Инновацион таълим технологиялари маркази

Босқичла
р
 
Фаолият мазмуни 
Баҳолаш мезони 
I
. Таҳлил
 
Берилган аниқ вазиятни тадқиқ 
қилиш ва вазифани ечиш учун 
ахборот йиғиш. Вазиятдаги ўрнини 
тасдиқлаш: Нима содир бўлмоқда? 
Ким 
иштирокида 
ва 
нимага? 
Ҳодисани ривожланиш натижаси 
қандай? 
Қисқалиги 
II. 
Муаммони ифодалаш
 
Муаммо моҳиятини акс эттирувчи, 
таклиф 
Энг кўп қисқалик:
9 – 10 сўз 
III. Вазият 
иштирокчиларини аниқлаш 
Энг кўп қисқалик
а) ҳодиса иштирокчилари 
вазифасини, уларнинг 
тавсифномаларини кўрсатиш; 
б) 
ҳодиса 
содир 
бўлаётган, 
ташкиллаштириш тавсифномаси: 
унинг табиати, (бизнес) хусусияти, 
ташқи аторф ва ўзига хусусиятлар.
IV. 
Ҳодисалар кетма-
кет пайдо бўлишини 
ўрнатиш (амалий 
вазиятда) 
V
. Концептуал 
жиҳатларни аниқлаш 
Равшан ва аниқлик
Ҳодисалар кетма-кетлигига 
қарама-қарши тартибда далил ва 
ҳодисаларни кўрсатиш
Вазиятда 
кўтарилаётган 
асосий 
масалаларни 
(режалаштириш, 
меҳнатни баҳолаш ва бош.) баён 
этиш 
Далилларда (матндаги 
сўзлар)“ Асосламоқ” 
VI. 
Ҳал этиш 
имкониятлари ва энг 
яхши имкониятларни 
танлаш 
Вазиятли 
вазифани 
ечишда 
имкониятларни 
аниқлаш: 
ҳаракатнинг имконли йўналишини 
кўрсатиш. Ҳар бир имкониятларни 
далиллаш ва баҳолаш. Амалга 
оширишнинг ижобий ва салбий 
оқибатларини кўрсатиш. 
Баён этишни равшан ва 
аниқликлиги 
VII. 
Хулосани ишлаб 
чиқиш
Танлаган ҳаракатни амалга ошириш 
бўйича 
аниқ 
ечимни 
барча 
тафсилотда ишлаб чиқиш. Уни 
танлаш 
сабабини 
ва 
унинг 
маъқуллигини тушунтириш. 
Равшан ва аниқлик
VIII. 
Тақдимот 
Муаммони ечиш бўйича ишлаб 
чиқилган 
ҳаракат 
йўналишини 
тақдим этиш. 
Қисқалик ва аниқлик, 
исботланганлик 

---

69
Таълим бериш усулларини танлаш ва қўллашда кўпгина қуйидаги дидактик 
омилларни эътиборга олиш муҳим: 
¾ Мақсадни белгилаш: 1) таълим бериш мақсади, 2) педагогик вазифалар, 3) ўқув 
фаолият натижалари. 
¾ Ўқув ахборот мазмуни ҳажми ва мураккаблиги: мақсад ва ушбу ўқув фанини 
хусусияти, шу тариқа бу фанни шунчалик мураккаб деб қабул қилинган. 
¾ Таълим бериш усулларини ўқув ахборотини эгаллашларига таъсири. Г. Майерга 
мувофиқ, 72 соатдан (уч суткадан) ўтганда, маълумотни эшитиш орқали қабул 
қилгандан сўнг тингловчи хотирасида 10 %; кўриш орқали (кўрганда) - 20%; кўриб ва 
эшитиш орқали (кўрганда ва эшитганда) - 50%; кўриб ва эшитиш орқали қабул қилиш 
ва мунозарада - 70%; кўриб ва эшитиш орқали қабул қилиш ва мунозарада, амалий 
имкониятларни қўлланилганда -90% ахборот қолади. 
¾ Таълим олувчиларни ўқув имкониятлари: тайёргарлик даражаси, умумўқув 
малакаларни шаклланганлиги, фаоллиги, қизиқиши ва йўналтирилганлиги, ёши, ишлаш 
қобилияти, ўзига хос имкониятлари ва қобилиятлари. 
¾ Вақт сарфи: 1) ўқув дастурида йил давомида ўқув фанига, унинг алоҳида 
мавзуларига ажратилган вақт, шунчалик чекланган бўлиши мумкинки, бу эса кўп вақт 
оладиган усулларни мақсадга мувофиқроқ жойларда қўллаш имконини беради; 2) вақт 
у ёки бошқа усулни тайёрлаш ва амалга оширишда меҳнат сарфини кетиш нуқтаи 
назаридан муҳим омил ҳисобланади. Шу боис, бундай усулларни қўллашни 
режалаштиришда, ўзидан ушбу ташкиллаштирш йўлини амалга оширишга зарур 
тайёргарликка вақт ва куч етарли бўладими? деб сўраш керак. 
¾ Таълим бериш шароити: баъзи усулларни амалга ошириш учун алоҳида 
шароитлар талаб этилади: таълим беришнинг техник воситалари, компьютер, махсус 
компьютер дастурлари, магнитли ёзув тахтаси, махсус жиҳозланган хона ва бошқ. 
¾ Таълим берувчи ва таълим олувчи ўртасидаги, жамоадаги ўзаро 
муносабатларнинг хусусиятлари (ҳамкорлик ёки сўзсиз бўйсунишли). 
¾ Таълим олувчилар сони: агарда у катта бўлмаса, таълим беришни фаол таълим 
усулларни қўллаб, жадаллаштириш мумкин. 
¾ Таълим берувчининг чуқур билимдонлиги ва шахсий сифатлари: маъқул деб 
топилган усулларни қўллашни билиши ва уддалаши, талабларга мос шахсий 
сифатларга эга бўлиши лозим. 
Қўшимча омиллар: 
¾ Мавзуни 
ўрганишни 
(мустақил/ 
таълим 
берувчи 
раҳбарлиги 
остида) 
ташкиллаштириш йўли: Қай тарзда? 
¾ Дидактик воситалар: Қайсилари? 
¾ Фаолликни рағбатлантирувчи усуллар: Қайсилари? 
¾ Назорат ва ўз-ўзини назорат: Қайсилари?