Ingeneriyasi

 
Affinli (biospesifik) xramotografiya usuli 
Bu  usul  oqsil  va  fermentlarni  tozalash  va  ajratishning  adsorbsiya 
hodisasiga  asoslangan  usullari  ichida  alohida  o„rinni  egallaydi.  Ko„pincha  uni 
affinli xromatografiya yoki bioaffinli, yoki biospesifik xromatografiya deyiladi. 
Ma‟lumki  barcha  138rganic138  faol  birikmalar,    xususan  fermentlar    ham 
ligandlar yoki affinli ligandlar deb nomlanadigan birikmalarga maxsus bog‟lanish 
xususiyatlariga  egadir.  Agarda  shunday  ligandlarni  inert  matrisaga  kovalent 
bog‟lansa  faqat  kerakli    fermentni  ushlovchi  va  qolgan  oqsil  va  moddalarni 
o„tkazib yuboruvchi maxsus adsorbentni olish mumkin. 
Maxsus  yuvuvchilardan    yoki  jarayon  sharoitlari  farqi  asosida  ligandni 
fermentga  bo„lgan  xususiyatini  o„zgartirish  yo„li  bilan  oqsilni  desorbsiyaga 
uchratib,  tozalash  natijasida  bitta  yuqori  tozalikka  ega  bo„lgan  fermentni  olish 
mumkindir.  Lekin ligand va uni ushlab turuvchini tanlash juda qiyin vazifadir. 
Ko„pchilik  hollarda  affinli  adsorbentlarni  sintez  qilishda  tozalanayotgan 
fermentning xususiyatlarini e‟tiborga olish kerak.  
Bu  jarayon  boshqa  qiyinchiliklarga  ham  ega.  Masalan,  sorbent  yuqori 
spesifiklikka  ega  bo„lmay  kerak  bo„lmagan  boshqa  fermentlarni  ham  ushlab 

---

 
139 
qolishi  va  natijada    fermentni  bu  murakkab  kompleksdan  ajratib  olishni 
qiyinlashtirishi ham mumkin. 
Affinli  xromatografiya  uchun  har  xil  turdagi    erimaydigan    sorbentlardan  
foydalaniladi,    lekin    eng    ko„p  tarqalgani  ko„ndalang  qilib  ulangan  agaroza 
donachalaridir. Ular yuqori bosimda o„z shaklini saqlaydi va buferlarni hamda 
erituvchilarni almashtirishga bardoshlidir. 
Ligandlarga bo„lgan talablar esa juda qattiqligi bilan ajralib turadi, ya‟ni ular 
matrisaga shunday bog‟langan bo„lishi kerakki, oqsillar hech qiyinchiliksiz ularga 
kelib  bog‟lanishi  va  buning  uchun  matrisa    bilan  ligand  o„rtasida  ko„prikcha 
bo„lishi  kerak.  Bulardan  tashqari  ligand  boshqa  birikmalar  bilan  o„zaro 
bog‟lanmasligi, faqat matrisaga  bog‟langan va yuvish, regenerasiya  jarayonlariga  
chidamli  bo„lishi shartdir. 
Bu qo„yilgan shartlarning oddiy ro„yxati ham ushbu jarayonning murakkab 
va  ko„p  mehnat  sarf  qilinishidan  darak  beradi.  Shunga  qaramay  bu  usul  bilan 
o„nlab  fermentlar  tozalangan,  lekin  ular  hali  ferment  sanoatida  keng 
tarqalmagan.