladi yoki tozalaydi. 
Удалить лист bo’limi belgilangan varaqni o'chiradi. Переместить \ 
скопировать лист Excel ishchi kitobi sahifasini kerakli joyga siljitadi 
yoki nusxasini yangi sahifada hosil qiladi. Qolgan bo’limlar Microsoft 
Office guruhidagi dasturlar uchun umumiy bo’lgan vazifalarni bajaradi. 
Вид bo’limining Строка формул bo’limi formulalar bilan ishlash satrini 
ekranda hosil qiladi yoki aksincha. 
Вставка bo’limi katak, satr, ustun va varaq ustida amallar bajarish 
uchun mo’ljallangan bo’lib, ularning mazmuni quyidagicha: 
Ячейки – jadvalga yangi katak qo’shish; 
Строки – jadvalga yangi satr qo’shish; 
Столбцы – varaqqa yangi ustunlar qo’shish; 
Лист – ishchi kitobga yangi varaq qo’shish; 

---

Диаграмма- diagrammalar tashkil etish; 
Разрыв страницы – sahifani ajratish; 
Функция – funksiyalarni tanlash; 
Имя – ishchi kitobga nom berish; 
Примечание – izohlar hosil qilish; 
Рисунок - tasvirlarni hosil qilish, chiqarish; 
Карта – xaritalar hosil qilish. 
Формат bo’limi Excel dasturida formatlashni asosan katak, satr, 
ustunlarning ustida bajaradi. Bo’lim bandlarida satrlarning balandligi, 
ustunlarning eni, katak chiziqlarini hosil qilish va yo’qotish, yangi varaq 
hosil qilish, unga nom berish vazifalari amalga oshiriladi. Стиль 
bandida satr yoki ustun nomi belgilanishi, katakda ma‘lumotlarning 
berilishi va tuldirish usullari aniqlanadi. Katakda yozuvlarning alifbosi 
va o’lchamini belgilash mumkin. 
Сервис bo’limi Office muhitidagi amaliy dasturlarnikiga o'xshash. 
Данные bo’limi bandlari kataklardagi qiymatlar ustida amallar 
bajarishga mo’ljallangan: 
Сортировка – qiymatlarni tartiblash; 
Фильтр – biror belgi yoki shart bo’yicha saralash; 
Форма.. – biror shaklda tartiblash; 
Итоги.. – yakuniy natijalarni aniqlash; 
Проверка.. – ma‘lumotlarni tekshirish; 
Текст по столбцам.. – matnni ustunlarga bo'lish; 
Консолидация.. – qiymatlarni birlashtirish; 
Группа и структура – yangi tizimlar olish; 
Свободная таблица. – natijaviy jadvallar tuzish; 

---

Внешние данные – tashki ma‘lumotlar kiritish. 
Окно - ishchi oynani tartiblash. 
Справка - yo'riqnoma va ma'luomot olish. 
Excel 2007 va 2010 versiyalarida ishchi menyu bo'limlari 
umumlashtirilgan va tartibga keltirilgan hamda "Главная" (Asosiy), 
"Вставка" (Qo'shish), "Разметка страницы" (Sahifani tahrirlash) , 
"Формулы" (Formulalar), "Данные" (Ma'lumotlar), "Рецензирование" 
(Taqriz), "Вид" (Ko'rinish) bo'limlaridan iborat. 
Excelda diagrammalar[tahrir] 
Excel dasturining foydali tomoni unda kiritilgan ma'lumotlar asosida 
diagrammalar 
yaratish 
mumkin. 
Excelda ma'lumotlar asosida tayyorlanadigan diagrammalar quyidagi 
turlarga bo'linadi: 
gistogramma; — sohali; 
grafikli; — xalqali; 
doiraviy; — sirtli; 
nuqtali; — birjaviy va hokazo. 
Diagramma hosil qilish uchun quyidagi ketma-ketlikka rioya qilish 
kerak: 
1) 
Elektron 
jadvalni 
yuklash. 
2) 
Mavzuni 
kiritish. 
3) 
Ustunlar 
kengligini 
tanlash. 
4) 
Har 
bir 
ustunga 
mos 
nomlarni 
kiritish. 
5) 
Yacheykalarni 
ma'lumotlar 
bilan 
to'ldirish 
6) 
To'ldirish 
ustunining 
formulasini 
berish. 
7) «Jami xarajatlar miqdori». Natijaviy jadval hosil qilish. 
8) Ma'lumotlarni saralash. 
Excel dasturi ham ba'zi bir funksiyalari sabab ko'plab tanqidlarga 
uchragan. Misol uchun, statik aniqlik jihatidan Excelni tanqid qilishgan. 

---

Sana bilan bog'liq muammolar[tahrir] 
Excelning 2007 versiyasiga qadar va o'zida ham 1900-yil kabisa yil deb 
xato hisoblanib kelingan. Xato Lotus 1-2-3 da paydo bo'lgan va 
majburan Excelga targ'ib qilingan.
Exceldagi tasvirlarning xatoligi[tahrir] 
2007-yilning 22-sentabrida muayyan holatlarda Excel 2007 noto'g'ri 
natijalarni ko'rsatishi to'g'risida xabar paydo bo'ldi. Bu matematik hisob 
jitob bilan bog'liq bo'lib, bu haqida bu yerda ma'lumot olishingiz 
mumkin. Muammo 2007-yil 9-oktabr sanasida maxsus patch ishlab 
chiqarilishi bilan hal qilindi. Bu xato Microsoft Excel 2016 da 
kuzatilmaydi.