Informatsion texnologiyalar

— soxtalashtirish — ham jarayon sanalib, uning yordamida g‘arazli shaxslar 
tizimda hisobga olinmagan vaziyatlarni o‘rganib, undagi kamchiliklarni aniqlab, 
keyinchalik  o‘ziga  kerakli  harakatlarni  bajarish  maqsadida  tizimga  qandaydir 
soxta  jarayonni  yoki  tizim  va  boshqa  foydalanuvchilarga  soxta  yozuvlarni 
yuboradi. 
 
 
4. 
Kompyuter ma’lumotlarini himoyalash vositalari 
Zamonaviy  kompyuter  stenografiyasi.  Ruxsat  etilmagan  kirishdan  axborotni 
ishonchli himoyalash muammosi eng ilgaritdan mavjud va hozirgi vaqtgacha hal 
qilinmagan.  Maxfiy  xabarlarni  yashirish  usullari  qadimdan  ma’lum,  inson 
faoliyatining bu sohasi stenografiya degan nom olgan. Bu so‘z grekcha Steganos 
(maxfiy,  sir)  va  Graphy  (yozuv)  so‘zlaridan  kelib  chiqqan  va  «sirli  yozuv» 
degan  ma’noni  bildiradi.  Stenografiya  usullari,  ehtimol,  yozuv  paydo 
bo‘lishidan  oldin  paydo  bo‘lgan  (dastlab  shartli  belgi  va  belgilashlar 
qo‘llanilgan) bo‘lishi mumkin. 
Axborotni  himoyalash  uchun  kodlashtirish  va  kriptografiya  usullari 
qo‘llaniladi. 
Kodlashtirish deb axborotni bir tizimdan boshqa tizimga ma’lum bir belgilar 
yordamida belgilangan tartib bo‘yicha o‘tkazish jarayoniga aytiladi. 

---

 
120
Kriptografiya  deb  maxfiy  xabar  mazmunini  shifrlash,  ya’ni  ma’lumotlarni 
maxsus  algoritm  bo‘yicha  o‘zgartirib,  shifrlangan  matnni  yaratish  yo‘li  bilan 
axborotga ruxsat etilmagan kirishga to‘siq qo‘yish usuliga aytiladi.