«inn о va tsion та уым»


Mavzu: Schyotlar tizimi va ikki yoqlama yozuv. Asosiy xo‘jalik jarayonlarini hisobga



Download 499,5 Kb.
bet5/14
Sana04.03.2020
Hajmi499,5 Kb.
#41503
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
Bog'liq
INN О VA TSION ТА УЫМ


Mavzu: Schyotlar tizimi va ikki yoqlama yozuv. Asosiy xo‘jalik jarayonlarini hisobga

olish uslubiyoti

Buxgalteriya hisobining schetlari - bu xo‘jalik mablagdari, mablagdarning manbalari va xo‘jalik jarayonlarini nazorat qilish va boshqarish uchun zarur axborotlarga ega bo‘lish maqsadida, ularni dastlabki hujjatlar ma’lumotlariga asosan joriy tartibda hisobga olish, guruhlash va bir tizimga keltirish usulidir.

Buxgalteriya hisobining schetlari ikki tomonli jadval shakliga ega bo‘lib, chap tomoni - «debet», o‘ng tomoni - «kredit» deb ataladi. «Debet» va «kredit» atamalari lotincha bo‘lib, aynan tarjimasi debet - “u qarzdor” va credit - «u ishonadi» degan ma’noni bildiradi.



Buxgalteriya schyoti - xo’jalik yurituvchi sub’ektlar iqtisodiy resurslarning holati va harakati hamda ular oldiga qo’yilgan talablar to’g’risida buxgalteriyaaxborotlarini qayd qilish va saqlash usuli

Doimiy schyotlar - bu aktivlar, majburiyatlar va kapitalni hisobga oladigan schyotlar bo’lib, ular hisobot davrining oxiriga buxgalteriya balansida aks ettiriladigan qoldiqlarga ega bo’ladilar. Doimiy schyotlar aktiv, passiv, kontr-aktiv, va kontr-passiv schyotlarga bo’linadi.

Mablag‘laming iqtisodiy mazmuniga ko‘ra ikki guruhga: lj.tarkibi, joylanishi va ishlatilishi bo‘yicha; 2).tashkil topish manbalari va maqsadli tayinlanishi bo‘yicha bodinishidan kelib chiqqan holda schyotlar ham, aktiv va passiv schyotlarga bodinadi.



Aktiv schyotlar (A) - bu aktivlarni hisobga olish uchun modjallangan schyot bodib, iqtisodiy resurslarning qoldigd va ko’payishi uning debetida, kamayishi esa kreditida aks ettiriladi. Aktiv schetlarning qoldiqlari debet tomonida Yoziladi. Aktiv schetlar balans aktividagi moddalarga asosan ochiladi:


Aktiv schet chizmasi

Debet Kredit

Boshlangdch qoldiq

Kamayishi (-)

Ko‘payishi (+)

Oborot

Oborot

Oxirgi qoldiq










Passiv schyot (P) - majburiyatlar va kapitalni hisobga olish uchun modjallangan schyot bodib, majburiyatlar va kapitalning qoldigd hamda ko’payishi uning kreditida, kamayishi esa debetida aks ettiriladi. Passiv schetlarda esa xo‘jalik mablagdari manbalarining mavjudligi va harakati hisobga olinadi. Passiv schetlarning qoldiqlari schetning kreditida aks ettiriladi. Passiv schetlar joriy hisobda balansning passiv moddalariga asosan ochiladi:


Passiv schet chizmasi

Debet Kredit




Boshlangdch qoldiq

Kamayish (-)

Ko‘payish (+)

Oborot

Oborot




Oxirgi qoldiq







Kontr-aktiv schyot (KA) - bu qoldigd, uning bilan bogdiq bo’lgan aktiv schyot qoldigddan ayirib tashlanadigan, moliyalanadigan hisobotda aktivlarning sof qiymatini aks ettirish uchun modjallangan schyot.

Kontr-passiv schyot (KP) - bu qoldig’i, uning bilan bog’liq bo’lgan passiv schyot qoldig’idan ayirib tashlanadigan, moliyalanadigan hisobotda majburiyat yoki kapitalning sof qiymatini aks ettirish uchun mo’ljallangan schyot.

Tranzit schyotlar (T) - bu moliyalanadigan natijalar to’g’risidagi hisobotda aks ettiriladigan daromadlar va xarajatlarni hisobga oladigan vaqtinchalik schyotlar bo’lib, ular hisobot davri davomida ishlatiladi, lekin hisobot davri oxirida yopiladi va qoldiq qolmaydi.

