Dunyodagi eng mashhur online e-librarylar nomlari:
Gutenberg proekti asosida
http://www.gutenberg.org
. Juda ko`plab elektron
ma`lumotlarga ochiq va erkin murojaat qilish mumkin. Mualliflik huquqlari
himoya qilinmagan, tezda yuklab olish imkoniyati mavjud, bepul e-kutubxona.
Questia proekti asosida
http://www.questia.com/publicdomainindex
. Ilmiy
ishlarga online bog`lanish imkoniyatini beruvchi, juda ko`plab tadqiqot natijalari
mavjud bo`lgan e-kutubxona.
Massachuset texnologiya institute qoshidagi CourseWare e-kutubxonasi.
http://ocw.mit.edu/index.html
. O`quv ma`teriallariga erkin ruxsat etgan va 1000
ta kurslar materiallari bor.
481
Pensilvanin
universitetining
onlinebooks
nomi
e-kutubxonasi.
http://onlinebooks.library.upenn.edu/lists.html
. Juda ko`plab e-kitoblarni ko`rish,
o`qish va yuklab olish imkoniyatlari mavjud, bepul kutubxona.
Tadqiqotlar bo`yicha ―Ла Троба‖,
http://www.lib.latrobe.edu.au/arrow
12000 dan ko`p ilmiy ishlarni o`qish va yuklab olish mumkin hamda darsliklarning
mundarijalarini ham ko`rib chiqish imkoniyati bor.
AQSHning Milliy ilmiy fondlar va milliy fizika nazariyasi instituti
hamkorligida
http://www.arxiv.org
e-kutubxona yaratilgan. Unda 100000 ortiq
nashr qilingan statistika, fizika, matematika va informatika va boshqa ilmiy
yo`nalishlar bo`yicha kitoblar bor.
Xalqaro e-kutubxonalar ro`yxati:
Google kompaniyasining proekti Google Book Search juda ko`plab matnli
ma`lumotlarni Ingliz va rus tilida mavjud. Bundan tashqari AQSH da yashovchilar
uchun 1900 yildan 1923 gacha bo`lgan ma`lumotlardan foydalanish qulayligi bor.
Umumyevropaning elektron kutubxonasi «Europeana» — Yevropaning
tarixi va madaniyatiga oid :kitoblar, rasmlar,ovozli yozuvlar litsenziya bilan
qo`yilgan. Chunki ulardan tijorat maqasadida foydalanishlari mumkin. 2008 yil
noyabrda 2 mln dan ko`p materiallari bor edi. 2015 yilga kelib, 20 mln ga borishi
rejalashtirilgan.
openlibrary.org —Internet Archive tashkilotining proekti asosida yaratilgan
―Ochiq kutubxona‖nomli e-kutubxona. 2008 yil noyabrda 1064822 maqolalar
to`plami bor edi. Qaysiki ularni bepul ko`rish va yuklab olish qulayliklar faqat
ro`yxatdan o`tganlar uchun. Bulardan tashqari XIX—XX asrlarga ta`luqli rus
tildagi badiy adabiyotlar ham mavjud.
Gallica — fransuz arxivi. U Fransiyaning Milly kutubxonasining elektron
variant bo`lib hisoblandi. Unda 12 mln dan ortiq kitob va kichik scriptlar, 500
ming tabiat manzaralari, 800 ming medal va tangalar, 650 ming rasmlar bor.
Proekt «Гутенберг» — Birinchi e-library bo`lib hisoblanadi. Unda 20 000
matnli, ovozli, notali yozuv, MIDI va video rolliklar mavjud.
LibriVox — Ovozli kitoblar kutubxonasi.
482
World Digital Library (Dunyoning raqamli kutubonasi) —Kongress
kutubxonasi. 2007 yilda Rossiya milliy kutubxonasi bilan qo`shilgan.
Respublikamizda ham juda ko`plab e-kutubxonalar bor. Ulardan biri bu
O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi huzuridagi Ziyoney
axborot – ta`lim portal bo`lib hisoblanadi. Bu portal o`zbekcha (kril, lotin
alifbosida) va rus tilida foaliyat olib boradi. Undan
Respublikamiz olimlari, Oily va o`rta maxsus ta`lim
o`qituvchilari tomonidan yaratilgan ilmiy-ommabob
nashrlar, darslik, o`quv, uslubiy qo`llanmalar, ilmiy
tadqoqot natijalari ko`rish, yuklab olish mumkin.
2011 yil 12 may kuni O‘zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi
qoshidagi Respublika axborot-kutubxona markazida Koreya Respublikasi granti
asosida tashkil etilgan ilmiy-texnik adabiyotlar elektron kutubxona majmuining
ochilish marosimi bo‘lib o‘tdi. Ilmiy-texnik adabiyotlar elektron kutubxonasi
O‘zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi va Koreya xalqaro hamkorlik
agentligining (KOICA) mutaxassislari ishtirokida tashkil etildi. Ushbu loyiha
O‘zbekistonda ilmiy-texnik adabiyotlar elektron kutubxonasining kompleks
tizimini yaratish bo‘yicha hukumatlararo bitim doirasida amalga oshirildi. Elektron
kutubxonaning ochilishida O‘zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi bosh
direktori H.Muhiddinov O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006 - yil 20
iyunda qabul qilingan ―Respublika aholisini axborot-kutubxona bilan ta‘minlashni
tashkil etish to‘g‘risida‖gi qarori aholiga ko‘rsatilayotgan axborot-kutubxona
xizmatini yanada rivojlantirish va takomillashtirish, kutubxona ishiga axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etishda muhim ahamiyat kasb
etayotganini ta‘kidladi. Davlatimiz rahbarining mazkur qarori ijrosi samarasida
so‘nggi yillarda mamlakatimizda kutubxona sohasida muhim o‘zgarishlar yuz
berdi, axborot-kutubxona muassasalari faoliyati yangi bosqichga ko‘tarildi. Yangi
tashkil etilgan ilmiy-ma‘rifiy muassasa taqdimoti ham buning yaqqol misolidir.
Axborot-kutubxonalarida
aholiga
zamonaviy
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan foydalangan holda xizmat ko‘rsatishni yaxshilash bilan birga
483
tizimdagi muassasalar faoliyatini muvofiqlashtirish, axborotlashtirish va
kutubxona ishida o‘zaro hamkorlik va tashkiliy-uslubiy ta‘minotni yo‘lga qo‘yish
muhim o‘rin tutadi.
Koreya Respublikasi Milliy Assambleyasi a‘zosi Xak Jin Mun
mamlakatlarimiz o‘rtasidagi do‘stlik va hamkorlik aloqalari mustahkamlanib
borayotganini ta‘kidladi. Ayni paytda iqtisodiy va gumanitar yo‘nalishlardagi
aloqalar ko‘lami tobora kengaymoqda. Muvaffaqiyatli amalga oshirilgan ushbu
loyiha ham ikki tomonlama strategik hamkorlik aloqalarining rivojlanib
borayotgani samarasidir.
Respublika axborot-kutubxona markazi rahbari A.Ishmatovning aytishicha,
Toshkent shahar ―Bilim‖ axborot-kutubxona markazi negizida tashkil etilgan yangi
kutubxona jamoasi oldida ilmiy-texnik axborot resurslari fondini tashkil qilish,
aholining to‘plangan elektron axborot, jumladan, to‘liq matnli axborotdan keng
foydalanishini ta‘minlash, markaziy hamda ilmiy va ilmiy-texnik axborot
resurslarini doimiy qo‘llab-quvvatlash kabi vazifalar turibdi. Kutubxonaning
asosiy vazifalari bosma nashrlar va chop etilmagan hujjatlarni raqamlashtirish,
materiallarni ko‘chirish va internetga joylashtirish, mualliflar, noshirlar, elektron
baza generatorlari hamda tematik ilmiy-ma‘rifiy jamoalardan elektron
materillardan foydalanish huquqini olishdan iboratdir. Bu bilan foydalanish
chegaralangan hujjatlardan (nodir filmlar, fotoalbomlar, qo‘lyozmalar,
dissertatsiyalar) keng foydalanish imkoniyati yaratiladi.
Bu yerda o‘quv zali, kompyuter xonalari, kitoblar saqlanadigan joy, turli
xildagi texnika, mebellar, kino uskunalari mavjud. Ayni paytda ushbu
muassasaning kitob fondi shakllantirilmoqda. U mamlakatimiz va xorijda
chiqarilgan yuzlab jilddagi turli adabiyotlar, davriy nashrlarni o‘z ichiga oladi.
Mazkur qo‘llanmalar elektron formatga o‘tkaziladi. Natijada tashrif buyuruvchilar
ulardan on-layn rejimida foydalanishi, internet orqali obunani rasmiylashtirishi,
shuningdek, elektron ilmiy-ommabop jurnallardan foydalanish uchun turli
agentliklar, kutubxonalar va nashriyotlar bilan bog‘lanishi mumkin bo‘ladi.
484
Do'stlaringiz bilan baham: |