Informatika o’qitish metodikasi fan: Informatika o’qitish texnologiyasi va loyihalashtirish

O
’quv fani dasturi, ishchi dastur asosida kalendar tematik rejani tayyorlash

O
’quv fan dasturi yuqoridagidek boshlanib quyidagi bo’limlardan iborat:

• 
  Kirish
  
• 
  Fanning maqsad va vazifalari
  

- Fan bo‘yicha talabalarning bilim, malaka va ko‘nikmalariga qo‘yiladigan talablar

• 
  Fanning o‘quv rejadagi boshqa fanlar bilan o‘zaro bog‘liqligi va uslubiy jihatdan uzviy ketma-ketligi
  
• 
  Fanning ishlab chiqarishdagi o‘rni
  
• 
  Fanni o‘qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar
  
• 
  Fanning nazariy qismi (ma’ruza mashg‘ulotlari) mazmuni
  
• 
  «Informatikani o‘qitish texnologiyalari va loyihalashtirish» fanidan mashg’ulotlarning mavzular va soatlar bo’yicha taqsimlanishi:
  
• 
  Laboratoriya mashg’ulotlari
  
• 
  Seminar mashg’ulotlari
  
• 
  Mustaqil ta’limni tashkil etishning shakli va mazmuni
  
• 
  Talabalar mustaqil ta’limining mazmuni va hajmi
  
• 
  Mustaqil ishni tashkil etishning shakli va mazmuni
  
• 
  Tavsiya etilayotgan mustaqil ishlarning mavzulari
  
• 
  Adabiyotlar roʻyxati
  

Ishchi o’quv dasturi xuddi shu tartibda boshlanib quyidagilardan iborat:

-Kirish

-Fanining maqsadi va vazifalari

-Fanning ta’limdagi o’rni

-Didaktik vositalar

-Ta’lim jarayonini loyihalashtirishning ilmiy metodik asoslari

-Informatika fanlarining mazmunini loyihalashtirish

-Informatikani kasbga yo‘naltirib o‘qitishni loyihalashtirish

-Ma’ruza mashg’ulotlari

-Muammoli ma’ruzalar

-Laboratoriya mashg’ulotlari

-Mustaqil ta’limni tashkil etishning shakli va mazmuni

-Talabalar mustaqil ta’limining mazmuni va hajmi

-Kurs ishlarining taxminiy mavzulari

-Dasturning informatsion uslubiy ta’minoti

-“Informatikani o‘qitish texnologiyalari va loyihalashtirish” fanidan talabalar bilimini reyting tizimi asosida baholash mezoni

-Foydalaniladigan asosiy darsiik va o’quv qo’llanmalar, elektron ta’lim resurslari hamda qo’shimcha adabiyotlar ro’yxati.

O’quv maqsadi va natijalarini loyihalashtirish

Loyihalash metodi ta’lim texnologiyasining muhim boʻg’iniga aylanmoqda. Bu metod ta’lim oluvchilarga hayot tarziga moslashish, mustaqil, ijodiy fikrlash koʻnikmalarini hosil qilishga yordam beradi.

Loyihalash (lot. rojectus - olg’a tashlangan fikr, g’oya, obraz), nomini oʻzi aytib turibdiki, kelajakda amalga oshiriladigan ishlarni rejalashtirish boʻlib, proekt ma’lum bir hisob-kitob, chizma va boshqalarga asoslangan holda tavsiflash, bayon qilish shaklida mujassamlashgan g’oya, fikrning ifodasidir. U bildirilgan fikrni mohiyatini va uni amalga oshirish imkoniyatlarini ochib beradi.

Loyihalash metodi ta’lim jarayonining muhim jihatlaridan biri boʻlib, oʻqituvchining talabalar bilan individual ishlash imkonini beradi. Oʻqituvchi dars vaqtidan unumli foydalanib, talabalarning individual psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda ular bilan yakka tartibda ishlaydi. Bunda ularning kasbiy fanlarni chuqurroq egallashlariga kengroq yoʻl ochib beriladi. Loyihalash ishlarini tashkil etishda didaktik vazifaning qoʻllanilishi va uni hal etish muammolari koʻrib chiqiladi.

Loyihalash metodi ta’lim oluvchilarni quyidagilarga:

– fanning turli sohalaridagi bilimlarni bir butun holga keltirib, muammolarni topish va yyechish, axborotlar oqimida moʻljal olish;

– faoliyatni tanlash huquqidan foydalanib, turli taxmin, g’oyalarni ilgarisiljitish, tadqiqot oʻtkazish, tahlil qilish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligini aniqlash;

– oʻz faoliyati natijasiga mas’ul boʻlish, mustaqil qaror qabul qilish,yutuqlar va kamchiliklarni aniqlash, uning sabablarini qidirish, xatolarni topish va toʻg’rilash;

– turli yyechim. takliflarning natijalarini ilmiy taxmin qilish (prognozlash);

– jamoada ishlash, turli nuqtayi nazar, fikrlarning muhokamasida qatnashishga rag’batlantiradi.

Loyihalash metodini qoʻllab, dars oʻtish jarayonida oʻquvchi, talabalarning vazifasi:

– iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq, ijtimoiy ahamiyatga ega ishnibajarish, mahsulot ishlab chiqarish, ilmiy-texnik, iqtisodiy va boshqa muammoni belgilangan vaqt davomida yyechish yoki yyechish uchun takliflar ishlab chiqish.

Oʻqituvchining vazifasi:

– oʻquvchi, talabalarni mustaqil ijodiy faoliyatlarini unumli boʻlishi uchunsharoit yaratish.

Bu metodni iqtisodiy fanlarni oʻrganishdagi muhim ahamiyati shundaki, talabalar biznes-reja tuzishni, turli tanlovlarda qatnashish uchun loyihalar ishlab chiqishni oʻrganadilar. Nazariy va amaliy mashg’ulotlarni qanday tashkil etishning texnologik xaritasini ishlab chiqish, ya’ni darsni qanday oʻtkazishni mufassal rejasini ishlab chiqishni, umuman olganda, oʻz faoliyatlarini rejalashtirishni oʻrganadilar. Shu bilan birga mazkur metodning oʻziga xos xususiyatlari mavjudki, ularni, albatta, hisobga olish zarur.

Birinchidan, bu metodni mavzular, alohida predmetlar boʻyicha qoʻllash juda qiyin. Chunki, bir muammoning kelib chiqish sabablari nihoyatda xilma-xil. Ularni bir fan doirasida hal qilish qiyin. Ikkinchidan, barcha talabalar ham loyiha tayyorlab, qoʻyilgan muammoni yecha olmaydi. Uchinchidan, bu metod oʻqituvchidan chuqur bilim, tajriba, oʻz ustida tinimsiz ishlash, turli loyihalarda shaxsan qatnashishini talab qiladi.

Loyihalash metodini qoʻllash uchun birinchi navbatda loyihalash ob‟yektini aniqlaymiz. Qanday masala, muammo mavjudki, uni yechib loyihaning natijasini qanday boʻlishini belgilaymiz.

Bu oʻtilayotgan mavzu boʻyicha qoʻyilgan savol yoki yyechimini kutayotgan dolzarb masala boʻlishi mumkin. Loyiha talabalarning oʻz xohishlari, qiziqishlariga koʻra tanlagan ilmiy izlanishlari boʻlishi mumkin yoki oʻqituvchi taklif qilishi mumkin. Har ikkala holda ham talabalar zarur axborotlarni toʻplashlari, ularni tahlil qilishlari zarur. Tahlil asosida qaror qabul qilib, loyiha ishlab chiqishdan maqsad qoʻyiladi va qanday natijaga erishilishi belgilanadi.

Maqsadni aniqlagach, loyihaning mazmunini belgilaymiz.

Reja asosida amalga oshirish uchun vazifalar belgilanadi, ya’ni faoliyat rejasi ishlab chiqiladi. Loyihaning umumiy tavsifi oydinlashadi. Aniq faoliyatga asos yaratiladi. Loyihani amalga oshirish uchun tuzilgan reja aniq boʻlishi, haddan tashqari murakkab boʻlmasligi kerak. Umumiy rejadan tashqari haftalik va oylik rejalar tuziladiki, uning asosida talaba bajaradigan ishlarni yanada oydinlashtiradi.

Loyiha qatnashchilari belgilanadi.

Loyiha qatnashchilari oʻz qiziqishlari, fikr doiralari bilan bir-birlariga yaqin, yordam beruvchi oʻquvchi, talabalar boʻlib, ularni loyihada qoʻyilgan maqsad birlashtiradi.

Ularni yoniga keyinchalik boshqa qatnashchilar ham qoʻshilishi mumkin. Lekin qatnashchilar haddan tashqari koʻpayib ketishi salbiy oqibatlarga olib keladi. Shuning uchun loyihada har bir qatnashuvchining bajaradigan vazifasi aniq yozib qoʻyiladi.

