Innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirish

---

5-mavzu 

INNOVATSION IQTISODIYOTNI RIVOJLANTIRISH 

OMILLARI 

Reja: 

1. Innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishga ta’sir etuvchi omillar. 

2. Innovatsion faoliyatni rivojlantirishning tarkibiy qismlari. 

3. Korxonani innovatsion salohiyati va uni aniqlash yo‘llari. 

 

1.

 

Innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishga ta’sir etuvchi omillar 

Xizmatlar sohasidagi mahsulotlar bo‘yicha innovatsiyalar o‘z ichiga quyidagi 

jarayonlarni olib, prinsipial jihatdan yangi xizmatlarni ishlab chiqish va joriy etish, 

mavjud  xizmatlarga  yangi  funksiyalar  va  xususiyatlar  qo‘shish  orqali  uni 

takomillashtirish, xizmatlar bilan ta’minlashda (masalan, ularning samaradorligi va 

tezligi nuqtai-nazaridan) sezilarli darajada yaxshilanishlarni kiritish mumkin. 

Xizmatlar  sohasidagi  jarayonlar  bo‘yicha  innovatsiyalar  xizmatlarni  ishlab 

chiqarish  va  taqdim  etishning  yangi  yoki  sezilarli  darajada  takomillashtirilgan 

usullarini ishlab chiqish va joriy etishni o‘z ichiga oladi

1

. 

Innovatsion faoliyatda agar ular yangi yoki sezilarli yaxshilangan xizmatlarni, 

ularni  ishlab  chiqarish  va  etkazib  berish  usullarini  joriy  etishga  bevosita  bog‘liq 

bo‘lmasa, bular texnologik innovatsiyalar hisoblanmaydi. Tashkiliy va boshqarish 

bo‘yicha o‘zgartirishlar (boshqarishning ilg‘or usullariga o‘tish, jiddiy o‘zgartirilgan 

tashkiliy  tuzilishni  joriy  etish,  korxonaning  iqtisodiy  strategiyasida  yangi  yoki 

sezilarli  o‘zgartirilgan  yo‘nalishlarni  amalga  oshirish)  hamda  sifat  standartlarini 

joriy etish bilan bog‘liq bo‘ladi. 

Shu  sohada  faoliyat  yuritayotgan  ekspertlarning  hisoblashicha,  korxonalarni 

yangi mahalliy va xorijiy texnologiyalarni joriy qilishga rag‘batlantiruvchi, asosiysi 

buning  uchun  imkoniyat  taqdim  etuvchi  tashkiliy  va  institutsional  muhit  yaratish 

birlamchi  ahamiyat  kasb  etadi    deb  hisoblashadi.  Innovatsion  bozorda  faqat 

hukumatgina  innovatsiyalar  ruhini  uyg‘otishi  mumkin  degan  yolg‘on  tasavvur 

vujudga kelishi mumkin. Faqat uning strategik muammosi kuchli iroda, real foyda 

va  resurslar  bilan  ta’minlangan  holda  tadbirkorlikning  rivojlanishida  yangi 

bosqichni boshlab berishi mumkin.  

Demak, davlatning iqtisodiy siyosatida top-down va bottom-up yondashuvlari 

imkoniyatlarini  birlashtiruvchi  kompleksli  innovatsion  siyosat  zarur  bo‘ladi. 

Mahalliy  kompaniyalar,  ilmiy-tadqiqot  muassasalari  va  oliy  o‘quv  yurtlari  bu 

faoliyat jarayonlarida faollikni oshirishi lozim. 

                                                 

1

Салихов С.А. Инновацион фаолиятни бошқариш. Дарслик. – Т.: ТДИУ, 2013. 29б. 

---

“Sanoat  evolyusiyasi  asosan  innovatsiyalar  va  bozor  strukturasi  dinamikasi 

orqali tanlov mexanizmiga bog‘liqdir. Bu erda yangi texnologiyalar va firmalarning 

kirish va chiqishi muhim ahamiyat kasb etadi”. 

Umumiy  jihatdan  innovatsion  jarayon  bu  voqea-hodisalarning  ketma-

ketlikdagi  zanjiri  bo‘lib,  uning  davomida  yangilik  oddiy  bir  g‘oyadan  muayyan 

mahsulot,  texnologiya  yoki  xizmatgacha  “pishib  etadi”

2

  va  xo‘jalik  amaliyotida 

tarqaladi. 

Bu jarayonni quyidagi sxema ko‘rinishida aks ettirish mumkin:  

Ft ↔ At ↔ I ↔ L ↔ Q ↔ O‘ ↔ Si ↔ M ↔ S; 

bu erda:  

Ft - fundamental tadqiqotlar; 

 

At - amaliy tadqiqotlar; 

I - ishlanmalar; 

L - loyihalashtirish; 

Q - qurilish; 

O‘ - o‘zlashtirish; 

Si - sanoat ishlab chiqarishi; 

M - marketing; 

S - sotuv. 

Iqtisodiyotda har qanday tizimning innovatsion faoliyati uning rentabelligini 

yuqori  suratlarda  amalga  oshishini  va  raqobatbardoshliligini  ta’minlovchi  asosiy 

yo‘nalishlardan  biri  hisoblanadi.  Ta’kidlash  joizki,  innovatsion  faoliyatni  amalga 

oshiruvchi  korxonalar  innovatsiya  hayotiy  sikli  bo‘yicha  turli  xil  vazifalarni 

bajaradilar. Innovatsion faoliyat jarayonni o‘zi ham 5 ta bosqichdan tashkil topadi 

(5.1-rasm). 

 

                                                 

2

Салихов С.А. Инновацион фаолиятни бошқариш. Дарслик. – Т.: ТДИУ, 2013. 34-б. 

---