Innovatsiya va uning turli tasniflari Innovatsiya

30. Ta’lim maqsadlariga erishilganlik darajalari, me’zonlari

Bilimlarni nazorat qilish va baholash davlat ahamiyatiga egadir. Baholash

natijalarini umumlashtirib, ta’lim muassasasi jamoasining ta’lim-tarbiya sohasidagi

faoliyatiga, talabalarning umumiy o’zlashtirish darajasiga baho beriladi va tegishli

xulosalar chiqariladi. Davlat ta’lim standartlarida davlat tomonidan qo’yilgan

talablar nechog’lik bajarilayottanligi aniqlanadi.

Natijalarni baholash orqali bir paytning o’zida butun ta’lim tizimi va uning

komponentlari tekshirilib ko’rilishi kerak. Bu bilan ta’lim tizimidA kutilayotgan

natijaga erishilayotganlik darajasi tekshirilib o’lchanadi. Bilimlarni muntazam baholab borish ta’lim rejasi, uning katta-kichik Bo’limlari asosida amalga

oshiriladi. Ta’lim tizimi natijalari muayyan standart me’yori orqali ifodalanadi.

Baholash natijasida nafaqat ta’lim oluvchining, balki ta’lim beruvchining

kuchli va kuchsiz tomonlari, shuningdek, o’quv jarayonidagi kamchiliklar ham

aniqlanadi. Ta’lim vositalari, rejalar, ta’lim jarayonini tashkil etish sifatiga ham

baho beriladi.

Ta’lim dasturining qism va bo’laklari bo’yicha muntazam baholab borish

oxir-oqibat aniq va adolatli baholanishning shakllanishiga olib keladi. Kichik

bo’limlar bo’yicha baholash, jamlash va umumlashtirish yakuniy baholashning

aniq bo’lishiga yordam beradi. Ta’lim oluvchini muntazam ravishda o’z natijalari

to’g’risida xabardor qilib turish, uning maqsad sari intilishi va istaklarini ro’yobga

chiqarishga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.

Ta’lim berish davomidagi nazorat natijalarini o’lchab borish bilim, ko’nikma

va malakalarni baholash ta’lim oluvchichining o’zligini anglashi uchun bir

imkoniyatdir.

Baholashga qo’yiladigan pedagogik talablar:

 ta’lim maqsadiga yo’nalganlik;

 muntazam o’tkazib borish;

 pedagogik, psixologik va huquqiy tamoyillarga asoslanganlik;

umumiy qabul qilingan natija standartlariga asoslanganlik.

Baholash tizimlari. Hozirda Respublikamizning oliy ta`lim muassasalarida

quyidagi ikkita baholash tizimi qo’llanilib kelinmoqda:

1. 
   Baholashning “besh ballik” tizimi.
   
2. 
   Baholashning reyting tizimi.
   

Baholash mezonlari. Har qanday baholash natijalari o’zaro taqqoslanishi, ya’ni o’lchanishi lozim bo’ladi. Ularni taqqoslash baholashdan oldin yoki keyin ishlab chiqilgan mezonlar asosida amalga oshirilishi mumkin. Baholash mezonlari o’quv maqsadlariga qay darajada erishilganlikni anglatuvchi ko’rsatkichdir. Bu ko’rsatkichlar (“besh”, “to’rt”, “uch” va “ikki”) kabi sonlar yoki (“a’lo”, “yaxshi”, “qoniqarli” va “qoniarsiz”) kabi so’zlar yordamida tavsiflanishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, baholash mezonlari ta’lim oluvchining qaysi o’zlashtirish darajasini namoyish qilishiga qarab mos qo’yiladigan baho ko’rsatkichining tavsifidan iborat.

Mezonga asoslangan baholash – baholanuvchining ta’lim jarayonida qo’lga

kiritgan natijalarini, bilim, malaka va ko’nikmalarini oldindan belgilangan o’quv

maqsadlari asosida ishlab chiqilgan hamma uchun umumiy va bir xil mezonlarga

ko’ra taqqoslash va o’lchashdan iborat bo’lgan baholash shaklidir. Bunday

baholash mezonlarni aniq belgilab beruvchi o’quv maqsadlari bo’yicha natijalarga

baho berish imkoniyatini yaratadi. Bu orqali natijalar to’g’ridan-to’g’ri va xolis

baholanadi, shuningdek, kuchli guruhlarni kuchsiz guruhlardan yaxshiroq farqlash

imkonini beradi. Bu baholash shakli ikki bosqichdan iborat bo’lib, birinchi

bosqichda baholanuvchining erishgan natijalari aniqlanadi, ikkinchi bosqichda esa,

natijalar mezonlarga taqqoslanadi va o’lchanadi.

Mezonga asoslangan (yoki maqsadli) baholashning afzalliklari:

 o’quv maqsadiga muvofiq baholanadi;

 ta’lim oluvchining o’zlashtirish darajasini ob’ektiv baholaydi;

 ta’lim oluvchi olgan bahosida yo’l qo’ygan xatolarini yaqqol ko’rsatib

beradi;

 baholanuvchini ta’lim olishga yo’naltiradi;

 baholanuvchilarning baholanayotgan sohadagi kuchli va kuchsiz

tomonlarini xolisona aniqlab beradi, ularning o’z bilimi va malakalariga bo’lgan

ishochini oshiradi;

 hamma uchun bir xil bilim va malaka talablarni o’rnatadi;

 ta’lim mazmunini aniqlab beradi;

 baholanuvchilarning o’z faoliyati natijalariga bo’lgan mas’uliyatini

oshiradi.