Innovation in the modern education system

Matematik qobiliyat bu – matematik tushunchalar mohiyatini ijodiy tasavvur qilish, zehnli bo‘lish, ma’lum bir faoliyatga nisbatan ortiqcha qiziquvchanlikda, moyillikda va intilishda namoyon bo‘ladigan qobiliyat turi hisoblanadi [3].
Matematik qobiliyat o‘quvchilar ichki motivatsiyasining tabiiy asosini tashkil qiladi. U ishtiyoq, moyillik, mehnatsevarlik, ishchanlik, talabchanlik kabilarning mahsulidir. Aynan aniq bir predmetga uzoq muddatli, chuqur, turg‘un qiziqishlar asosida ishtiyoq tarbiyalanadi va qobiliyatlar rivojlantiriladi. Biroq bola jalb qilingan har qanday faoliyat ham avtomatik ravishda uni ushbu faoliyatga bo‘lgan qobiliyatini shakllantirib, rivojlantiravermaydi. Qobiliyatlarni shakllantirish va rivojlantirish uchun faqat tashqi sharoitlar mavjudligi yetarli emas, shuningdek, maxsus ichki sharoitlar, ya’ni muayyan zehn-iste’dod nishonalari ham muhim.
Har qanday faoliyat insondan bir qobiliyat emas, balki bir-biriga bog‘liq bo‘lgan bir nechta qobiliyat bo‘lishini talab qiladi. Psixologik adabiyotlarda ta’kidlanadiki, biron-bir xususiy qobiliyatning yetishmasligi, sust rivojlanishi boshqa, kuchli rivojlanayotgan qobiliyatlar hisobidan qoplanishi mumkin va hokazo. Qobiliyatlarning bunday qoplanish xususiyati turli faoliyat turlarini egallash, kasb tanlash uchun juda keng imkoniyatlar beradi.
Ketma-ket, mantiqiy fikrlash qobiliyati notanish murakkab sharoitda yuzaga keladi. Maktab matematika olimpiadalarida ana shunday kutilmagan qiyinchiliklarga masalalarni yechish jarayonida duch kelinadi. Bunday masalalarni yechish o‘quvchidan qo‘shimcha bilim emas, balki savol mazmunini to‘g‘ri tushunish va o‘ziga xos qobiliyatni, nostandart fikrlashni talab qiladi.
Matematik qobiliyatlarni tadqiq etgan olimlarning fikrlari bu psixologik va pedagogik fenomen to‘g‘risida turli qarashlarga ega ekanligini ko‘rsatadi (1-jadval).
1-jadval.
Olimlar qarashlarida matematik qobiliyatlarning tavsiflanishi