Informatsion texnologiyalar

Тarmoqlararo  ekran  —  bu  tizim,  umumiy  tarmoqni  ikki  qismga  ajratib, 
tarmoqlararo  himoya  vazifasini  o‘taydi  va  ma’lumotlar  paketining  chegaradan 
o‘tish shartlarini amalga oshiradigan qoidalar to‘plami hisoblanadi. 
Odatda  tarmoqlararo  ekran  ichki  tarmoqlarni  global  tarmoqlardan,  ya’ni 
Internetdan  himoya  qiladi.  Shuni  aytish  kerakki,  tarmoqlararo  ekran  nafaqat 
Internetdan,  balki  korporativ  tarmoqlardan  ham  himoya  qilish  qobiliyatiga 
egadir. Har qanday tarmoqlararo ekran ichki tarmoqlarni to‘liq himoya qila oladi 
deb bo‘lmaydi. 
Internet  xizmati  va  hamma  protokollarning  amaliy  jihatdan  axborotlarga 
nisbatan  himoyasining  to‘liq  bo‘lmaganligi  muammosi  bor.  Bu  muammolar 
kelib  chiqishining  asosiy  sababi  Internetning  UNIХ  operatsion  tizim  bilan 
bog‘liqligida. 
ТCP/IP  (Transmission  Control  Protocol/Internet  Protocol)  Internetning 
global  tarmog‘ida  kommunikatsiyani  ta’minlaydi  va  tarmoqlarda  ommaviy 
ravishda  qo‘llaniladi,  lekin  ular  ham  himoyani  yetarlicha  ta’minlay  olmaydi, 
chunki  ТCP/IP  paketining  boshida  xaker  hujumi  uchun  qulay  ma’lumot 
ko‘rsatiladi. 
Internetda  elektron  pochtani  jo‘natishni  oddiy  protokol  —  pochta  transport 
xizmati  amalga  oshiradi  (SMТP  —  Simple  Mail  Transfer  Protocol).  Bu 
protokolda  mavjud  bo‘lgan  himoyalashning  muhim  muammolaridan  biri  — 
foydalanuvchi jo‘natuvchining manzilini ko‘ra olmasligidir. Bundan foydalanib 
xaker katta miqdorda pochta xabarlarini jo‘natishi mumkin, bu esa ishchi pochta 
serverni haddan tashqari band bo‘lishiga olib keladi. 
Internetda  ommaviy  tus  olgan  dastur  bu  Sendmail  elektron  pochtasidir. 
Sendmail  tomonidan  jo‘natilgan  xabardan  bosqinchi  xaker  axborot  shaklida 
foydalanishi mumkin. 
Тarmoq  nomlari  xizmati  (Domain  Name  System  -  DNS)  foydalanuvchilar 
nomi  va  xost-kompyuterning  IP  —  manzilini  ko‘rsatadi.  DNS  kompaniyaning 
tarmoq tuzilishi haqida ma’lumotlarni saqlaydi. DNS-ning muammolaridan biri 

---

 
140
shundaki, 
bundagi 
ma’lumotlar 
bazasini 
mualliflashtirilmagan 
foydalanuvchilardan  yashirish  ancha  qiyin.  Buning  natijasida,  xakerlar  DNS  ni 
ko‘pincha  xost-kompyuterlarning  ishonchli  nomlari  haqida  ma’lumotlar 
manbasidan foydalanish uchun ishlatishi mumkin. 
Uzoq  terminallar  emulyatsiyasi  xizmati  uzoq  tizimlarni  bir-biriga  ulash 
uchun  xizmat  qiladi.  Bu  serverdan  foydalanuvchilar  ТELNEТ  serveridan 
ro‘yxatdan  o‘tish  va  o‘z  nomi  va  parolini  olishi  lozim.  ТELNEТ  serveriga 
ulangan  xaker  dasturni  shunday  o‘rnatishi  mumkinki,  buning  natijasida  u 
foydalanuvchining nomi va parolini yozib olish imkoniga ega bo‘ladi. 
World  Wide  Web  —  WWW  bu  tizim  Internet  yoki  intratarmoqlardagi  har 
xil  serverlar  ichidagi  ma’lumotlarni  ko‘rish  uchun  xizmat  qiladi.  WWWning 
asosiy  xossalaridan  biri  —  tarmoqlararo  ekran  orqali  aniq  protokol  va 
manzillarni filtrlash zarurligini tarmoqning himoyalash siyosati qarori bilan hal 
etilishidir. 
Har  qanday  tashkilotning  tarmoq  xavfsizligi  siyosati  ikki  qismdan  iborat 
bo‘ladi: tarmoq servislaridan foydalanish; tarmoqlararo ekranni qo‘llash.