Informatika va axborot texnologiyalari faniga kirish



Download 1,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet116/153
Sana30.12.2021
Hajmi1,43 Mb.
#89252
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   153
Bog'liq
informatika va axborot texnologiyalari

:::= 

 

Bu  yerda  2  ta  belgidan  iborat  bo’lgan  asosiy  belgi  “:=”  belgisining  o’ng 

tomonidagi  ifoda  hisoblanib,  belgining  chap  tomonidagi  o’zgaruvchi  tomonidan 

o’zlashtiriladi. 

Shunday  qilib,  o’zlashtirish  operatori  mustaqil  mantiqiy  tugallangan  hisoblash 

jarayonini  ifodalaydi:  o’zlashtirish  operatori  bajarilishi  natijasida  ma'lum 

o’zgaruvchilar keyingi bosqichlarda ishlatilishi mumkin bo’lgan joriy qiymatni  qabul 

qiladi. 


Turli toifadagi ifodalar aslida ko’p o’xshashliklarga ega bo’lib, ularning barchasi 

operandlardan,  amal  beliglaridan,  amallarni  ixtiyoriy  ketma-ketligini  bajarish 

imkoniyatlarini  beruvchi  qavslardan  tashkil    topadi.    Bunda  operatorlar  uch  turli: 

o’zgarmas  o’zgaruvchan va hisoblanadigan bo’ladilar  

 

O’zgarmas  operand  dastur  tuzilayotganda  ma'lum  bo’lgan  va  bajarilishi 



davomida o’zgarmas bo’lgan qiymat bo’lib, boshqacha aytganda o’zgarmas operand  -  

bu biror toifadagi konstantadir. 

 

O’zgaruvchi  operand  qiymati  dastur  bajarilishi  davomida  aniqlanadi  va 



o’zgarishi  mumkin  ammo  bu  operand  qatnashgan  ifodaning  hisoblanishidan  oldin 

uning  qiymati  aniqlangan  bo’lishi  lozim.  Sintaksis  jihatdan  o’zgaruvchi  -  qiymatini 

o’zlashtiradigan, shu o’zgaruvchi nomi sifatida qullaniladigan indentifiqatordir. 

Hisoblangan operand qiymati hatto hisoblashdan avval ham aniqlanmagan bo’lib 

ifoda  hisoblanishi  jarayonida  aniqlanadi.  Operandlar  sifatida  paskal  funktsiyalarni 

kuzatish mumkin. 

Arifmetik o’zlashtirish operatori o’zgaruvchiga arifmetik toifadagi, ya'ni REAL 

yoki INTEGER toifadagi qiymatni berish uchun xizmat qiladi. Bunday operatorlarning 




ung tarafida arifmetik ifoda ya'ni shu toifadagi qiymatni hisoblash qoidasini beruvchi 

ifoda bo’lishi kerak.  

Bunday  operatorining  ung  tarafidagi  arifmetik  ifoda,  ya'ni  shu  toifalardagi 

qiymatlarni hisoblash qoidasini beruvchi ifoda bo’lishi kerak  

Agar  o’zlashtirish    operatorining  chap  qismidagi  o’zgaruvchi  real  toifaga  ega 

bo’lsa,  arifmetik  ifoda  REAL  toifadagi,  hamda  INTEGER  toifadagi  qiymat  ham 

bo’lishi mumkin  

Asosiy operatorlar sifatida o’zgarmas, o’zgaruvchilar va f-yalar ishlatiladi  

Arifmetik ifodaga quyidagi misollarni keltirish mumkin  

5*6+3*3 


 

 

((5*6)+(3*3)=396) 



9 div 4/2 

 

 



((9 div 4)/2=1.0) 

40/5/10 


 

 

((40/5)/10=0.8) 



-sqrt(sqr(3)+32/2)  

(-sqrt(sqr(3)+(32/2))=-5.0) 

((2+4)/10+2/4)*2   

((((2+4)/10)+(2/4))*2=2.2) 

Arifmetik   o’zlashtirish operatoriga misol (bunda x, a, b, c, r–REAL toifadagi 

o’zgaruvchilar , pi=3.14159 bo’lgan haqiqiy sonning nomi):  

x:=0 ( x o’zgaruvchiga nolga teng bo’lgan qiymat berilyapti); 

i:=i+1 ( i ning joriy qiymati bir birlikka orttirilyapti); 

с:=sqrt(a*a+b*b)  (a va b katetlar gipotenuzasi uzunligi hisoblanayapti): 

x:=2*pi*r (r radiusli aylana uzunligi x hisoblanyapti). 

Quyidagi yozuvlar sintaksis bo’yicha o’zlashtirish operatori emas yoki Paskalda 

bunday yozib bo’lmaydi: 

3:=i+2 (chap tomonda konstanta qullanilishi mumkin emas); 

х=2*pi*r (“=” belgi o’zlashtirish operatorining belgisi emas); 

i=5/4 (butun sonli o’zgaruvchiga haqiqiy qiymat berilmaydi); 

х:=a*b/2 (ketma-ket ikki amal belgisi belgisini yozish mumkin emas). 

Agar  o’zlashtirish  operatorining  chap  tomoniga  BOOLEAN  toifadagi 

o’zgaruvchi  ko’rsatilgan  bo’lsa,  operatorning  ung  tarafiga  mantiqiy  qiymat  (TRUE 

yoki  FALSE  )ni  hisoblovchi    mantiqiy  ifoda  berilishi  kerak.  Mantiqiy  ifodada 

konstanta,  o’zgaruvchi  va  funktsiyalar  ishlatiladi,  biroq  mantiqiy  amalni  har  bir 

operandi  BOOLEAN toifada bo’lishi kerak. Mantiqiy ifodada mantiqiy amal operandi 

bo’lib xizmat qiladi. Bu tushunchani oddiylashtiraylik : 




Download 1,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   153




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish