Informatika va programmalash

§3.3. Turbo Paskal tili alfaviti

Alfavit – bu Paskal tilida ishlatishi mumkin bo‘lgan belgi va simvollar to‘plamidir. Turbo-Pascal muhitning hamma belgilari ASCII (American Standard Code for Information Interchange ) kodining standart belgilaridan tashkil topgan.
Tupbo Paskal tili alfavitiga quyidagilar kiradi:
1) lotin harflari: A, B, C, ..., Z va a,b,c,...,z;
2) arab raqamlari: 0, 1, 2, ..., 9;
3) maxsus belgilar:  , -, *, , , [, ], <, >, . , , , (, ), :, ;, @, ^ ,$, ', {, }, #, (probel) ;
4) arifmetik amallar belgilari: , -, *, , div, mod;
5) taqqoslash amallari: <, <, >, >, ,<>;
6) mantiqiy amallar: not, and, or, xor;
7) kalit so‘zlap: absolute, and, array, begin, case, const, constructor, destructor, div, do, downto, else, end, external, file, for, forward, function, goto, if, implementation, in, inline, interface, interrupt, label, mod, nil, not, object, of, or, packed, program, procedure, record, repeat, set, shl, shr, string, then, to, type, unit, until, uses, var, virtual, while, for.

§3.4. Paskal-programmasining strukturasi

Paskal-programma sarlavha va tanasidan(blok) iborat. Ulardan keyin nuqta qo‘yiladi. Sarlavha tanadan nuqta-vergul bilan ajratiladi:

::= < programma sarlavhasi >;
.
Sarlavhasi program xizmatchi so‘zidan boshlanadi, so‘ng programmaning nomi(identifikator, harflar va raqamlardan iborat, harfdan boshlanadi) va qavs ichida tashqi muhit bilan o‘zaro aloqa qiluvchi fayllarning nomlari yoziladi:

:: = program

( {, < fayl nomi >});
Ko‘p programmalik operatsion sistemalarda amal qiluvchi Paskal tillarida o‘rnida standart input (o‘qish) va output (yozish) fayllari keladi va u programma tomonidan o‘qish-yozish qurilmalariga buyurtmani bildiradi. Shaxsiy EHMlarda bo‘lishi shart emas. Programmaning tanasi blok bo‘lib, u 6 bo‘limdan iborat :
::=

.
Nishonlar bo‘limida programmada foydalanilgan nishonlar e’lon qilinadi. Nishon-bu qaysidir operatorga o‘tish uchun ishlatilgan, 0...9999 oralig‘idagi butun son yoki identifikator. Nishon bo‘limining sintaksisi quyidagicha yoziladi:
::= yoki label {,};
Masalan,
label 6, 2, 56, 888;
O‘zgarmaslar bo‘limi programmada foydalanilgan o‘zgarmaslar e’lon qilish va ularga qiymat berish uchun ishlatiladi va quyidagicha yoziladi:
:: = yoki const {,}
::= =
::= yoki yoki yoki  yoki -
:: = {}
Masalan:
const n=34; mh=3.12; nn=-n; t=d
Turlar bo‘limi programmada ishlatilgan o‘zgaruvchilarning turlarini e’lon qilish uchun ishlatiladi va quyidagicha yoziladi:
::= yoki type {;};
::= =
:: = yoki
Masalan:
type log=boolean; week1= (monday, friday, sunday); week2=3..6;
O‘zgaruvchilar bo‘limi programmada foydalanilgan o‘zgaruvchilar qaysi turlarga tegishli bo‘lganlarini e’lon qilishda ishlatiladi va quyidagicha yoziladi:
::= yoki var {;};
::= {,}:;
Masalan,
var x, d: real; d1: week1; asd: log;
Protsedura va funksiya bo‘limini programma tuzuvchi programmada o‘z maqsadi uchun kiritgan protseduralar va funksiyalarni e’lon qilishda ishlatadi. Operatorlar bo‘limi programmaning asosiy bo‘limi bo‘lib, bo‘sh bo‘lmaydi. Uning ichida programmada kerak bo‘lgan amallar ketma-ketligi yoziladi:
:: = begin {;} end;
Tupbo-Paskalda progpammaning to‘la tuzilishi quyidagi ko‘rinishga ega:

PROGRAM
;

USES
;
LABEL

o‘yxati>;
CONST

;
TYPE

;
VAR
;

qlash>;
BEGIN

END.