бош кариш доим о хар бир укув элем ента буйича укитиш нинг
асосий курсаткичларини (а, р,
у,
и) укувчининг укув фаолияти
жараёнида кузатиш ни ва бу курсаТкичлар белгиланган меъёридан
ф арк к,илса, фаолият учун зарурий тузатишларни амалга ош ириш -
н и такозо этади.
Укдгишда бошкаришнинг ёпик усулидан фойдаланишнинг содца
усули — укувчини сурок, килиш ва укув материалини узлашти-
риш да йул куяётган хатоларини зудлик билан тушунтириш. Сурок
натижаларини \исобга олган холда кушимча маищпар бажариш
зарур.
Б ош кариш нинг
мухим жихати шундаки, агар М а ф акат укув-
чи (талаба) томонидан бажарилса, бошкариш алгоритми (Б) укитув
чи хам, укувчи (талаба) хам бажариши мумкин. Б унинг учун
укитувчи укувчиларга нафакат тоиш ирик ёки м аш к тавсия этади,
балки уларнинг тугри жавобларини (эталонларини) хам беради.
Ш унда укувчилар уз фаолиятларини текш ириш ва харакатларини
тузатиш имконига эга буладилар.
Дидактик жараён самарадорлигини ёки педагогик технология
макбуллигини белгиловчи омиллардан яна бири укитиш шаклла-
рини укув фаолияти боскичларига мос холда тугри танлаш ва
уларни окилона та к к °слаш принципи хисобланади.
Педагогикада укитишнинг ташкилий шакли (5-элемент)
укувчи
(талаба)ларни укитиш жараёнида куйилган таш ки шароитлар йи-
пщдисидир.
Таълим тизимида билиш фаолияти аудиторияда (маъруза, се
минар, лаборатория, укув маслахати, синов, и м тщ о н ) ва ауди-
ториядан таш карида (уйда, кутубхонада тайёргарлик, лойихалаш ,
тадкикотчилик, тугарак ва бошка) ташкил этилади.
Педагог укув фаолияти шаклларини танлашда куйидаги савол-
ларга жавоб топиш и керак: дидактик жараён иш тирокчиси ким
(укувчи, талаба, тингловчи) ва у
кандай бош карилиш и керак
(укув фаолиятини укитувчи бошкаради, автоматлашган синф ёрда-
мида ёки бош ка техник воситалар ёрдамида: кино-диаф ильм ,
компьютер, моделли таълим ва бошкалар).
Дидактик жараён у ёки бу техник воситаларни таълим мазму-
нига мос холда узлуксиз куллашни такозо этади. Бу йуналиш П Т
нинг мавжудлик шартларидан биридир. Педагогик технологиянинг
лойихачиси хам, уни амалиётга жорий эт>^вчи хам педагог (6-эле-
мент) хисобланиб, малакали мутахассие тайёрлахцдек мухим;ижти-
моий (давлат) буюртмани бажаради. Хуш, педагогнинг педагогик
тизимда тутган урни нимадан иборат?
1.
Укитувчи давлат буюртмасига мос
келадиган таълим-тарбия
максадини (2-элемент) ташхиеланувчан холда а н и к ва равш ан
белгилаши керак-ки, натижада ажратилган вакт ичида унга эри-
23
шиш ни таъминлайдиган дидактик жараённи тузиш ва жорий этиш
тугрисида хулоса кдгсиш мумкин булсин.
2. Укитувчи белгиланган таълим мак,садига тугри келадиган
укув-тарбиявий жараён мазмунини (3-элемент) саралашда ф ан-
нинг абстракция погоналарининг ((J)
ва узлаштириш даражаларига
(а) мослигини инобатга олиши зарур.
3. Укитувчи педагогик тизимнинг таркибий элементи сифати
да дидактик жараённи (4-элемент) тузиш талаблари билан таниш
булиши ва унинг энг мак,бул вариантини хар бир даре мавзусига
б о т и к , холда лойихаташи керак. Бу талаблар жадаллаштириш ва
табиатан монандлик принципидир. Жадаллаштириш принципи ди
дактик масалаларни маълум вакг доирасида бирмунча тез ва юк,ори
савияда \ал эта оладиган дидактик жараённи куллашни талаб этади.
Таълим ва тарбияда жадаллаштириш принципини аникдаб берувчи
омил укувчиларнинг маълум фаолиятни узлаштириш тезлиги хисоб-
ланади. И ккинчи принцип укув-тарбиявий жараённи шундай таш
кил этиш га асосланади-ки, бунда мумкин к,адар укувчиларнинг
кенг доирада тажриба (билим, куникма ва ижодий фаолият)
эгатлаш ига имкон тугдирадиган ва уларнинг акдий салохиятини
ривож лантира оладиган механизм вужудга келсин.
4. Укитувчи дидактик жараённи амалга оширишда укитишнинг
самарали шаклларидан (5-элемент) фойдалана олиши зарур. Бу
педагогик тизимда элементларнинг маълум конуният асосида
Do'stlaringiz bilan baham: