Ingenerlik geodeziyasi



Download 6,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet43/136
Sana31.12.2021
Hajmi6,75 Mb.
#264174
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   136
Bog'liq
injenerlik geodeziyasi

Azimutlar 
 
0-90
0
 
90-180
0
 
180-270
0
 
270-360
0
 
   Rumblar 
 
  ShShq: r
1
=A
1
 
  JShq: r
2
=180
0
-A
2
 
  JG`: r
3
=A
3
-180
0
 
  ShG`: r
4
=360
0
-A

 
Agar  azimutlar  va  rumblar  haqiqiy  meridian  yo‖nalishidan 
hisoblansa,  haqiqiy  azimutlar  va  rumblar,  azimutlar  va  rumblar  magnit 
meridiani  yo‖nalishidan  hisoblansa,  magnit  azimutlari  va  rumblari 
deyiladi. 
 
28-rasm. Bussol 


 
52 
 
 
29-rasm. b— balandlik o‖lchagichli bussol 
 
Haqiqiy azimutlar geodezik o‖lchashlar natijasida, magnit azimutlari 
yoki  rumblari  esa  bussol  yordamida  aniqlanadi.  Bussol  mustaqil  asbob 
sifatida qo‖llaniladi yoki geodezik asboblar komplektida bo‖ladi. Dioptrli 
bussol  doiraviy  qutidan  iborat  bo‖lib,  uning  ichida  har  10
0
  da  soat  mili 
harakatiga teskari 0
0
 dan 360
0
 yozilgan halqa 2 joylashgan (29- a rasm). 
 
Quti  o‖rtasida  ignada  yerkin  aylanadigan  magnit  meridiani 
yo‖nalishini ko‖rsatadigan bussol mili 1 bor. Quti usti oyna bilan berkitil-
gan.  Bussolda  azimutni  aniqlash  uchun  chiziqning  bir  uchida  bussol 
qoziqqa  o‖rnatiladi  yoki  qo‖lda  ushlab  turiladi,  ikkinchi  uchida  esa  vexa 
o‖rnatiladi. 9 vintda bussol mili 1 bo‖shatilib, narsa dioptri 2 ko‖z dioptri 
5 da kuzatish orqali vexaga yo‖naltiriladi. Narsa dioptri ipi 4 qarshisidagi 
2 halqadan chiziq azimuti sanaladi. Bussolda sanash aniqligi 0,1
0
 yoki 6´ 
bo‖ladi. 
 
30-rasm. Haqiqiy va magnit meridianlari orasidagi bog`lanish 


 
53 
 
Balandlik  o‖lchagichli  bussol  30,  b-rasm  joyda  (BVG)  magnit 
azimutlari  (rumblar)ni  aniqlash,  gorizontal  burchaklarni,  masofalarni  va 
balandliklarni  o‖lchash  uchun  mo‖ljallangan.  Bussol  shtativdagi  teodolit 
tagligiga  yoki  bevosita  maxsus  vexada,  har  qanday  yog`ochli  taglikda 
o‖rnatilishi mumkin. Bunda magnit azimuti 15', gorizontal burchakni to‖la 
qabulda  o‖lchash  5',  joy  predmetlari  o‖lchash  aniqligi  0,2  m  dan 
ortmaydi. 
Geodezik  asboblarda  busso  halqasining  nolinchi  diametri  asbob 
trubasining  ko‖rish  o‖qi  yo‖nalishida  o‖rnatiladi.  Haqiqiy  va  magnit 
meridianlari  yo‖nalishlari  bir-biridan  sharqqa  yoki  g`arbga  qarab 
o‖zgaradigan magnit mili og`ishining 

burchagiga farq qiladi. Shu sababli 
haqiqiy azimut (6.16-rasm): 
A=A
M
+

, (2) 
bunda:  A
m
-magnit  azimuti, 

-magnit  milining  og`ishi,  uning  qiymati 
joyning  topografik  kartalarida  ko‖rsatiladi.  Magnit  milining  og`ishi  kun, 
yil,  asr  davomida  o‖zgarib  turadi,  shu  sababli  magnit  azimuti  kichik 
joylarning planlarini orientirlashda qo‖llaniladi. 
 
Direkstion burchak 

 deb o‖q meridiani yoki unga parallel bo‖lgan 
chiziqning  shimoliy  yo‖nalishidan  soat  mili  yo‖li  bo‖yicha  0  dan  360
0
 
gacha o‖zgaradigan burchakka aytiladi (6.12, v-rasm). 
 
31- rasm. Direkstion burchaklar va poligon ichki burchaklari orasidagi 
bog`lanishi. 
Bir  chiziqning  to‖g`ri  va  teskari  direkstion  burchaklari  o‖zaro  180
0
 
ga farq qiladi: 
0
12
21
180




 (3) 


 
54 
 
 
Ko‖pincha  ko‖pburchak  (poligon)  boshlang`ich  1-2  tomonining 
direkstion burchagi 
α
12 
o‖lchangan ichki o‖ng 

2
 (yoki chap) burchaklari 
bo‖yicha  poligonning  qolgan  2-3  va  h.k.  tomonlarining  direkstion 
burchaklarini  hisoblash  kerak  bo‖ladi  (32-rasm).  U  holda  hisoblash 
quyidagi formula asosida bajariladi: 

23
=

12
+180
0
-

2
, (4) 
keyingi  tomonning  direkstion  burchagi  oldingi  tomonning  direkstion 
burchagiga 180
0
 qo‖shilib, o‖ng 

 burchakning ayrilganiga (yoki chap 

 
burchakning qo‖shilganiga) teng bo‖ladi. Masalan: 
;
'
12
83
0
12


 
'
03
155
0
2


 bo‖lsa, 
'.
09
108
0
23


 (5) 

Download 6,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   136




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish