Inkapsulyatsiya

KLASSNING XUSUSIYATLARI VA 
METODLARI 
Avvalgi darslarimizda biror klassdan yaratilgan har bir obyektning xususiyatlarini klass 
ichidagi
def __init__()
medoti yordamida berayotgan edik. Bu metod qanday ishlaydi? Biz 
har gal klassga murojat qilganimizda klass aynan shu 
__init__
metodini ishga tushiradi va biz 
bergan xususiyatlar bilan yangi obyekt yaratadi. 
Pythonda xususiyatlarni nafaqat obyektga balki to'g'ridan-to'g'ri klassga ham yuklash imkoniyati 
mavjud. Bunda klassning xususiyatiga berilgan qiymat barcha obyektlar uchun umumiy bo'ladi. 
Bu xususiyatni bir obyekt orqali o'zgartirilganda shu klassga oid barcha obyektlarda ham uning 
qiymati o'zgaradi. 
Klassga oid xususiyatlar 
def __init__()
metodidan avval e'lon qilinadi. 
Keling tushunarli bo'lishi uchun quyidagi misolni ko'ramiz: 
class Avto: 
"""Avtomobil klassi""" 
num_avto = 0 
def __init__(self,make,model,rang,yil,narh,km=0): 
"""Avtomobilning xususiyatlari""" 
self.make = make 
self.model = model 
self.rang = rang 
self.yil = yil 
self.narh = narh 
self.__km = km 
self.__id = uuid4() 
Avto.num_avto += 1 
Kodni tahlil qilamiz: 

---


1-qatroda Avto klassini e'lo qildik 

3-qatorda Avto klassiga oid bo'lgan xususiyat 
num_avto
yaratdik va unga 0 qiymatini 
berdik 

Keyingi qatorlarda 
__init__
metodi yordamida klassdan yaratiladigan obyektlarning 
xususiyatlarini e'lon qildik va har gal bu metdoga murojat qilingandan 
num_avto
ning 
qiymatini 
1
ga oshradigan qilib qo'ydik (13-qator). 
Yuqoridagi usul bilan endi biz dastur davomida Avto klassidan jami nechta obyektlar 
yaratilganini kuzatib borishimiz mumkin bo'ladi. Bunda num_avto o'zgaruvchisiga istalgan 
obyekt orqali yoki klass nomi orqali murojat qilish mumkin: 
avto1 = Avto("GM","Malibu","Qora",2020,40000) 
avto2 = Avto("GM","Lacetti","Oq",2020,20000) 
print(avto1.num_avto) 
Natija: 
2 
avto3 = Avto("Toyota",'Carolla',"Silver",2018, 45000) 
print(Avto.num_avto) 
Natija: 
3 
KLASSNING XUSUSIYATLARINI INKAPSULYATSIYA QILISH 
Klassga oid xususiyatlar ham huddi yuoqridagi kabi nomidan avval ikki pastki chiziq qo'shish bilan 
inkapsulyatsiya qilinadi: 
class Avto: 
"""Avtomobil klassi""" 
__num_avto = 0 # klassga oid xususiyat 
def __init__(self,make,model,rang,yil,narh): 
"""Avtomobilning xususiyatlari""" 
self.make = make 
self.model = model 
self.rang = rang 
self.yil = yil 
self.narh = narh 
Avto.__num_avto += 1 
KLASSGA OID METODLAR 
Klasslarning o'ziga xos metodlari ham bo'lishi mumkin. Misol uchun yuqoridagi num_avto xususiyatini 
ko'rish uchun alohida metod yozishimiz mumkin. Klassga oid metodlar @classmethod dekoratori bilan 
boshlanadi va obyektga oid metodlardan farqli ravishda 
self
emas 
cls 
(class) argumentini qabul 
qiladi. 
class Avto: 
"""Avtomobil klassi""" 
__num_avto = 0 
def __init__(self,make,model,rang,yil,narh,km=0): 
"""Avtomobilning xususiyatlari""" 
self.make = make 
self.model = model 
self.rang = rang 
self.yil = yil 
self.narh = narh 

---

self.__km = km 
self.__id = uuid4() 
Avto.__num_avto += 1 
@classmethod 
def get_num_avto(cls): 
return cls.__num_avto 
Klass metodlarga klassning nomi orqali murojat qilinadi: 
avto1 = Avto("GM","Malibu","Qora",2020,40000) 
avto2 = Avto("GM","Lacetti","Oq",2020,20000) 
avto3 = Avto("Toyota",'Carolla',"Silver",2018, 45000) 
print(Avto.get_num_avto()) 
Natija: 
3 
@classmethod
bu maxsus dekorator. Dekoratorlar bu o'z ichiga funksiya oluvchi funksiyalar. 
Dekoratorlar haqida keyingi darslarimizning birida batafsil to'xtalamiz.