Информатика

6.6-jadval. Xossalar.

t.r.	Xossa nomi	Vazifasi yoki qiymati
TPen elementi
1	Color	Rangni aniqlaydi.
2	Handle	deskriptorор Pen.
3	Mode	Nuqtaning bosh holati.
4	Style	Chiziqning ko`rinishi (Stil).
5	Width	Chiziqning uzunligini aniqlash.
TBrush elementi
6	Bitmap	.bmp tili fayllar uchun fon osti tanlash uchun.
7	Color	Fon rangi.
8	Handle	deskriptorор HBRUSH. WinAPI uchun qo`llaniladi.
9	Style	Fonning variantlari (stil).

Ixtiyoriy rang TColor qiymati sonli va binar amallar and, or, not, xor lar kombinatsiyasi bilan hosil qilinadi.

6.7- jadval. Xossalar.

t.r.	Xossa nomi	Vazifasi yoki qiymati
TColor qiymatlari
1	pmCopy	Aralashmagan rang.
2	pmNotCopy	ranglar orasida bog`lanish.

3	pmNot	Fonning rangi aralashgan holatga o`tadi
4	pmXor	xor ko`rsatilgan. 1 bitli ranglar to`plami
5	pmNotXor	avval pmXor ga o`tkaziladi va not amali yordamida samarali rang tanlaniladi.
6	pmMask	Mantiqiy and, ranglar orasida bog`lanish.
7	pmNotMask	pmMask tanlaniladi, so`ng pmNot
8	pmMerge	mantiqiy or, ranglar orasida bog`lanish..
9	pmNotMerge	ranglar orasida bog`lanish.
10	pmNop	O`zgarmas rang
11	pmBlack	Qora
12	pmWhite	Oq

TColor ning qiymatlarini TPen ning Mode xossasiga qiymat qilib berish mumkin.

TBrush ning style xossasining qiymatlari quyidagicha:

6.8- jadval. Xossalar.

nomi	Ko`rinishi	nomi	Ko`rinishi
bsBDiagonal		bsDiagCross
bsFDiagonal		bsHorizontal
bsCross		bsVertical
bsClear	Bo`sh

Grafiklar turli shakllar yordamida hosil qilinadi. Biz endi ular bilan tanishamiz.

6.9- jadval. Xossalar.

Xossa nomi	Vazifasi yoki qiymati
Chiziq
MoveTo	Berilgan nuqtaga o`tish.

LineTo	LineTo – Chiziq chizish ( joriy nuqtadan berilgan nuqtagacha).
Polyline	Polyline – Tpoint ning massiv ob`yektlarini birlashtirish
Shakllar
Polygon	Nuqtalar bo`yicha soha chizadi.
Rectangle	To`g`ri burchakli to`rtburchak.
FillRect	Chegarasiz to`g`ri burchakli to`rtburchakni fonni.
FrameRect -	To`g`ri burchakli to`rtburchak atrof chiziqlarini 1 pikselga tenglashtirish, To`g`ri burchakli to`rtburchak fonsiz.

Polygon (soha)ni grafik ko`rinishga tasvirlashga bitta listing. Bu listing kvadratni chizadi.

TPoint points[5]; points[0].x=50; points[0].y=50; points[1].x=150; points[1].y=50; points[2].x=150; points[2].y=150; points[3].x=50; points[3].y=150; points[4].x=50; points[4].y=50; Canvas->Polygon(points,4);

Grafikli matnlarni ekranga chiqaruvchi protseduralar. TextOut – Berilgan matnni kerakli nuqtaga chiqarish.

TextExtent – matnning birinchi va oxirgi qatorlarining orasidagi o`lchamlarini qaytaradi.

TextWidth – Matnning uzunligi.

TextHeight – Matnning balandligi.

TextRect – Matnni berilgan nuqta va shaklda chiqarish.

Egri chiziq (PolyBezier). Odatda egri chiziqli grafiklar matematik formula yordamida yaratiladi. Egri chiziq chizish texnologiyasi birinchi va oxirgi chegaralar, oraliqdagi nuqtalar beriladi va burilish aniqlanadi. Masalan, listing.

TPoint points[7]; points[0]=TPoint(0,0); points[1]=TPoint(800,30); points[2]=TPoint(0,40); points[3]=TPoint(550,400); points[4]=TPoint(350,200); points[5]=TPoint(550,400); points[6]=TPoint(0,500); Canvas->PolyBezier(points,6);

Fon. FillRect fon usulidan farqli qiziqarli FloodFill foni mavjud. Berilgan nuqtadan boshlab fon qo`yadi, xuddi PaintBrush kabi. Uning birinchi ikkita qiymati koordinatalar, uchinchisi rang, to`r`tinchisi fon turi. fsSurface va fsBorder fon turlarini qabul qiladi.

Ellipse. Bu ellipsni chizadi, to`g`ri burchakli to`rt burchak kabi.

RoundRect. Aniq chegaralangan to`g`ri burchakli to`rt burchak chizadi.

Pixels. Ikki o`lchovli massiv bo`lib piksellar ranggini saqlaydi. Birinchi o`lchov - X, ikkinchisi - Y.

Draw. Berilgan nuqtada (X,Y) TGraphic ob`yektini chiqarish. TGraphic – abstract (barcha virtual metodlar bilan) sinf. Uni dasturda to`g`ridan to`g`ri foydalanib bo`lmaydi. U meroslari - TBitmap, TIcon, TMetaFile. Bularning barchasiga rasmlar, ikonkalar, metafayllar kiradi va - .bmp, .ico, .wmf, .emf. TJPEGImage nomi sinf ham mavjudki, JPEG formatli rasmlarni ko`rsatadi.

StretchDraw. Bu ham xuddi Draw kabi, faqat bu rasmlarni TRect yordamida avtomatik masshtabga keltiradi. Masalan,

Canvas->StretchDraw(TRect(0,0,40,40),MyGraphic);

CopyRect. Bir sohani nusxalash.

CopyMode. Nusxalash usuli. Xuddi Mode xossasiga o`xshash.

Yuqoridagi funksiya va usullardan foydalanib biz C++ Builderda ixtiyoriy grafikni hosil qilishimiz mumkin. Masalan, ning garafigini chizish.

6.6-listing.

ning garafigini chizish.

Canvas->MoveTo(15,15); Canvas->Pen->Color=RGB(255,255,0); for(int i=0;i<30;i++) { Canvas->LineTo(i*10,(i*i)*10);}

Rangli quyosh

Canvas->MoveTo(ClientWidth/2,ClientHeight/2); Canvas->Pen->Color=RGB(random(255),random(255),random(255)); Canvas->LineTo(random(ClientWidth),random(ClientHeight));

To`g`ri burchakli to`rtburchak.

Canvas->Rectangle(50,50,150,150);

Fon o`rnatish

Canvas->Brush->Style=bsCross; TRect tRect(0,0,100,100); Canvas->FillRect(tRect);

Fonli ellips

Canvas->Brush->Style=bsDiagCross; Canvas->Pen->Color = clBlue; Canvas->Pen->Mode=pmNotCopy; Canvas->Ellipse(0,0,500,500);

Matn chiqarish

AnsiString vasS="Matn";

Canvas->Font->Color=clRed; Canvas->Font->Size=50; Canvas->TextOutA(50,50,vasS);

Besh yulduz

TPoint tPoints[6]; Canvas->Pen->Color = clRed; Canvas->Pen->Width=3; tPoints[0].x = 40; tPoints[0].y = 10; tPoints[1].x = 20; tPoints[1].y = 60; tPoints[2].x = 70; tPoints[2].y = 30; tPoints[3].x = 10; tPoints[3].y = 30; tPoints[4].x = 60; tPoints[4].y = 60; tPoints[5].x = 40; tPoints[5].y = 10; Canvas->Polyline(tPoints,5);

 Mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   C++ Builderda grafik imkoniyatlarni tashkil qilib beruvchi bo`lim bormi?
   
2. 
   VCL ning vazifasi nima ?
   
3. 
   Pen va TCanvas elementi qanday element?
   
4. 
   Color xususiyatining vazifasini ayting.
   
5. 
   Tbrush elementining style xossasining qanday qiymatlarini bilasiz ?
   
6. 
   LineTo ning vazifasini ayting.
   
7. 
   Tpoint nima uchun ishlatiladi ?
   
8. 
   Grafik matnlar bilan ishlovchi protseduralarni ayting.
   
9. 
   Egri chiziqni qanday chizish mumkin ?
   
10. 
    Draw nima ?
    

7. Bеrilgаnlаrni fаyllаrdа sаqlаsh.

 Muhim so`zlar: LoadFromFile, SaveFromFile, TMemo, TStringList, TlistBox, TComboBox, TRichEdit, delete, insert, add, count, TFileStream.

 Bilib olasiz: Fayllar bilan ishlash, ma`lumot o`qish, yozish, qo`shish, o`chirish, LoadFromFile, SaveFromFile protseduralar bilan ishlash, TMemo, TStringList, TlistBox, TComboBox, TRichEdit elementlarda matnlarni yozish, qo`shish, o`chirish qulayliklari, TFileStream sinfi bilan tanishish.

Juda ko`p visual elementlar va ba`zi sinflar fayllar bilan ishlash imkoniyatiga egadir. Asosan fayllar bilan ishlaganda quyidagi ikkita visual funksiyalardan foydalanamiz

LoadFromFile("Fayl nomi");	Faylni o`qish
SaveToFile("Fayl nomi ");	Faylni saqlash

Bu funksiyalar matnli fayllar bilan ishlash uchun qulaydir. Masalan,

6.7-listing.Faylni yuklash va saqlash.

TMemo elementi yordamida faylni yuklash va saqlash.

Memo1->Lines->Clear(); Memo1->Lines->LoadFromFile("a.txt"); ...... Memo1->Lines->SaveToFile("a.txt"); ......

TStringList elementi yordamida faylni yuklash va saqlash.

TStringList * ptStrintList; ptStrintList->Clear(); ptStrintList=new TStringList();

6.7-listing.Faylni yuklash va saqlash.

ptStrintList->LoadFromFile("a.txt"); ...... ptStrintList->SaveToFile("a.txt"); ...... ptStrintList->Free();

TListBox elementi yordamida faylni yuklash va saqlash.

ListBox1->Items->Clear(); ListBox1->Items->LoadFromFile("a.txt"); ...... ListBox1->Items->SaveToFile("a.txt");

TComboBox elementi yordamida faylni yuklash va saqlash.

ComboBox1->Items->Clear(); ComboBox1->Items->LoadFromFile("a.txt"); ...... ComboBox1->Items->SaveToFile("a.txt");

TRichEdit elementi yordamida faylni yuklash va saqlash.

RichEdit1->Lines->Clear(); RichEdit1->Lines->LoadFromFile("a.txt"); ..... RichEdit1->Lines->SaveToFile("a.txt");

Bu elementlardan tashqari C++ Builder da bir nechta elementlar borki, ulardan ham fayllarni yuklash va saqlashda foydalanish mumkin.

SaveToFile funksiyasidan foydalanilganda fayl bo`lmasa, funksiya bu faylni darhol yaratib beradi. Barcha fayllar matnli fayl bo`lib yaratiladi. Faqatgina TRichEdit elementi yordamida *.rtf kengaytmali fayl bilan ishlash mumkin. Shuning uchun mantiqiy yozish maqsadga muvofiqdir.

RichEdit1->Lines->SaveToFile("a.rtf");

Matnli fayllar bilan ishlaganda foydalaniladigan funksiya va ularning xossalari qatorning sonini hisoblaydi. Masalan,

Memo1->Lines->Count; RichEdit1->Lines->Count; ptStrintList->Count; ListBox1->Items->Count; ComboBox1->Items->Count;

Barcha elementlar qator qo`shish, o`chirish imkoniyatlarini bajaradi. Masalan, elementning ikkinchi qatorini o`chirib, o`rniga yangi matnni qo`yish va matn oxirida qo`shishni olaylik.

6.8-listing. Matn qo`shish

AnsiString vasS="Yes";

TMemo elementi

if(Memo1->Lines->Count >= 2) { Memo1->Lines->Delete(1); Memo1->Lines->Insert(1,vasS); } Memo1->Lines->Add(vasS);

TRichEdit elementi

if(RichEdit1->Lines->Count >= 2) { RichEdit1->Lines->Delete(1); RichEdit1->Lines->Insert(1,vasS); } RichEdit1->Lines->Add(vasS);

TStrintList elementi

if(ptStrintList->Count >= 2) { ptStrintList->Delete(1); ptStrintList->Insert(1,vasS); } ptStrintList->Add(vasS);

6.8-listing. Matn qo`shish

TListBox elementi

if(ListBox1->Items->Count >= 2) { ListBox1->Items->Delete(1); ListBox1->Items->Insert(1,vasS); } ListBox1->Items->Add(vasS);

TComboBox elementi

if(ComboBox1->Items->Count >= 2) { ComboBox1->Items->Delete(1); ComboBox1->Items->Insert(1,vasS); } ComboBox1->Items->Add(vasS);

Matnni saqlovchi qator soni bo`yicha ham saralash mumkin. Masalan,

AnsiString vasS; vasS=Memo1->Lines->Strings[n]; vasS=RichEdit1->Lines->Strings[n]; vasS=ptStrintList->Strings[n]; vasS=ListBox1->Items->Strings[n]; vasS=ComboBox1->Items->Strings[n];

Keltirilgan elementlar va ularning xossalari matnli fayllar bilan ishlash imkoniyatini yaratib beradi. Eng ko`p ishlatiladigan elementlarga TMemo TrichEdit va sinflardan TStringList bilan ishlash tavsiya etiladi.

TFileStream sinfi ham borki, u yordamida matnli fayllar bilan ishlashda juda ko`p imkoniyatlar bor. Masalan, TFileStream sinfida matnli fayl bilan ishlash ancha qulayliklarni beradigan listingni keltiramiz.

6.9-listing

//yangi oqim yaratamiz va unga faylni o`qish va yozish uchun yuklaymiz. TFileStream * tfile=new TFileStream("b.txt",fmOpenReadWrite); //kursorni (0,0) ga joylashtiramiz.

6.9-listing

tfile->Seek(0,0); //bufferni tanlash. char *vchrgBuf; //buffer uchun xotira olinadi. if ((vchrgBuf = (char *) malloc(tfile->Size)) == NULL) { // buffer uchun olingan xotiraning mavjud emasligi haqidagi xabarni yozish // mumkin. return; } //buferdan axborotni o`qiymiz. tfile->Read(vchrgBuf,tfile->Size); // bufferda axborotni o`zgaruvchi o`qib olamiz. AnsiString vasS=vchrgBuf; //har ehtimolga qarshi vasS.SetLength(tfile->Size); //xotirani tozalash free(vchrgBuf); //oqimni tozalash tfile->Size=0; // TMemo elementiga axborotni ko`rish uchun yozamiz //Memo1->Lines->Clear(); Memo1->Lines->Add(vasS); //axborotni o`zgartirmiz if(Memo1->Lines->Count >= 2) { Memo1->Lines->Delete(1); String vasS1="Salom Buxoro !!!"; Memo1->Lines->Insert(1,vasS1); } //AnsiString ga TMemo ning ma`lumotini olamiz

6.9-listing

vasS=Memo1->Lines->GetText(); // buffer uchun xotira olinadi. if ((vchrgBuf = (char *) malloc(vasS.Length())) == NULL) { // // buffer uchun olingan xotiraning mavjud emasligi haqidagi xabarni yozish // mumkin. return; } //matnni buferga olish. vchrgBuf=vasS.c_str(); tfile->Write(vchrgBuf,vasS.Length()); //oqimni tozalaymiz tfile->Free(); //xotirani tozalaymiz. free(vchrgBuf);

Yuqorida keltirilgan imkoniyatlar C++ Builderda matnli fayllarga ma`lumotlarni yozish, o`qish, o`zgartirish bilan ishlash juda ko`p qulayliklarni yaratib beradi. Bundan tashqari C++ Builderda tipli fayllari bilan ham ishlash mumkin.