Инновацион таълим технологиялари” кафедраси Касб-ҳунар таълими тизими кадрларининг малакасини ошириш курси

2.2 Ўқувчиларнинг ишлаб чиқариш амалиётини ташкил қилиш ва ўтказиш бўйича шартномавий муносабатлар
Корхона ва талаба ўртасида шартнома. Амалиёт шартномаси. Юридик манзиллар Олий ва ўрта-махсус таълим дастурлари корхонада ишлаш жараёнида назарий билимларни мустаҳкамлаш зарурлигини назарда тутади. Ушбу қоида Ўзбекистон Республикси Олий ва ўрта-махсус таълим вазирлигининг буйруқлари билан қонун ҳужжатларида мустаҳкамланган. Афсуски, меъёрий -ҳуқуқий ҳужжатлар кўп жиҳатларни қамраб олмайди, уларни ҳал қилиш таълим муассасаси ёки ёш мутахассисларни "қанот остида" қабул қиладиган компанияга қолдирилади. Анъанага кўра, талабалар амалиёт ўташ тўғрисидаги келишувда кўплаб саволлар туғилади, уларнинг намунаси амалдаги қонунларда йўқ. Қонунчиликка мувофиқ, талабаларни корхонага амалиётга юбориш таълим муассасаси ва компания ўртасида тузилган шартномалар асосида амалга оширилади. Агар компания ёш мутахассисларни жалб қилмоқчи бўлса, у таълим муассасаси билан боғланиб, шартнома имзолаши керак. Тарқатиш доирасида янги ходимлар тегишли бўлимларга юборилади. Қарама -қарши вазият бўлиши мумкин: талаба амалиёт ўташни хоҳлаган ташкилотни топади ва танловини ҳужжатлаштириш учун таълим муассасасига мурожаат қилади. Бундай ҳолда, таълим муассасаси шартномани имзолаш учун компанияга мурожаат қилиши керак. Қоида тариқасида, таълим муассасасиларда саноат амалиёти бўйича шартнома намунаси мавжуд. Агар у бўлмаса ёки таълим муассасаси ташкилот тузган версияга имзо чекишга тайёр бўлса, сиз шартномани ўзингиз тузишингиз мумкин. Унда қуйидаги фикрларни рўйхатдан ўтказиш зарур: Талабанинг исми, унинг таълим муассасасии, курси, факултети; қабул қилувчи ташкилот номи, алоқа маълумотлари, юридик манзили; талабаларнинг машғулотлар ўтказиш вақти; иш тартиби (иш вақти, банд ва дам олиш кунлари); иш ҳақи миқдори (агар у назарда тутилган бўлса); тсикл охирида эришилган натижаларни акс эттирадиган ҳужжатлар (амалиёт кундалиги, ҳисобот, ўқувчининг хусусиятлари ва бошқалар). Тошкент шаҳридаги миллионер қандай бойиб кетганини айтиб қўйди. Агарда куратор вазифаларини ким бажаришини кўрсатмасангиз, талабалар амалиёти бўйича шартнома тўғри тузилмайди. Қоида тариқасида, бу рол олий ёки ўрта махсус касб -ҳунар таълими муассасаси вакилига юклатилган. Агар қабул қилувчи компаниядан куратор тайинлаш зарурати туғилса, ходим қўшимча функтсияларни тўлаши керак. Бу унинг меҳнат шартномасига қўшимчада ва иш тавсифи. Таълим муассасаси билан шартнома иккала томон томонидан имзоланади ва муҳрланади, шундан сўнг у қонуний кучга эга бўлади. Қонунчилик компанияни маълум бир киши ўқиётган таълим муассасаси билан амалиёт шартномасини тузишга мажбурламайди. Фирма талабанинг ўзи билан шартнома тузишга ҳақли. Бундай ҳолда, адвокатлар ўзингизни суғурталашни ва талабадан таълим муассасасида у ҳақиқатан ҳам рўйхатда бўлганлиги тўғрисида маълумотнома сўрашингизни ва маълум саналарда у ишлаб чиқариш амалиётидан ўтиши кераклигини тавсия қилади. Қачон стажёр билан шартнома тузиш керак? Таълим муассасаси талабаларини "қанот остига олган" иш берувчиларнинг аксарияти учун талаба билан бевосита меҳнат шартномасини тузиш керакми ёки йўқми номаълумлигича қолмоқда. Жавоб таълим муассасаси билан эришилган келишувларга ва ўқув тсиклининг хусусиятига боғлиқ. Кўпинча, талабалар амалиёти учун таълим муассасаси билан шартнома тузиш кифоя, унинг намунасини таълим муассасаси беради. Алоҳида муассасалар иш берувчи компания, талаба ва ўқув муассасаси томонидан имзоланган уч томонлама шартномаларни таклиф қилади. Меҳнат шартномасини ўқитувчи билан тўғридан -тўғри имзолаш исталган ёки мажбурий бўлган олтита ҳолат мавжуд: 1. Таълим муассасаси билан тузилган шартномада иш берувчини талаба билан шартнома тузишга мажбур қиладиган банд мавжуд Масалан, ҳужжатда айтилишича, томонлар ўртасидаги муносабатларнинг мураккаблиги, ўзаро ҳуқуқ ва мажбуриятлар стажёр ва иш жойини таъминловчи компания томонидан имзоланган алоҳида битим билан тартибга солинади. 2. Намунаси таълим муассасаси томонидан тақдим этилган талабалар амалиёти шартномасида компания учун муҳим жиҳатлар йўқ. Ҳужжатда стажёр ташкилотнинг ички қоидаларига бўйсуниши шартлиги кўрсатилмаган, у қандай жадвалда ишлаши, қандай вазифаларни бажариши кўрсатилмаган. Ушбу муҳим фикрларни тартибга солиш учун сиз алоҳида ҳужжат тузишингиз керак. Таълим муассасаси билан шартнома тузилмаган Бу мумкин ўқув муассасаси талабанинг ҳисоботи унга этарли эканлигини асос қилиб, компания билан шартнома тузишдан бош тортади. Иш жадвалини, томонларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятларини аниқлаштириш учун ташкилот тўғридан -тўғри талаба билан шартнома тузиши керак. 4. Талаба бўш лавозимни эгаллади Агар компанияда ходим қидирилаётган бўш лавозим бўлса ва амалиётчи стажировка давомида ўз олдига қўйган вазифаларни тўлиқ бажарса, меҳнат шартномасини тузиш керак. Иш берувчининг ҳужжатларни имзолашдан бош тортиши Ўзбекистон Республикси Меҳнат кодексининг бузилиши ҳисобланади. 5. Талаба ишлаб чиқариш амалиётидан ўтади Агар таълим муассасаси талабаси корхонага келиб, жараёнларнинг боришини кузатибгина қолмай, балки маълум бир лавозимда вазифаларни бажарса, ишлаб чиқариш фаолиятида қатнашса, у ҳақиқатан ҳам ишга қабул қилинган ҳисобланади. Бу ҳолда меҳнат шартномасини имзолашдан бош тортиш Ўзбекистон Республикси Меҳнат кодексининг бузилиши ҳисобланади. 6. Компания меҳнат шартномасини тузмоқчи Агар компания ўз сабабларига кўра стажёр билан муносабатларни шартнома асосида тартибга солиш қулайроқ бўлса, у бу масала бўйича таълим муассасасининг позитсиясидан қатъи назар, уни чиқаришга ҳақли. Талабалар амалиёти шартномасининг тўлдирилган намунасини ахборот ва ҳуқуқий тизимлар веб -сайтларида топиш мумкин. Шартнома одатда маълум муддатга тузилади. Келгусида, агар ташкилот ҳамкорликни давом эттиришга қарор қилса, очиқ шартнома имзолаш мумкин. Шартноманинг ягона хусусияти шундаки, матнда ходим амалий машғулотларга қабул қилинганлиги кўрсатилган. Акс ҳолда, шартноманинг бажарилиши ва тегишли ҳужжатларни тайёрлаш олий ўқув юртини битирган оддий мутахассисни қабул қилиш ҳолатига ўхшайди.
Баъзи олий ўқув юртлари қабул қилувчи ташкилот, талаба ва таълим муассасаси томонидан имзоланган уч томонлама шартномадан фойдаланишни таклиф қилади. Шартнома таълим муассасасини имзолаш учун жалб қилмасдан тузилиши мумкин - бевосита стажёр билан. Бу ҳолда, шартнома тузиш учун асослардан бири таълим муассасаси ёки таълим муассасасидан талаба ҳақиқатан ҳам таълим муассасасида ўқиётгани ва маълум вақт ичида ишлаб чиқариш амалиётидан ўтиши шартлиги тўғрисидаги маълумотнома бўлади. Шунингдек, у таълим профилини ва амалиётнинг аниқ саналарини кўрсатиши керак. Корхона ва талаба ўртасида амалиёт шартномасини имзолаш мақсадга мувофиқ бўлган ҳолатларнинг вариантлари: таълим муассасаси иш берувчини стажёр билан шартнома тузишга мажбур қилади; таълим муассасаси билан тузилган шартнома ташкилот учун муҳим бўлган қоидаларни тартибга солмайди, масалан, иш жадвали белгиланмаган, талабанинг мажбуриятлари; стажёр бўш лавозимни эгаллайди, бу ташкилотни у билан меҳнат шартномаси тузишга мажбур қилади; тарбияланувчининг ишлаб чиқариш фаолиятида фаол иштироки режалаштирилган; компанияга муносабатларни бошқариш қулайроқдир. Талабаларнинг амалий машғулотлари учун шартнома: тўлдириш намунаси. Бир талабанинг амалиётга қабул қилиниши тўғрисида шартнома (таълим муассасаси ва корхона ўртасида). Талаба билан ишлаб чиқариш амалиётидан ўтиш тўғрисида индивидуал шартнома. Амалдаги меъёрий талабларга мувофиқ, талабанинг амалиёт ўташи учун шартнома талаб қилинади.. Талаба сизга мустақил равишда амалий машғулотлар учун жой ажратиш илтимосини юбориши мумкин. Бундай ҳолда сиз таълим муассасаси билан боғланишингиз ва шартнома тузишингиз керак. Одатда, таълим муассасаси тайёр шаблонни тақдим этади. Агар йўқ бўлса, лекин таълим муассасаси, ўз навбатида, сизнинг шартнома версиянгизни имзолашга тайёр бўлса, ҳужжатни ўзингиз тайёрланг. У қуйидаги фикрларни акс эттириши керак: Талаба амалиёт ўташ муддати; Талабани рўйхатга олиш тартиби (масалан, меҳнат шартномасини тузиш ёки таълим муассасаси билан тузилган шартнома асосида талабани қабул қилиш зарурати ва бошқалар); Вақт (иш вақти, ҳафтадаги соат сони, дам олиш кунлари); Тўлов (агар мавжуд бўлса); Амалиёт раҳбарини (раҳбарини) тайинлаш. Қоидага кўра, раҳбар таълим муассасаси томонидан тайинланади. Агар сизга ташкилотдан куратор (раҳбар) керак бўлса, бу қўшимча функтсияларни бажариш учун қўшимча ҳақ тўлашга, иш тавсифида тегишли талабларни акс эттиришга олиб келади. амалиёт учун жой ажратадиган компания (тадбиркор) томонидан бундай назорат тартибини белгилаш. Амалиёт натижаларини расмийлаштириш учун фойдаланиладиган ҳужжатлар ва уларни ким тузади (кундалик, ҳисобот, стажёрнинг хусусиятлари); Албатта, шартномада компаниянинг номи (якка тартибдаги тадбиркор) ва унинг реквизитлари, тўлиқ номи кўрсатилган. талаба, унинг ўқиш жойи (таълим муассасаси). Талабани таълим муассасаси билан шартнома тузмасдан стажёрнинг ўзи билан шартнома тузиб рўйхатдан ўтказиш мумкин. Аммо бу ҳолда, ҳеч бўлмаганда, таълим муассасасидан талаба ўқиётгани ва маълум бир даврда ишлаб чиқариш амалиётидан ўтиши кераклиги ҳақидаги сертификатни талаб қилиш керак. Яъни, сизда талаба талаба ва амалиёт ўтаётганлигини тасдиқловчи ҳужжат бўлиши керак. Бироқ, бундай вазиятда талабанинг ўзи билан шартнома тузилиши керак, шунда ташкилот (тадбиркор) ва стажёр ўртасидаги муносабатларни тартибга солувчи ҳужжат бўлиши керак. Саноат амалиётининг турлари Талабалар амалиёти икки хил: ўқув ва ишлаб чиқариш. Бу нуқта талабаларни рўйхатга олишда муҳим аҳамиятга эга. Дарҳол шуни таъкидлаймизки, ишлаб чиқариш амалиёти талаба билан меҳнат шартномасини тузишни талаб қилади. Таълим (ёки кириш) амалиёти ҳеч қандай функтсияларни бажаришни англатмайди. Бу фақат ўқувчини ишлаб чиқариш жараёни билан таништириш, ҳар қандай умумий касбий кўникмаларни эгаллаш, оддий ҳаракатларни бажариш демакдир. Ишлаб чиқариш (ёки меҳнат) амалиёти, қоида тариқасида, талабанинг ишлаб чиқариш жараёнидаги иштирокини, яъни ходим сифатида маълум функтсияларни бажаришни назарда тутади. Таълим муассасалари ўз талабалари учун амалиёт дастурларини мустақил равишда ишлаб чиқади ва тасдиқлайди. Ҳар бир амалиётга киритилган босқичлар рўйхати, шу жумладан ўқитиш профилига қараб, таълим муассасаси томонидан ишлаб чиқилади. Шундай қилиб, агар сиз талабани қабул қилсангиз, ишнинг ўзига хос хусусияти, талабага нимани ва қандай ўргатишингиз ҳақида ҳеч қандай қоидалар тузишнинг ҳожати йўқ. Тегишли маълумотларни таълим муассасасидан сўраш керак ва агар тақдим этилса, унга амал қилиш керак.. Аксарият ҳолларда ўқувчи қабул қилиш учун таълим муассасаси билан тузилган шартнома этарли. Бу шуни кўрсатадики, талаба амалиётга юборилган, асосий ҳуқуқ ва мажбуриятлари белгиланган. Айтганча, шартнома уч томонлама бўлиши мумкин, яъни. таълим муассасаси, ташкилот (тадбиркор) ва талаба ўртасида бўлиш. 1 -жадвалда кўрсатилган ҳолларда талаба билан алоҳида шартнома тузиш талаб қилинади. Рўйхатдаги талаба талабалик амалиётини эмас, балки ишлаб чиқариш амалиётини ўташига ёки стажёр ўз вазифаларини бажараётганига эътибор қаратиш лозим. ходимдан. Бундай ҳолларда талаба билан меҳнат шартномасини тузиш шарт. Бундан ташқари, агар таълим муассасаси билан шартнома бўлмаса ёки талаба билан алоҳида шартнома тузиш зарурати назарда тутилган бўлса ёки талаба бўш иш жойи берилган ишни бажарса (яъни у аслида тўла ҳуқуқли ходим вазифаларини бажарса) ), кейин у билан шартнома тузилиши керак.. Масалан, талабанинг ташкилотнинг ички қоидаларига, талабанинг вақти ва иш вақтига, амалиёт учун жой берадиган компания (тадбиркор) учун зарур бўлган бошқа шартларга риоя қилиш зарурлиги тўғрисида ҳеч қандай кўрсатма йўқ. Таълим муассасаси билан шартнома тузилмаган Таълим муассасаси ҳеч қандай шартнома бермаслиги ва шартнома версиясини имзолашдан бош тортиши мумкин. Ўқитувчилар амалиёт натижалари асосида тузилган талабанинг ҳисоботидан мамнун бўлишади. Бундай вазиятда талаба билан стажёрнинг ҳаракатларини тартибга солувчи, унинг ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгилайдиган шартнома тузиш керак. Талаба бўш иш ўрни берилган ишни бажаради Бу ҳолат 1154 -сонли Низомда ёзилган. Агар талаба нафақат ташкилот (тадбиркор) фаолиятини ўрганса, балки бўш лавозимда кўзда тутилган муайян функтсияларни бажарса, у ҳолда меҳнат шартномаси тузилиши шарт. Яъни, агар лавозим штат жадвалида кўзда тутилган бўлса -да, лекин ҳали ходим йўқ бўлса, шу жумладан, стажёр вақтинча йўқ бўлган ходимни алмаштирса ва ходимнинг вазифаларини тўлиқ бажарса, у билан меҳнат шартномаси тузилиши керак. Бундан ташқари, агар бирон сабабга кўра сиз шартномани имзоламасангиз, бу Меҳнат кодексининг бузилиши бўлади. Гап шундаки, ходим ва иш берувчи ўртасидаги меҳнат муносабатлари нафақат меҳнат шартномаси имзолангандан кейин, балки ходим билган ҳолда ёки иш берувчининг (унинг вакилининг) топшириғига биноан қабул қилинган тақдирда ҳам юзага келади. иш (Ўзбекистон Республикси Меҳнат кодексининг 16 -моддаси). Агар талаба ишга қабул қилинган бўлса, у ташкилот ҳақида маълумотга эга бўлиб, штатга ёзилган ва шунинг учун меҳнат шартномасини имзолаш керак. Талаба шогирдликдан ўтмайди, балки ишлаб чиқариш амалиётидан ўтади Баъзан уни меҳнат деб аташади. Аслида, бу ҳолат юқорида айтилган ҳолатни такрорлайди. Яъни: стажёр ишлаб чиқариш жараёнида иштирок этишга қабул қилинади, ходим сифатида маълум функтсияларни бажаради, яъни иш берувчининг билими билан ишлашга қабул қилинади. Айтганча, бу ҳолатда штат жадвалида бўш лавозимга эга бўлиш шарт эмас. Таъкидлаш жоизки, таълим муассасаси ёки унинг таркибий бўлинмаларидан ташқарида, яъни корхонада, ташкилотларда ишлашни ўрганиш, қоида тариқасида, ишлаб чиқариш ҳисобланади (1154 -сонли Низомнинг 7 -банди). Маълум бўлишича, талабанинг келишининг ўзи, у билан шартнома тузиш кераклигини англатади. Бу ундай эмас. Агар ишлаб чиқариш амалиёти фақат талабанинг ишлаб чиқариш жараёнларини ўрганишини ва уларда бевосита иштирок этмаслигини англатса, талабанинг бундай иштироки у билан шартнома тузишни талаб қилмайди, чунки бу чегарадан ташқарига чиқмайди. ўқув амалиёти... Шунинг учун, таълим муассасасида талабанинг амалиёт пайтида қилган ҳаракатларини тасвирлайдиган дастурни сўраш мақсадга мувофиқдир. Ёки, агар уни олишнинг иложи бўлмаса, ички ҳужжатни тузинг, бунда талаба фақат ишлаб чиқариш жараёнларини ўрганиш (талаба билан шартнома шарт эмас) ёки ишда иштирок этишини назарда тутади. алоҳида шартнома тузилиши керак) Ташкилот (тадбиркор) мустақил равишда стажёр билан шартнома тузишга қарор қилади Агар компанияга (тадбиркорга) стажёр билан муносабатларни алоҳида шартномада расмийлаштириш қулайроқ бўлса - бу ҳар доим ҳам амалга оширилиши мумкин, ҳатто таълим муассасаси билан тузилган шартномада алоҳида битим тузиш зарурлиги кўзда тутилмаган бўлса ва барча зарурий шартлар кўзда тутилган бўлса ҳам. шартлар Меҳнат шартномаси Юқорида биз фақат меҳнат шартномаси тузилган ҳолатларни аниқладик, яъни: таълим муассасаси билан тузилган шартнома шарти, тарбияланувчининг оддий ходим вазифаларини бажариши ёки ишлаб чиқариш жараёнига бошқа бевосита иштироки. Қоида тариқасида, агар талаба меҳнат шартномаси бўйича қабул қилинса, муддатли меҳнат шартномаси тузилади. Бу машғулот охирида ажралишни осонлаштиради. Агар сиз стажёрни тарк этишга қарор қилсангиз, у ҳолда ходим ўз ишини давом эттиради. Агар томонларнинг ҳеч бири шартномани бекор қилишни талаб қилмаса ва ходим ишлашни давом эттирса, меҳнат шартномасининг шошилинч шарти ҳақиқий эмас деб ҳисобланади (Ўзбекистон Республикси Меҳнат кодексининг 58 -моддаси). Ёки сиз янги шартнома тузишингиз мумкин. Меҳнат шартномасида ходимнинг амалиётга қабул қилинганлигини кўрсатиш, талаба қабул қилинадиган ойлар сонини белгилаш мақсадга мувофиқдир. Стажёрни меҳнат шартномаси бўйича рўйхатдан ўтказиш оддий ходимни қабул қилишдан фарқ қилмайди ва ходимларни рўйхатга олиш ва ишдан бўшатиш пайтида тузиладиган барча ҳужжатларни тайёрлашни назарда тутади. Шартнома тузилгандан сўнг, сиз ишга жойлашиш тўғрисида буйруқ беришингиз керак Талабалар амалиёти учун тўлов Амалиёт давомида талаба стипендия олиш ҳуқуқини сақлаб қолади. Талабага иш жойида иш ҳақи ёки бошқа иш ҳақи тўланиши муҳим эмас (1154 -сонли Низомнинг 19 -банди). Шундай қилиб, агар сиз талаба билан меҳнат шартномаси ёки бошқа шартнома тузмаган бўлсангиз, таълим муассасаси билан тузилган шартномада бу шартдан Йўқ, кейин стажёрга тўланадиган иш ҳақи (иш ҳақи) тўланиши шарт эмас. Меҳнат шартномасини рўйхатдан ўтказиш талабага, ҳар қандай ходим сингари, ташкилотда (тадбиркордан) назарда тутилган иш ҳақи, бонуслар ва бошқа мукофотларни олиш ҳуқуқини беради. Меҳнат шартномаси бўйича, шунингдек, иш ҳақи тўланиши керак, албатта, иш ҳақи, шунингдек, фуқаролик шартномаси (меҳнат шартномаси) бўйича ишларни бажариш учун ҳам тўланади. Талабалар учун чекловлар Албатта, тарбияланувчи билан меҳнат шартномасини тузишда унга барча ички меҳнат қоидалари сукут бўйича қўлланилади. У хавфсизлик чораларига риоя қилиши, барча маҳаллий қоидалар меъёрларига риоя қилиши керак. Аммо меҳнат шартномаси ёки бошқа шартнома бўлмаган тақдирда ҳам талаба ички қоидаларга риоя қилиши шарт. Бу 1154 -сонли Низомнинг 14 -бандида кўрсатилган. Демак, талабалар стажёр сифатида қабул қилинган пайтдан бошлаб ташкилотда амалдаги меҳнатни муҳофаза қилиш қоидалари ва ички қоидаларга бўйсунадилар. Яна бир нуқта - иш жойида содир бўлиши мумкин бўлган бахтсиз ҳодисалар. Талаба билан шартнома (меҳнат ёки бошқа йўл билан) мавжуд бўлишидан қатъи назар, амалиёт, ташкилот фаолиятини ўрганиш, тажриба тўплаш учун муайян вазифаларни бажариш талабани "иш берувчининг ишлаб чиқариш фаолиятининг иштирокчисига" айлантиради (Меҳнатнинг 227 -моддаси). Ўзбекистон Республикси кодекси). Бу шуни англатадики, тарбияланувчи ҳар қандай ҳолатда ҳам ички меҳнат қоидалари, меҳнатни муҳофаза қилиш қоидаларига риоя қилиши шарт. Бахтсиз ҳодиса рўй берганда, корхонада нафақат ходимлар билан, балки бошқа шахслар, шу жумладан ўқитувчилар билан содир бўлган бахтсиз ҳодиса текширилиши керак. Бундан ташқари, амалиёт пайтида талабалар касалланган (шикастланган, заҳарланган) ҳолларда, унга умумий асосда меҳнатга лаёқатсизлик гувоҳномаси берилади ва компания нафақа тўлашга мажбур бўлади. Талаба билан келишувнинг мавжудлиги ёки йўқлиги муҳим эмас. Аммо бу фақат ишдаги бахтсиз ҳодисалар учун амал қилади. Талаба вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик (оддий касаллик) учун нафақа олиш ҳуқуқига эга, агар у билан меҳнат шартномаси тузилган бўлса, яъни оддий ходим сифатида. Амалиёт шартлари Амалиёт шартлари тўғрисида 1154 -сонли Низомда ёзилган ягона нарса - бу иш вақтининг давомийлиги. Аниқроғи, ҳужжатда Меҳнат кодекси нормаларига ҳаволалар мавжуд (2 -жадвал). 2 -жадвал. Талабанинг иш вақтининг давомийлиги. Шу билан бирга, вояга этмаганларнинг фаолиятига нисбатан бошқа талаблар ҳам борки, уларни эслаш керак, айниқса ўқитувчи билан меҳнат шартномаси тузилганда. Шундай қилиб, агар талаба 18 ёшга тўлмаган бўлса, қисқартирилган иш кунидаги меъёрларга қўшимча равишда, ходимни тунда ишга жалб қилиш мумкин эмаслигини ёдда тутиш керак (Ўзбекистон Республикси Меҳнат кодексининг 96 -моддаси), дам олиш кунлари ва дам олиш кунлари(Ўзбекистон Республикси Меҳнат кодексининг 268 -моддаси), ортиқча иш (Ўзбекистон Республикси Меҳнат кодексининг 99 -моддаси), зарарли ёки хавфли меҳнат шароитлари билан ишлаш (Ўзбекистон Республикси Меҳнат кодексининг 265 -моддаси). , талабанинг саломатлиги ва ривожланишига зарар этказиши мумкин бўлган бошқа ишлар (масалан, тунги клубларда ишлаш, спиртли ичимликлар, тамаки маҳсулотлари ташиш ва сотиш ва бошқалар). Бундан ташқари, 18 ёшга тўлмаган шахс билан меҳнат шартномасини тузишда, ходим иш берувчининг ҳисобидан мажбурий тиббий кўрикдан ўтиши шарт (Ўзбекистон Республикси Меҳнат кодексининг 69 -моддаси). Баҳсли хизмат шартномалари Яна битта мумкин бўлган вариант талабани рўйхатдан ўтказиш - таълим муассасаси билан тузилган хизмат шартномаси. Таълим муассасаси ташкилот (тадбиркор) билан шартнома тузиш, унга кўра улар ўз талабаларининг саъй -ҳаракатлари билан муайян ишни бажаришга мажбур бўлишади. Бундай ишлар (хизматлар) рўйхати талаба амалиёт давомида ўзлаштириши керак бўлган вазифалар рўйхатига тўғри келади. Ўз навбатида, компания (тадбиркор) кўрсатиладиган хизмат учун (яъни, талабаларга хизмат кўрсатишда) маълум мукофотни таълим муассасасига ўтказади. Бундай шартномалар узоқ муддатли бўлиши мумкин ва таълим муассасаси пул топишни таклиф қилган талабаларга нафақат амалиёт даврида, балки йил давомида, масалан, таътил пайтида ҳам юборилиши мумкин. Кўрсатилган хизматлар учун тўлов тўғридан -тўғри таълим муассасасига ўтказилади. Ва талабалар билан шартнома муносабатларини рўйхатдан ўтказиш таълим муассасасининг елкасига тушади. Бу ҳам меҳнат шартномалари, ҳам меҳнат шартномалари бўлиши мумкин.


ХУЛОСА
Профессионал таълимида мутахассис кадрлар тайёрлашда уларнинг касбий билимлари ва маҳорати ҳамда кўникмаларини мунтазам равишда шакллантиришда замонавий меҳнат бозори, шахс, давлат ва жамиятнинг динамик равишда ўсиб борувчи эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда мутахассислар тайёрлаш динамикасини таъминлаш муайян касбни эгаллашга йўналтирилган касб таьлими мутахассислари тайёрлашнинг асосий мақсадидан иборатдир. Бунда профессионал таълимидаги ўтилаётган фанларни амалиёт билан боғлаш ўқув ҳамда ишлаб чиқариш амалиётларини тубдан ислох қилиш ва амалиётчиларнинг шартномалариниинг ҳуқуқий асосини яратиш жоиз бўлса амалиётчиларга иш ҳақи тайинлаш уларнинг меҳнат фаолиятида хафсизлик, гигеник талабларни яратиш керак. Касб таълимида мутахассис кадрларга миллий қадриятларимиз ва маънавий маданий меросимизни ўргатиш борасида мутахассислар, олимлар ва мутасадди ташкилотлар ходимлари томонидан олиб борилаётган тадбирларни давлат ва ҳукуматимиз томонидан қўллаб- қувватланиши, ҳамда рағбатлантирилиши таълим-тарбия жараёнининг тубдан ислоҳ қилинаётганлигининг амалий исботидир. Биринчи президентимиз И.А. Каримов “Илм-зиё салоҳияти - юрт бойлиги” нутқида таъкидлаганидек: “Айниқса, ўсиб келаётган авлод тақдирига ҳеч ким бефарқ қарай олмайди. Бунда таълим муассасаларининг аҳамияти каттадир. Ёшларни қай усулда ўқитиш, уларни тарбиялаш, мустақил мамлакатнинг етук мутахассислари бўлишига қайғуриш ҳар биримизнинг муқаддас бурчимиздир. Бунда олий ва ўрта махсус таълим тизими савиясини жаҳон андозалари даражасига етказиш, халқ хўжалигида мутахассисларга бўлган талаб ва эҳтиёжларни илмий таҳлил асосида аниқлаш, хорижий мамлакатлар тажрибасидан оқилона фойдаланиш шу куннинг долзарб вазифаларидандир”. Юқоридаги айтиган нутқ эса давлатимизнинг кадрлар тайёрлаш сиёсатида бир қатор вазифаларни белгилаб беради.
Жумладан, 2018 йил феврал ойида Ўзбекистон Республикасининг Президенти Шавкат Мирзиёев Ўрта маҳсус касб-ҳунар таълими маркази фаолияти бўйича қарорни имзолади. Хулоса қилиб айтганда Ўзбекистонда касб таълими ислоҳотларини амалга оширишдан асосий мақсад таълим-тарбия жараёнини юқори чўққиларга олиб чиқишдир. Ҳозирги замон ҳар томонлама етук мутахассис кадрларни ўқитиш, уларни замонавий технологиялар билан қуроллантиришни талаб этади. Кўзланган мақсадга эришиш учун таълимнинг эски усулларидан воз кечиш, фақат муайян билимлар мажмуигагина эга бўлган ёш кадрларни тайёрлашдан ўзининг бутун билим ва имкониятини намоён этишга қодир, юксак ахлоқли, ҳар томонлама етук инсонни тайёрлашга ўтиш керак. Чунки мана шу тармоқ орқали республиканинг деярли барча соҳалари учун малакали кадрлар етказиб берилади. Ўрта маҳсус касб-ҳунар таълими тизимини мутахассис кадрлар билан таъминлашнинг илмий педагогик асослари мавзусида тайёрланган битирув малакавий ишида келтирилган маълумотлар, фикр, мулоҳазаларга асосланиб Ўрта маҳсус касб-ҳунар таълими тизимини замонавий ва интеллектуал салоҳиятли мутахассис кадрлар билан таъминлашни такомиллаштириш ҳамда ўрта маҳсус касб-ҳунар таълими мактабларида таҳсил олаётган талаба ёшларни назарий ҳамда амалий билимларини янада ошириш ва мустаҳкамлаш ҳамда кадрлар тайёрлаш миллий дастурига мувофиқ юртимиз равнақига катта ҳисса қўша оладиган мутахассис кадрларни етиштириш.