Loyihani amalga oshirish muddatlari belgilanadi. Agarda u bosqichlarga boʻlinsa, uni har muddatlari bilan koʻrsatiladi.

Loyihalash va uni amalga oshirishning bosqichlari:

1-bosqich. Loyihani ishlab chiqish. Unda loyihani amalga oshirish shakllari va vositalari, bosqichma-bosqich natijalari ham koʻrsatiladi.

2-bosqich. Loyihada belgilangan vazifalar bajariladi.

Bu bosqichda talabalar mustaqil ravishda individual va guruh boʻyicha qoʻyilgan vazifalarni bajaradilar. Material, axborot toʻplaydilar. Toʻplangan ma’lumotlarni muhokama qiladilar. Jadvallar, grafiklar ishlab chiqadilar. Namoyish etiladigan, illyustrativ materiallar tayyorlashadi.

3-bosqich. Loyihaning barcha qatnashchilari tomonidan tayyorlangan ishlar bir butun qilib birlashtiriladi. Avval loyihaning xonaki varianti yozib chiqiladi. Soʻngra yakuniy variant tayyorlanadi. Rasmiy talablar asosida taxlanadi.

4-bosqich. Loyihaning soʻnggi varianti ekspertga, taqrizga beriladi. Bunda matn aniq asoslangan boʻlib, bajarilgan ishlarning mazmuni va erishilgan natijalarni gavdalantirishi kerak. Matnda, albatta, jadvallar, grafiklar, chizma, dasturlar va boshqa shunga oʻxshash materiallar boʻlishi shart.

5-bosqich. Ish taqrizga beriladi. Loyihaga ekspert xulosasi olinadi, tashqi taqriz natijasini e’lon qilingach, tugallangan hisoblanadi.

6-bosqich. Loyiha taqdimoti. Taqdimot loyihada bajarilishi belgilangan mezonlar asosida yoki komissiya a’zolari tomonidan baholanadi. A’zolar tarkibi loyiha ishlab chiqilayotganda aniqlanadi. Tayyorlangan loyihani koʻrib chiqib, tanlanib, soʻngra tayyorlangan hisobot koʻrib chiqiladi.

Hay’at ishni baholashi uchun baholash mezonlari ishlab chiqiladi. Bu mezonlar muammoni oʻrganish darajasi, matnni aniq. tushunarli tarzda bayon qilinishi, oʻziga xosligi, rasmiylashtirish sifati, koʻrgazmali, namoyish materiallardan foydalanilgani, berilgan takliflar va ularni muammoni yyechishga yordam berishi va boshqa jihatlarini mujassamlashtirilgan boʻlishi kerak. Dars jarayonida kichik guruhlar tayyorlagan loyihalarni oʻqituvchi boshchiligida talabalardan tuzilgan hay’at baholashi mumkin.

Informatika o’qitish maqsadi, metod va vositalari

Texnologik yondashuv. Texnologiya - tayyor mahsulot olish uchun ishlabchiqarish jarayonlarida qo‘1lanadigan usul va metodlar majmuyi bo‘lib, shunday usul va metodlarni ishlab chiquvchi va takomillashtiruvchi fan sifatida ta’riflanadi. Texnologiyaning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, unda o‘quv maqsadlariga erishishni kafolatlaydigan o‘quv jarayoni loyihalashtiriladi va amalga oshiriladi. Texnologik yondashuv, eng avvalo, tasvirlash emas, balki loyihalashtirilgan natijalari amalga oshirish imkonini beruvchi amaliy ko‘rsatmali tuzilmada o‘z ifodasini topadi.

Ta’1imga texnologik yondashuv o‘quv jarayonini o‘zaro uzviy bog‘1iq bosqichlar va amallarga ajratishni va bo‘1ishni, ta’limdan ko‘zlangan natijaga erishish uchun bajariladigan harakatlarni muvofiqlashtirish, bosqichma- bosqich amalga oshirishni, loyihalashtirilgan ish va amallarning barchasini bir xil tarzda bajarishni nazarda tutadi.

Qayta takrorlanish xususiyati tufayli ushbu tizim modul shakliga ega bo‘lib, mazmunlar bilan to‘ldirilgan va umumiy tarkibga bog‘langan birliklar, ya’ni ta’limning umumiy maqsadi va mazmuni, o‘quv maqsadi, o‘qitish va baholash jamlamalaridan tashkil topadi. Amalda bu pedagogning qayta-qayta takrorlanuvchan harakatining algoritmi hisoblanadi. Ushbu algoritmning yangi bo‘limlarda qo‘llanishi o‘quvjarayoni ko‘lamini qamrab oladi.