Balansdan tashqari schyotlar (ВТ) - bu korxonaga tegishli bo’lmagan, lekin uning qaramog’ida bo’lgan aktivlar, shartli huquqlar va majburiyatlarning mavjudligi harnda harakati to’g’risida axborotlarni umumlashtirish uchun mo’ljallangan schyotlar. Bu schyotlar boshqa schyotlar bilan o’zaro bog’lanmaydi va xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyalanadigan hisobotida aks ettirilmaydi.

Buxgalteriya hisobi amaliyotida «qoldiq» so‘zining o‘rniga ko‘pincha «saldo» so‘zi ishlatiladi. «Saldo» italyancha so‘z boTib, aynan tarjimasi «hisob-kitob» degan ma’noni bildiradi.

Schet bo‘yicha hisobot davrining boshiga bodgan qoldiq boshlang‘ich saldo deb ataladi. Schet bo‘yicha hisobot davrining oxiriga.bodgan qoldiq oxirgi saldo deb ataladi.

Buxgalteriya hisobida ikki yoqlama Yozuvning mohiyati Shundaki, har bir xo‘jalik muomalasi, u qanday turdagi balans o‘zgarishiga olib kelishidan qat’iy nazar, bir vaqtda va o‘zaro aloqador holda, bir xil summada bir schetning debet tomonida va ikkinchi schetning kredit tomonida aks ettiriladi.

Buxgalteriya hisobida bir schetning debetida ikkinchi schetning kreditida aks ettirilishiga oddly Yozuv deyiladi. Ayrirn xo‘jalik muomalalari xususiyatiga ko‘ra bir schetning debetida va bir necha schetning kreditida yoki aksincha aks ettiriladi. Bunday buxgalteriya Yozuvini buxgalteriya hisobida murakkab Yozuv deyiladi.

Schetda yangi qoldiq chiqarish uchun avvalo uning debeti va kreditidagi summalarni jam lash zarur. Debet bo‘yicha jami summa (boshlang‘ich qoldig‘isiz) schetning debet oboroti, kreditning jami summasi (boshlang‘ich qoldigdsiz) kredit oboroti deyiladi.

Har qanday aktiv yoki passiv schet bo'yicha oxirgi qoldiqning matematik modeli ikki variantda bodishi mumkin. Birinchi variant. Boshlangdch qoldiq (saldo) debet bodib, kredit oboroti boshlang‘ich qoldiq va debet summasidan kichik bodganda. Unda matematik model qo‘yidagicha bodadi:

S'dt+DO,0-KOt0=S"dt,

Agar kredit oboroti boshlangdch debet qoldiq va debet oboroti summasidan katta bodsa, u holda qoldiq kreditda qoladi;

Ikkinchi variant. Boshlangdch qoldiq (saldo) kreditda bodib, debet oboroti esa boshlangdch kredit qoldiq va kredit oboroti summasidan kichik bodganda, uning matematik modeli qo‘yidagicha bodadi:

^ S’kt+KOto-DO,0=S"kt



Analitik2 schetlar deb xo‘jalik mablagdari va mablagdar manbalari va xo‘jalik muomalalari to‘g‘risida toda tavsif beradigan va ularni pul, natura va mehnat odchovida hisobga oladigan schetlarga aytiladi.

Shunga ko‘ra buxgalteriya hisobida ikki xil, ya’ni sintetik va analitik schetlar qodlaniladi.



Analitik schetlar va ularga tegishli sintetik schetlar orasida doimo o‘zaro uzviy bogdiqlik mavjuddir. Chunki sintetik schetlarga Yozilgan barcha qoldiq va xo‘jalik muomalalari shu sintetik schetlarga tegishli analitik schetlarga ham Yoziladi.


1-mashq.

«Sharqi» XKning 01.01.2014 у. holal

dga schyotlar sale

olari:



Schyotlarning nomi

Saldo, ming so ‘m

Balansda

aktiv

passiv

1

Asosiy vositalar

101991







2

Asosiy vositalarning eskirishi

46259









Hisoblangan foizlar

905






4

Tovarlar

7300







5

Xaridorlardan olingan bodiaklar

4945






:
Аналитик (грека «analylikos» - булаклаш, кисмларга ажратиш)



6

Xaridorlardan olinadigan schyotlar

11401




-

7

Byudjetga todovlar bo‘yicha qarzdorlik

4614






8

Mol etkazib beruvchi va pudratchilarga berilgan bo‘naklar

6891

Iй



9

Maksadli davlat jamgarmalari bo‘yicha bo‘nak todovlari

1835

f

(

-—

10

Ustav kapitali

18720




1 _

11

Kassa

1000






12

Maxsus schyotdagi pul mablagdari

14773

h




13

Mol etkazib beruvchilarga qarzdorlik

4657

-—




14

Tayyor mahsulot

8923

-h




15

Xodimlarga berilgan bodiaklar

620







16

Davlatning maqsadli fondlariga todovlar

3890

'—~




17

Mehnat haqi bo‘yicha qarzdorlik

3395

•—




18

Olinadigan foizlar

3938

-4-

t



19

Taqsimlanmagan foyda

64750



-h

20

Qo‘shilgan kapital

15320






21

Hisob-kitob schyoti

38604







22

Uzoq muddatli bank kreditlari

40182

•—-




23

Material lar

10361

4-



Balans

















«Sharqi» XK buxgalteriya balansi

Aktiv

Hisobot

davri

boshiga

Hisobot

davri

oxiriga

Passiv

Hisobot

davri

boshiga

Hisobot

davri

oxiriga

1

о

3

4

5

7

8

I. Uzoq muddatli aktivlar

1)1 СЩ1 --

,1L1







LOU mablagdari manbalari

19)

zp)

°j S 7^ Ъ







I bo dim bo‘yicha jami







I bo‘lim bo‘yicha jami

l








II. Joriy aktivlar

#3 CC

b)ULW!

9/

3]

щ 1 Cir-

1S)62V

2ЪЦ03Ь . .. 10$, 6 У 6

/ f ■' Ls ' $

4 h •' \ J Cs







II. Majburiyatlar.

3J fe ji) и о ц,*Г

T:

7

f9)6r?S 0

2 ?) 9 Г МЧ







Kj

II bo‘lim bo‘yicha jami







II bo‘lim bo‘yicha jami







BALANS







BALANS













Talab qilinadi:

  1. Yuqorida keltirilgan schyotlarni aktiv va passiv schyotlarga ajrating.

  2. Aktiv schyotlarni uzoq muddatli va joriy aktivlarga, passiv schyotlarni xususiy kapital va

majburiyatlarga ajrating.

  1. Quyida keltirilgan shaklda hisobot davri boshiga boshlang‘ich balans tuzing.

Yuqorida tuzilgan balansdan foydalanib, quyidagi xo‘jalik muomalalari ta’sirida ro‘y bergan


o‘zgarishlarni balansda ales ettiring:





Xo jalik muomalalari

Summa, ming so ‘m

Schyotlar

aloqasi

Variant

0

1

2

3

4

5

Dt

Kt

1

Mol etkazib beruvchilardan olingan materiallar kirim qilindi

5200

5100

5500

4980

5420

5600







2

Xaridorlardan hisob-kitob schyotiga sotilgan tayyor mahsulotlar uchun pul kelib tushdi

6500

6540

6400

6300

6200

6800

Vto

1 A"

o

J

Uzoq muddatli bank kreditining bir qismi maxsus hisob-kitob schyotidan todandi

12200

11900

12500

12900

11800

12800




Y-

4

Ish haqi uchun hisob-kitob schyotidan kassaga pul olindi

3000

3300

3395

3000

3300

3395

SOfC

,) l l L

5

Kassadan ish haqi berildi

3000

3300

3395

3000

3300

3395




WC'

6

Davlatning maqsadli fondlari bcbyicha todovlar hisob-kitob schyotidan odkazildi

1500

1200

1400

1900

1300

1250

fed'

5 fe

7

Mol etkazib beruvchilarga hisob-kitob schyotidan todandi

1800

1700

1850

1900

1860

1750

fe

StP

8

Olinadigan foizlar hisob-kitob schyotiga kelib tushdi

3900

3820

3890

3800

3850

3838

slio

’■/ 4 N '







Izoh: Schyotlar saldolari va xojalik muomalalari berilgan jadvaldagi O-variantdagi misoldan foydalangan holda о ‘qituvchi mavzuni tuShuntiradi. Qolgan 1-5 variantlar esa dars oxirida talabalarga uy vazifasi sifatida taqsimlab beriladi.

Download 499,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish