Ingenerlik geodeziyasi

  
2.4. CHIZIQLARNI ORIENTIRLASH TO`G`RISIDA TUSHUNCHA.  
DIREKSION VA RUMB BURCHAKLARI ORASIDAGI MUNOSABAT  
Reja:  
1. Orientirlash. Xaqiqiy azimut va rumblar.   
2. Geografik va magnit meridianlar.   
3. Magnit azimuti va rumblar, ular orasidagi bog`lanishlar   
2.4.1. Orientirlash. Xaqiqiy azimut va rumblar  
Berilgan  chiziq  yunalishini  yerning  to`rt  tomoniga  nisbatan  qanday  ketishini 
aniqlash uchun, chiziqlarni orientirlash kerak.  
Chiziq  yunalishining  asosiy  (boshlang`ich)  yo`nalishiga  nisbatan  aniqlash 
orientirlash  deyiladi.  Orientirlash  uchun  azimut,  rumb,  direkstion  burchaklar 
qo`llaniladi.   
O`q  meridianining  shimoliy  yo`nalishidan  soat  mili  yo`li  bo`yicha  chiziq 
yo`nalishigacha sanaladigan gorizontal burchakka azimut deyiladi.  
Azimutlar 0
0
 dan 360
0
 gacha o`zgaradi.  
 
    
 
  
24-rasm. Joy chiziqlarin orientirlash  
  

---

 
 
 
 
4
9
 
 
 
Haqiqiy  yoki  magnit  meridiani  yo`nalishiga  nisbatan  chiziq  yo`nalishini 
aniqlashga  orientirlash  deyiladi.  Orientirlash  uchun  azimut,  rumb,  direkstion 
burchaklar qo`llaniladi (25-rasm).  
Meridianning  shimoliy  yo`nalishidan  soat  mili  yo`li  bo`yicha  chiziq 
yo`nalishigacha sanaladigan burchak azimut deyiladi (25-rasm).   
  
25-rasm. Azimutlar va direkstion burchaklar  
  
 26-rasm. 
Rumblar  
  
Azimutlar  0  dan  360
0 
gacha  o`zgaradi.  Bir  chiziqning  ikki  1  va  2  nuqtasida 
meridianlar  parallel  bo`lmaganligi  sababli  azimutlar  o`zaro  teng  bo`lmaydi,  ya`ni 

---

 
 
 
 
5
0
 
 
 
meridianlar  yaqinlashishi  deyiladigan  sharq  yoki  g`arb  tomonga  o`zgaradigan   
burchakka farq qiladi.
А
21 
A
12
' 
.
 Agar azimut chiziq 1-2 yo`nalish uchun hisoblansa, u 
to`g`ri va aksincha bo`lsa, teskari azimut deyiladi (26-rasm,b). Uning qiymati:  
А
21 
 A
12 
180
0 
.
 (1)  
  
27-rasm. Chiziqlar azimutlari va rumblari orasidagi bog`lanish  
Rumb  deb,  meridianning  yaqin  uchi  yo`nalishidan  chiziq  yo`nalishigacha 
hisoblanadigan  burchakka  aytiladi  (27-rasm).  Rumblarning  ShShq,  JShq,  JG`,  ShG` 
nomlari  bo`lib,  0  dan  90
0
  gacha  o`zgaradi.  Azimutlardan  rumblarga  yoki  aksincha 
rumblardan azimutlarga quyidagi munosabatlar asosida o`tiladi: