Ingenerlik geodeziyasi

Mashqlar  
Balandlik asbobi va 4.25 m li reyka bilan quyidagi ko`rsatuvlar ro`yxatga olingan 
edi: 0.683, 1.109, 1.838, 3.398 [3.877 i 0.451] CP, 1.405, 1.896, 2.676 BM (102.120 
AOD), 3.478 [4.039 va 1.835] CP, 0.649, 1.707,  
3.722.  
Balandliklarni ro`yxatga olish kitobini tuzing va balandliklarni tenglashtiring:  
R-  va  -F  usuli  bilan;    kollimatsiya 
balandligi bilan.  
Oxirgi  balandlikda  xato  qancha  bo`ladi,  agarda  reyka  12  mm  ga  noto`g`ri 
chuzilgan bo`lsa va seksiyalar tutashgan aniq tor oraliq 1.52 m bo`lsa. (LU)  
(a) va (b) qismlari o`zidan o`zi tekshiriladi. Xato oxirgi balandlikda nulga teng.  
(1.52 m dan ko`p hamma ko`rsatuvlar 12 mm ga kichik bo`ladi.  
Oxirgi balandlikdagi xato faqat VM dan hisoblab chiqarilishi mumkin).  
Reykaning quyidagi ko`rsatuvlari, tog` qiyasini nivelirlashda kuzatil- 
gan TBM dan 135.2 m AOD. Reykaning TVM dan keyingi o`rnidan tashqari, reykaning 
o`rni odingilaridan yuqori bo`lgan edi: 1.408, 2.728,  
1.856,  0.972,  3.789,  2.746,  1.597,  0.405,  3.280,  2.012,  0.625,  4.136,  2.664,  0.994, 
3.901, 1.929, 3.478, 1.332  
Balandliklarni  ro`yxatga  olish  kitobiga  ko`rsatuvlarni  R-va-F  va  kollimatsiya  
tizimlari  yordamida  kiriting  (ularning  ikkalasi  ham,  nusxa  olishni  tejash  uchun,  bir 
shaklga birlashtirilishi mumkin).  (LU)  
AVS  yo`lining  markaziy  chizig`i  bo`ylab  nivelirlashda,  reykaning  quyidagi 
ko`rsatuvlari, metrlarda, olingan edi:  

---

 
 
 
 
1
4
 
 
BS  
IS  
FS  
Izohlar  
2.405  
  
  
Nuqta A (RL =  
1.954  
  
1.128  
CP  
0.619  
  
1.466  
Nuqta B  
  
2.408  
  
Nuqta D  
  
-1.515  
  
Nuqta E  
1.460  
  
2.941  
CP  
  
  
2.368  
Nuqta C  
D – bu yo`l ustidagi,  yo`lni shu nuqtada kesib o`tadigan ko`prik tagidagi, eng 
yuqori nuqta va reyka to`ntarilgan tarzda ko`prik fermasining pastki tomonida E da, D 
ning  shunday  ustida  ushlab  turilgan.  Isbotlangan  usul  bilan  balandliklarni, 
tekshirishlarni  qo`llab,  to`g`ri  tenglashtiring  va  D  dagi  gabarit  balandlikni  aniqlang. 
Agarda yo`lni shunday tarzda ko`rsakki, unda AS – bir hil gradient bo`lsa,  D da yangi 
gabarit balandligi qanday bo`ladi? Masofa AD = 240 m va DC = 60 m.  
(Javob: 3.923 m, 5.071 m).   
Qattiq  biriktirilgan  va  qiya  nivelirlar  o`rtasidagi  farqlarni  (qurilish  va  qo`llash 
usuli bo`yicha) keltiring. Avtomatik nivelirning ishlash omillarini umumiy atamalarda 
belgilang.  
Quyidagi balandliklar metrli reyka bilan 100 m oraliqdagi qoziqlar bilan, qurilishi 
nazarda tutilgan uzun chuqurlik (kotlovan, zovur) chizig`i bo`ylab, o`lchangan edi.   
  
BS  
IS  
FS  
Izohlar  
2.405  
  
  
A qoziqchasi (RL =  
1.954  
  
1.128  
CP  
0.619  
  
1.466  
B qoziqchasi  
  
2.408  
  
D qoziqchasi  
  
-1.515  
  
E qoziqchasi  
1.460  
  
2.941  
CP  
  
  
2.368  
C qoziqchasi  
  
Agarda chuqurlikni A qoziqdan E qoziqqacha, uning yuqori qatlami  balandligi 
26.5 m dan boshlab 1:200 profilda pasaytirib qovlash kerak bo`lsa, A, B, C, D va E larda 
vizir balandligini, agarda 3-m otves (vizir) foydalanilsa, hisoblab chiqaring.  

---

 
 
 
 
1
4
 
 
Lazer nurlarining texnikasini va aniq ishni nazorat qilish  uchun foydalanishda 
afzalligini qisqacha muhokama qiling.      
(Javob: 1.50, 1.66, 0.94, 1.10, 1.30 m).  
(a)  Nivelirlashda,  birinchi  prinsipdan  kelib  chiqib,  egrilik  va  sinishga 
qo`llaniladigan tuzatma 3 mm bo`lishi uchun tahminiy masofani, sinish ta`siri yerning 
egriligi ta`siring ettidan bir qismiga tengligini va yer 12740 km radiusli sfera bo`lishini 
hisobga olib, aniqlang.  
(b) ikkita A va V kuzatuv stansiyalari daryoning qarama-qarshi tomonlarida 780 
m  oralida  joylashgan  i  ular  o`rtasida  nivelilash  quyidagi  natijalar  bo`yicha  amalga 
oshirilgan edi:  
  
Nivelir vt  
  
Nivelir  balandligi 
(m)  
Rey 
Reyka 
A  
1.472  
  
B  
ko`rsa 
1.835  
B  
1.496  
A  
1.213  
  
Sinish  tuzatuvining  egrilik  tuzatuviga  nisbatini  hamda  A  va  V  lar  o`rtasidagi 
balandlik farqini hisoblab chiqaring:  
 (Javob: (a) 210 m, (b) 0.14, 1 ga; B 0.323 m ga past).