Ingenerlik geodeziyasi



Download 4,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet78/124
Sana31.12.2021
Hajmi4,35 Mb.
#270641
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   124
Bog'liq
l9je1MnQXxhVnCFUInhLGUOFN6ZVMPE3tDGD3SOB

62-rasm. Po`lat lenta qoziqlarini maxkamlash  
Ishchi  qo`lida  sixcha  qolmagach,  u  yurmaydi,  shu  vaqt  s`yomkachi  qo`lida 
yig`ilgan  sixchani  ishchiga  uzatadi.  Beshta  sixchani  uzatish  100  m  ni  ko`rsatadi. 
S`yomkachining qo`lidagi sixchalar soni lenta necha marta qo`yilganini bildiradi. 62-


 
 
 
 
1
1
 
 
rasmdagi A va V oralig`ida lenta p marta qo`yilgach, chiziq uzunligidan kichik oraliq 
MV=r  ortib  qoldi  deylik;  lenta  uzunligini  l  desak,  chiziq  uzunligi  AV=D  quyidagicha 
bo`ladi:  
D lп r
                                     (4)  
Agar l=20
l bo`lsa,  l ning r ga ta`sirini ham hisobga olsak, bu qiymatlar (3) 
ga qo`yilganda quyidagi chiqadi:  
D  20п 
lп   r   r 
l
                              (5) 
20
 
Agar  l=0 bo`lsa, formula quyidagicha yoziladi:  
D=20p  r                                   (6)  
Chiziq uzunligini kata aniqlik bilan o`lchash zarur bo`lsa lenta uzunligining havo 
temperaturasiga qarab o`zgarishi e`tiborga olinadiva  
temperatura tuzatmasi  D
t
 qo`shiladi.  
D
t
=
D (t-t
k
)                              (7)  
bu yerda   — po`lat lentaning kengayish koeffistenti bo`lib, 0,000012 ga teng.  
Chiziqni  lenta  bilan  o`lchash  aniqligi.  Po`lat  lenta  bilan  yeryuzasida  chiziq 
o`lchash  aniqligiga  joyning  baland-pastligi,  tuproqning  tuzilishi,  o`t-ulanlar  kabi 
faktorlar  katta  ta`sir  etadi.  Bundan  tashqari,  lentaning  chiziq  stvorida  to`g`ri 
yotmasligi  ham  aniqlikni  kamaytiradi.  Shuning  uchun  chiziq  o`lchash  aniqligi  joy 
tuzilishiga qarab baholanadi. Chiziqni o`lchash aniqligi nisbiy xato bilan baholanadi. 
Agar  bir  chiziq  ikki  marta  o`lchanib  D
1
  va  D
2
  qiymatlari  topilgan  bo`lsa,  ularning 
arfmetik o`rta qiymatini D
0
,ikki o`lchash ayirmasini  Ddesak, quyidagini yozamiz:  
D

D

D

,  D= D
1
 - D
2
.                          (8) 
2
 
Dabsolyut xato deyiladi. Shunda nisbiy xato quyidagicha yoziladi.   
D
 
 
D
                                      (9)  


 
 
 
 
1
1
 
 
Chiziq o`lchanadigan joyni taxminan uch turga bo`lsak, shu joylarda o`lchash 
aniqligi quyidagicha chekda bo`lishi kerak:  
I kategoryadagi joy tekis va o`lchash sharoiti yaxshi—
;  
II—o`rtacha qulay joy — 
;  
III—noqulay joy — 
.  
  
3.6.3. Qiya chiziqning gorizontal qo`yilishini aniqlash.  
O`lchanadigan  chiziq  hamisha  gorizontal  holda  bo`lmaydi.  Joy  tuzilishiga 
qarab,  yuqoriga  yoki  pastga  og`ib  boradi.  Plan  chizish  uchun  qiya  chiziqlarning 
gorizontal qo`yilishini o`lchash kerak, buni joyga qarab, bavosita va bevosita o`lchash 
mumkin (63-rasm).  
 63-rasm. 
Yuqoriga yoki pastga qarab o`lchash  
  
Masalan, joydagi AV qiya uzunligi AV=D ning gorizontal  
qo`yilishi  AA
1
  orasidagi  vertikal  burchak 
bo`lsa,  AVA
1
  to`g`ri  burchakli 
uchburchaklikdan quyidagini yozamiz:  
    d=Dcos                                      (10)  
Agar qiya chiziq uzunligi D bilan uning gorizontal qo`yilishi d orasidagi ayirmani 
d desak, u quyidagicha bo`ladi:  d= D – d yoki eslasak,  d= D – Dcos = D(1-cos ), 
ya`ni   
d   2Dsin
2
                                   (11)  
 
     
2
 


 
 
 
 
1
1
 
 
kattalik  qiya  chiziq  gorizontal  qo`yilishining  tuzatmasi  deyiladi.  Chiziqning 
gorizontal  qo`yilishi  d  ni  topish  uchun  joyda  qiya  chiziqning  uzunligi  D  lenta  bilan, 
qiyalik  brchagi    eklimetr  bilan  o`lchanadi,  keyin  d  hisoblab  topilishi  kerak.  d  ning 
qiymatini D va   bo`yicha hisoblamay,  
“Chiziq  qiyaligiga  tuzatma”  jadvalidan  (1-jadval)  d  ni  topib,  keyin  d  qiymatini 
quyidagi formuladan topish mumkin.  
    d=D -  d                                  (12)  
dqiymati 
 2  bo`lganda topiladi.  
Gorizontal  qo`yilish  dnibevosita  o`lchash  (vaterpaslash).  Agar  qiya  chiziq 
uzunligi  qisqa,  tik  bo`lsa,  uning  gorizontal  qo`yilishini  bevosita  vaterpaslash 
yordamida  o`lchash  mumkin.  Buning  uchun  ikki  yoki  uch  metrli  reyka  olinadi, 
shakldagicha A nuqtadagi vertikal vexaga reykaning bir uchi tekizilib, ikkinchi uchi V 
nuqtaga qo`yiladi; reyka adilak (vaterpas) yordamida gorizontal holga keltiriladi. Keyin 
reyka  uchini  V  dagi  vexaga  to`g`rilab,  ikkinchi  uchi  S  ga  qo`yiladi  va  shu  tartibda 
oxirgacha davom ettiriladi. Agar reyka bilan ketma-ket o`lchangan uzunliklarni d
1
, d
2

d
3
, d

desak AE
1
=dchizq uzunligi quyidagicha bo`ladi:  
   AE
1
=d
1
+d
2
+d
3
+d
4
.                            (13)  
  
64-rasm. Qiyalik burchagini o`lchash  

Download 4,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   124




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish