Ingenerlik geodeziyasi

Balandliklar tizimi. Nuqtalar holatini aniqlash masalasi bu nuqtalar 
gorizontal  proekstiyalarini  va  ularning  sathiy  sirtidan  balandliklarini 
topishdan  iborat  bo‖ladi.  Nuqtalarning  gorizontal  holati  geografik 
(kenglik 
φ  va  uzoqlik  λ)  va  to‖g`ri  burchakli  (absstissalar  x  va 
ordinatalar  u)  koordinatalar  bilan  aniqlanadi.  Agar  joyning  AVSD 
to‖rtburchagi  o‖lchamlari  katta  bo‖lmasa  (rasm,  b),  uni  sathiy  R  sirtga 
loyihalashda gorizontal R tekislik bilan almashtirish mumkin. 
 
 
 
 
 

---

 
17 
 
4. PLANLI VA BALANDLIK GEODEZIK TARMOQLARI TO’G`RISIDA 
TUSHUNCHA. ABSOLYUT, NISBIY VA SHARTLI BALANDLIKLAR 
1.4.Geodeziyada proekstiyalash metodi. Joy nuqtalari koordinatalari va 
balandliklari 
 
Har  xil  fazoviy  shakllar  va  predmetlarni  qog`ozda  tasvirlash  uchun 
proekstiyalash  metodi  qo‖llaniladi.  yerning  tabiiy  sirtida  yotgan 
nuqtalarning holati ellipsoid sirtiga normal deb qabul qilinadigan shovun 
chiziqlari  yordamida  proekstiyalanadi.  Loyihalash  natijasida nuqtalarning 
to‖g`ri  burchakli  (ortogonal)-gorizontal  proekstiyalari  hosil  bo‖ladi. 
Ko‖pgina  amaliy  maqsadlar  uchun  geoid  va  ellipsoid  sirtlari  qandaydir 
uchastkalarga  mos  keluvchi  sathiy  (gorizontal)  R  sirtni  (9-rasm,  a)  hosil 
qiladi deb hisoblash mumkin. U holda yertabiiy sirtida joylashgan fazoviy 
AVSD  ko‖pburchak  shovun  chiziqlarida  R  sirtga  proekstiyalanadi. 
 
Shovun  chiziqlarida  bo‖lgan  a,  b,  s,  d,  nuqtalar  sathiy  sirtlarni 
kesadi  va  ular  yersirti  tegishli  nuqtalarining  gorizontal  proekstiyalari 
deyiladi.  
 
9-rasm. Joy nuqtalarining proekstiyalari a-ko’pburchakni R radiusli R 
sferaga loyhalash; b-ko’pburchakni gorizontal R tekislikka loyihalash 
Nuqtalar  holatini  aniqlash  masalasi  bu  nuqtalar  gorizontal 
proekstiyalarini va ularning sathiy sirtidan balandliklarini topishdan ibo-
rat bo‖ladi.  
Nuqtalarning  gorizontal  holati  geografik  (kenglik