Informatika va programmalash

§3.11. O‘qish-yozish operatorlari

Paskal-programma EHMning operatsion sistemasining kengaytirilgan muhitida bajariladi. Operatsion sistema ramziy ravishda input va output deb nomlanuvchi standart matnli fayllar orqali programmani EHMning o‘qish-yozish qurilmalari bilan bog‘laydi.

Asosan, ma’lumotlarni kiritish uchun terminal klaviaturasi yoki disklardan (egiluvchan, qattiq, lazerli) va boshqalardan foydalaniladi. Ma’lumotlarni chiqarish uchun esa displey ekranidan, printerdan va boshqa qurilmalardan foydalaniladi.
Masalan, operatsion sistema input standart matnli faylni terminal klaviaturasi bilan bog‘ladi. Umumiy holda kiritish standart protseduralariga murojaat qilish quyidagicha yoziladi:
read(x1,x2,. . . ,xn);
readln(x1,x2,. . . ,xn);
bu yerda xi - kiritilayotganlar ro‘yxatidagi element. Kiritilayotganlar ro‘yxatidagi element sifatida faqat o‘zgaruvchi ishlatish mumkin. Kiritilayotgan qiymatlar sifatida esa char, real, integer turdagi qiymatlar ishlatish mumkin. Paskalda ma’lumotlarni kiritishda quyidagicha kelishilgan:
a) kiritilayotgan qiymatning turi read protsedurasining faktik parametri sifatida ishlatilgan o‘zgaruvchining turi bilan mos kelishi kerak;
b) agar bitta read kiritish protsedurada parametrlar sifatida bir nechta o‘zgaruvchi yozilsa, u holda bir qancha qiyinchiliklar paydo bo‘ladi. Bu qiyinchiliklar kiritilayotgan qiymatlar bir-biridan qandaydir ajratuvchilar yordamida ajratilishlari kerak bo‘lgani bilan bog‘liq. Bu ajratuvchilar sifatida ishlatilayotgan belgilarning ko‘rinishi operatsion sistema va algoritmik tilning amalga oshirishiga bog‘liq. Asosan, sonli qiymatlarni kiritishda, ularni bir biridan ajratish uchun "probel" ishlatiladi. Read kiritish protsedurasidagi o‘zgaruvchilarning turi biri sonli (real yoki integer), boshqasi belgi bo‘lsa, u holda tushinmovchilik tug‘iladi. Bu holda EHM "probel"-ni ajratuvchi yoki belgi sifatida tushunishi mumkin.
v) input standart fayldan faqat char, integer, real turdagi qiymatlarni kiritish mumkin. Boshqa turdagi qiymatlarni(boolean ham) programma tuzish yo‘li bilan kiritiladi.