Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

44-rasm. 3D printerlar. 
Hozirgi kunda uch o‗lchamli haykallar, yirik ob‘yektlarning kichraytirilgan 
modellari (mashinalar, samolyotlar, binolar), shuningdek, turli ilmiy ishlanmalar 
modellarini yasash imkoniyati mavjud. Misol uchun, Lockheed Martin 
korporatsiyasi uchuvchisiz boshqariladigan "Polecat" samolyoti uchun jihozlarning 
katta qismini tezkor uch o‗lchamli bosma texnologiyasi asosida chiqarmoqda. Uch 
oʻlchamli chop etilayotgan mahsulotlarning narxi pasayishini inobatga olsak ushbu 
texnologiyaga talab oshmoqda. Bugungi kunda Boeing kompaniyasi oʻz 
samolyotlarining 200 dan ortiq detallarini 3D chop etish asosida ishlab chiqmoqda. 
 
 
45-rasm. 3D printerlar yordamida ishlab chiqilgan mahsulotlar. 
3D-printerlarda narsa-buyum yasash konsepsiyasi, bizga yana bir bor "uchinchi 
olam"ning  mo‗jizalardan  iborat  ekanligini  ko‗rsatmoqda.  Organovo  va  Invitech 
kompaniyalari  (AQSh,  San-Diyego),  inson  organlarini  chop  etuvchi  bioprinter 
yaratishdi. 
Ushbu  printer  chop  etuvchi  ikki  qismdan  iborat  boʻlib,  birinchi  qismi  chop 
etiluvchi  organ  shaklini  yaratuvchi  gelni  sepadi,  ikkinchisi  esa  shaklni  tabiiy 
toʻqimalar asosida yaratilgan hujayralar bilan toʻldiradi. 
 

---

117 
 
 
46-rasm. BioFAB 4500-bioprinteri 
Cricut Cake printeri shirinliklar yaratishda ijodkorlikka imkon yaratib beradi. 
 
 
47-rasm. Cricut Cake printer 
3D-printerlar  qatorida  bugungi  kunda  jahоn  bоzоrida  3D  displеylar  faоl  ilgari 
surilmоqda. 3D  displеy  –  koʻzоynak  yoki  bоshqa qoʻshimcha  qurilmalarsiz  insоn 
tоmоnidan  hajmdоr  sifatida  idrоk  etiluvchi  tasvirni  chiqara  оlishga  qоdir 
qurilmadir.  3D  displеylar  3  turga  boʻlinadi:  1)  Autоstеrеоskоpik.  Hajmdоr 
sahnaning  ikki  rakursi  takrоrlanib,  ulardan  biri  chap,  bоshqasi  oʻng  koʻz  uchun 
moʻljallangan.  Autоstеrеоskоpik  3D  displеylar  koʻrgazmalar,  savdо  zallarida 
istе`mоlchilarni  jalb  etish  uchun  kеng  qoʻllaniladi,  bunda  ular  оddiy  plazmali 
panеllarga nisbatan koʻprоq his-hayajоnga sabab boʻladi. 
 
 
48-rasm.Autostereoskopik displeyning ishlash prisinsipi. 
 

---

118 
 
2)  Vоlyumеtrik.  Tasvirni  nuqtalar  toʻplami  (vоksеllar)  yoki  jismоniy  jihatdan 
displеyning  chеklangan  ish  muhitida  tarqatilgan  vеktоrlari  (takrоrlanish  hajmi) 
sifatida takrоrlaydi. 
 
 
49-rasm. Volyumetrik dipleylar. 
3) Gоlоgrafik. Rеal 3D sahnasining yorug`lik maydоniga mоs kеluvchi uzluksiz 
yorug`lik  maydоnini  takrоr  ishlab  chiqadi.  Ular  rеal  3D  sahnaning  yorug`lik 
maydоniga mоs kеluvchi uzluksiz yorug`lik maydоnini hosil qiladi. 
 
 
50-rasm-Golografik displeylar. 
3D  texnologiyalar  sohasida  yana  bir  yangilik-  3Doodler-  uch  oʻlchamli  tasvir 
yaratadigan ruchkadir. Odatda biz qoʻlimizga ruchka olib, qog`ozga ikki oʻlchamli 
tasvirlarni  chizamiz.  Siz  qanchalik  iste`dodli  rassom  boʻlmang,  suratingiz  faqat 
uzun va baland boʻlishi mumkin, ammo hajmli boʻlmaydi. 
3Doodler-‖WobbleWorks‖ 
amerika  kompaniyasi  tomonidan  yaratilgan 
ruchkadir..  3D-  ruchkada  siyoh  oʻrniga  pat  ostidan  chiqqan  270  darajagacha 
qizdiriladigan  maxsus  plastik  eritma  bilan  chiziladi.  Chizilgan  tasvir  esa  oʻsha 
ondayoq  soviydi  va  qotib  qoladi.  Shu  tariqa  uch  oʻlchamli  modellarni  yaratish 
mumkin  boʻladi.  Ruchka  yordamida  haykallar,  taqinchoqlar,  bolalar  uchun 
oʻyinchoqlar kabi buyumlarni yaratish mumkin. 
 

---

119 
 
 
51-rasm.3D ruchka va unda yasalgan buyumlar 
3D  texnologiyalari  bugungi  kunda  reklama  amaliyotida  hamda  marketing 
tizimida  keng  qoʻllanilmoqda.  3D-  reklamalardan  Coca-Cola,  Adidas,  Cavalli, 
Ferrero, 
McDonalds 
kabi 
taniqli 
firmalar 
keng 
foydalanmoqdalar. 
Mutaxassislarning  fikricha  3D  texnologiyalar  tovar  ishlab  chiqarishda 
revolyutsiyaga olib keladi. Ushbu texnologiyaning  rivoji  yangicha davrni  boshlab 
bermoqda.  3Dtexnologiyaning  keng  qoʻllanilishi  tadbirkorlarning  yangi  sinfining 
vujudga  kelishiga  olib  keldi.  Ushbu  sohada  faoliyat  yuritayotgan  yangi 
kompaniyalar soni tobora ortib bormoqda. 
 
 
 
Ayrim  ekspertlarning  fikricha  yaqin  30  yil  ichida  har  bir  xonadonda 
3Dprinterlar  mavjud  boʻlishi  va  foydalanuvchi  onlayn-magazin  orqali  kerakli 
buyum  maketini  sotib  olib  oʻzi  chop  etishi  mumkin.  Bu  esa  iqtisodiyotni  ham 
inson hayotini ham butkul oʻzgartirishi tabiiy.