Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

case  <ifoda> of 
<operatorlar> 
end 
Masalan: case i of 
                 2: x:=0; 
                 3: x:=a*x; 
                 100: x:=sin(x); 
                 end; 
                 a:=b; 
Agar i 3ga teng bo‘lsa x:=a*x  bajariladi va boshqarish A:=V operatorga utadi. 
 
Nazorat savollari 
1.  Tarmoqlanuvchi algoritm deb qanday algoritmga aytiladi? 
2.  SHartsiz o‘tish operatori qanday yoziladi? 
3.  SHartli o‘tish operatori qanday yoziladi? 
4.  ELSE xizmatchi suzi qaysi hollarda ishlatiladi? 
 
 
 
Mavzu: Tarmoqlanuvchi jarayonlarni hisoblash algoritmlari va dasturlarni tuzish 
 
Reja: 
1. Tarmoqlanuvchi strukturali algoritmlar 
2. Funksiya qiymatlarini hisoblash. 
 
Tarmoqlanuvchi  strukturali  algorimlarni  dasturlashtirishda  shatrsiz  o‘tish  va  shartli  o‘tish 
operatorlaridan  foydalaniladi.  Tarmoqlanuvchi  strukturali  algoritmlarda  biror  bir  shartga  ko‘ra 
algoritmning  keyingi  kadamlari  quyilgan  shartga  ko‘ra  tarmoqlarga  bulinib  bajariladi.  Yuqorida 
keltirilgan fikrlarni misolda ko‘rib utamiz. 
 
 
Quyidagi  funktsiyalarni  qiymatlarini  hisoblash  algoritmining  blok–sxemasini  va  Pascal  tilida 
dasturini tuzing. 

---

108 
 
1- misol   










;
2
),
3
5
/(
1
;
2
3
5
3
3
y
агар
y
y
y
агар
y
y
z
 
Ushbu funktsiyani hisoblashning algoritm 
blok – sxemasini tuzamiz. 
 
 
 
Z funktsiyani hisoblash algoritmining blok– 
sxemasiga mos ravishda Pascal dasturlashtirish tilida 
dasturini tuzamiz. 
 
Program td_1(input, output); 
var  y,z: real; 
begin 
    write(„ y ни qийматини киритиш  y=‟);              
     readln(y); 
    if   y<=2 then z:=1/(y*sqr(y)-5*y+3)  
                        else z:=y*y*y-5*y+3; 
    writeln(„натижа  z=‟  ,   z:4:4); 
end.    
 
Ushbu  dasturni  kompyuterning  Turbo  Pascal  tizimiga  kiritib  natijalarni  olish  uchun    CTRL+F9 
klavishalarini  birgalikda  bosamiz  va  u  ni  qiymatlarini  ko‘rsatilgan  oraliqlar  bo‘yicha  kiritamiz. 
Kompyuter bizga natijalarni ekranga chiqarib beradi. 
  
Quyidagi  funktsiyalarni  qiymatlarini  hisoblash  algoritmining  blok–sxemasini  va  Pascal  tilida 
dasturini tuzing. 
2 - misol  













булса
x
агар
bx
x
a
булса
x
агар
b
ax
булса
x
агар
x
b
atgx
y
0
1
0
1
cos
2
2
 
bu yerda а=3,8; b=3,4. 
 
Funktsiya qiymatlarini hisoblash algoritmining blok–sxemasi quyidagicha bo‘ladi. 
 

---

109 
 
  
Bu  blok–sxemada  3-blokdagi  shart  bajarilganda,  4,  8,  9,  10–  bloklardagi    amallar  bajariladi.  3– 
blokdagi  shart bajarilmaganda,  5– blokdagi  shart tekshiriladi. 5– blokdagi shart  bajarilganda,  6, 8, 9, 
10–bloklardagi  amallar bajariladi. 5– blokdagi  shart bajarilmaganda esa boshqarish avtomatik ravishda 
7–  blokka    o‘tib  7,  8,  9,  10–  bloklar    vazifalari  bajariladi.  Har  uchala  holda  ham  u  funktsiyaning 
hisoblangan qiymati 8, 9-bloklar orqali monitor ekraniga chiqariladi 
Funktsiya  qiymatlarini  hisoblash  algoritmning  blok–sxemaga  mos  ravishda  Pascal  tilidagi  dasturi 
quyidagicha buladi. 
 
Program  td_2(input, output); 
label 1,2; 
 var a, b, x: real;   y: real; 
  begin 
    write('a='); readln(a); 
    write('b='); readln(b); 
    write('x='); readln(x); 
    if  x<0  then  goto 1; 
    begin 
      if  x>1 then y:=a*sin(x)/cos(x)+b*cos(x) else  y:=a*x+b;  goto 2; 
   end; 
      1: y:=a*a*x*x+b*x; 
      2: writeln(' у=', y:4:4); 
 end. 
Bu  yerda  ham  natijalarni  olish  uchun  CTRL+F9  klavishalarini  birgalikda  bosamiz  va 
o‘zgaruvchilarning qiymatlarini kiritamiz.