Ta’lim jarayonini PT asosida tashkil etishning rejalashtirish bosqichida, yetakchi pedagoglardan PTning qonun-qoida va tamoyillari asosida uslubiy ashyolarni ishlab chiqish paytlarida yuqoriroq malaka talab etiladi. Loyiha tayyor bo‘lgach, pedagog asosan tashkilotchi va maslahatchi vazifalarini bajaradi.

Bu yondashuv, asosan, reproduktiv ta’limga xosdir. Reproduktiv ta’lim tipik vaziyatlarda biror ish-harakatni oldin bilib olingan qoidalar asosida bajarishdir. Reproduktiv daraja uchun PT usulida ta’lim takror ishlab chiqiladigan konveyerli jarayon sifatida tashkil etiladi, undan kutiladigan natija ham mufassal tasvirlanib, aniq qayd etiladi. O‘quv materiali aniq ifodalangan o‘quv maqsadiga mos tarzda qayta tuzilib, ishlab chiqiladi, ba’zi bo‘laklari qismlarga ajratilib, har bir bo‘lakni o‘rganish mustaqil nazorat qilinib, xato va kamchiliklari to‘g‘rilanib boriladi.

O‘quv jarayonining barcha bosqichlarida butun tizimning asosiy texnologik jihati — o‘quv jarayonining so‘nggi natijalari bo‘lgan o‘quv maqsadiga erishishga yo‘naltirilganligini ham kuzatish mumkin. Texnologik yondashuvni qo‘llash qo‘yilgan o‘quv maqsadlariga erishishni kafolatlaydi. Keng ko‘lamda amalga oshirilayotgan ta’lim islohotlari ta’lim jarayonining ilg‘or texnologiyalarini o‘rganish va ularning o‘quv-tarbiya jarayoniga joriy etilishini taqozo qiladi. Bu esa, o‘z navbatida, pedagoglardan ta’lim sohasiga texnologik yondashuvni, PT usulini egallashni va hududimizning milliy, ma’naviy-madaniy xususiyatlarini va an’analarini hisobga olgan holda pedagogik amaliyotda qo‘llash va ularni rivojlantirishnitalab etadi.

Texnologik yondashuv doirasida yaratilgan didaktik loyihalash usullariga bo‘lgan munosabat o‘quv jarayonini samarali va ijodiy rejalashtirish, yangi fikrlar bilan boyitish, ularning natijalarini baholashga yordam beradi.

Ta’limni boshqarishga tizimli yondashuv - bu boshqaruvchi, ya’ni o‘qituvchining mavjud imkoniyatlari asosida tahsil oluvchilarga kerakli bilim, ko‘nikma va malakalarni qo‘yilgan maqsadga mos holda shakllantirish jarayonidir. Ta’limda boshqarish jarayoni turli yo‘llar bilan amalga oshirilishi mumkin. Hozirgi paytda ta’lim-tarbiya jarayonini boshqarishga turli texnologiyalar joriy etilmoqda. Ta’limning harakatchan modelini tuzish orqali boshqarish o‘zining samaradorligini ko‘rsatmoqda.

XULOSA

Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, Har bir o'qituvchiga keng qamrovli innovatsion texnologiyalar, maktab g'oyalari, yo'nalishlari, allaqachon ma'lum bo'lganlarning ochilishiga vaqt sarflamay yo'nalishi kerak. Bugungi kunda ta'lim texnologiyalarining butun "Arsenal" ni o'rganmasdan pedagogik malakali mutaxassis bo'lish mumkin emas. Bundan tashqari, u ish tavsifi, attestatsiya materiallarida aks ettirilgan. Innovatsion ta'lim texnologiyalaridan foydalanish ustasi va o'qituvchining kasbiy faoliyatini baholash mezonlaridan biridir.

Foydalanigan adabiyotlar va internet saytlar

1. 
   www.ziyonet.uz
   
2. 
   www.edu.uz
   
3. 
   http://www.ctc.msiu.ru/materials/Book1,2/index1.html
   
4. 
   http://www.ctc.msiu.ru/materials/CS_Book/A5_book.tgz
   
5. 
   www.vspu.ac.ru/mvv/mpi/mpi-uch.htm
   
6. 
   http://altnet.ru/mcsmall/index.htm