Informatika asoslari

• Toshkent axborot texnologiyalari universiteti
• “Informatika asoslari” kafedrasi assistenti
• Ma’ruzachi: Oybek Mallayev Usmonqulovich

• Mavzu: C++ da funksiyalar: tuzilishi va undan foydalanish
• Reja:
• Qiymatlarni qaytarish;
• Funksiya prototiplari;
• Parametrlarni qiymat va adresga ko‘ra jo‘natish;
• Xulosa.

• Ma’ruza 11

• Funksiya – bu yordamchi algoritm bo‘lib (dasturosti), ish
• natijasi sifatida ma'lum bir qiymatlari olinadi.
• Misollar:
• Sondan ildiz olish,
• Murakkab formulalar bo‘yicha qiymatlarni hisoblash
• Savolga javob (oddiy osonmi yoki yo‘q?)
• Nega?
• Dasturning turli joylarida bir xil hisoblashlarni
• bajarish uchun
• Ommabop funksiyalar kutubxonasini yaratish uchun

• <natija tipi> <funksiya nomi> (<formal parametrlar ro‘yxati>)
• <formal parametrlar spetsifikatsiyasi>
• {
• }

• Funksiyani tipi sifatida faqat butun va haqiqiy tiplar olinishi mumkin:
• char,
• int,
• long,
• float,
• double
• long double.
• Bundan tashqari bu yerda signed va unsigned larni ham ishlatish mumkin.
• Agar funksiyani tipi ko‘rsatilmagan bo‘lsa, u holda uning tipi int deb qabul qilinadi.
• Natijani qaytarmaydigan funksiyalar C++ da mavjud. Bu holda ularni oldiga void qo‘yiladi.

• Formal parametrlar ro‘yxati bir-biridan vergul bilan ajratilgan identifikatorlar naboridan iborat, ya'ni:
• :: = (,
• , ...)

• Masala: Ikkita qiymatdan kattasini aniqlovchi
• funksiya tuzing va undan foydalanish
• tartibini ko‘rsating.
• Yechim: funksiyadan foydalaniladi.

• Formal parametrlar

• int Max ( int a, int b )
• {
• if ( a > b ) return a ;
• else return b ;
• }

• return – funksiya natijasini qaytarish

• Xususiyati:
• Natija tipini funksiya nomi boshida ko‘rsatiladi
• formal parametrlar protseduradagidek ko‘rsatiladi
• O‘zgaruvchi-parametrlardan foydalanish mumkin
• Odatda funksiyalar asosiy dasturdan oldin joylashgan bo‘ladi

• Max ( int a, int b )

• int

• float qq ( )

• int a, float x, char c

• int Olim (int a, int b )

• &

• &

• Xususiyat:
• lokal o‘zgaruvchilardan foydalanish va e'lon
• qilish mumkin

• float qq ( int a, int b)
• {
• ...
• }

• float x, y;

• Lokal o‘zgaruvchilarga asosiy dastur va boshqa funksiyalardan murojaat qilish mumkin emas.

• !

• int main()
• {
• int a, b, с;
• cout<<“Ikkita son kiriting \n" ;
• cin>>a>>b;
• c = Max ( a, b );
• cout<<“Katta son “<< c ;
• }

• int Max ( int a, int b )
• {
• ...
• }

• Ma’lum o’zgaruvchilar

• Funksiyani chaqirish

• Formal o’zgaruvchilar

• #include
• #include
• #include
• int Max ( int a, int b )
• {
• if ( a > b ) return a ;
• else return b ;
• }
• int main()
• { int a, b, c;
• cout<<“Ikkita son kiriting \n" ;
• cin>>a>>b;
• c = Max(a, b);
• cout<<"Katta son "<
• getch(); return 0;}

• Funksiya

• Funksiyani
• ishlatilishi

• Masala. Berilgan son tub son ekanligini aniqlovchi funksiya tuzing.
• Xususiyati:
• javob – mantiqiy qiymat: «Yes» (1) yoki «No» (0)
• shartlarda (if, while) mantiqiy qiymatini funksiya natijasi sifatida foydalanish mumkin
• Algoritm: son bo‘luvchilarini 2 va N-1 intervalida qidiramiz, agar u nolga teng bo‘lmasa, bu son murakkabdir.

• count = 0;
• for (i = 2; i < N; i ++)
• if ( N % i == 0 ) count ++;
• if ( count == 0 )
• // N soni tub}
• else // N soni murakkab

• Qanday yaxshilash mumkin?

• ?

• int main()
• {
• int N;
• cout<< “Butun son kiriting \n” ;
• cin>>N;
• if ( Prime( N ) )
• cout<
• else cout<

• int Tub( int N )
• {
• int count = 0, i;
• for (i = 2; i*i <= N; i++)
• if (N % i == 0) count ++;
• return count ;
• }

• Funksiyani chaqirish

• gacha tekshirish

• if (count == 0) return 1;
• else return 0;

• Tub( N )

• “1": 1 dan N gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini topuvchi funksiya tuzing va foydalanish misolini keltiring.
• Masalan:
• Son kiriting:
• 100
• 1 dan 100gacha sonlar yig‘indisi = 5050
• “2": Shaxmat ixtirochisi N-katakka nechta bug‘doy qo‘yish kerakligini so‘ragan, bug‘doylar soni aniqlovchi funksiya tuzing (1-ga – 1 bo‘g‘doy, 2-ga – 2 ta bug‘doy, 3-ga – 4 ta bug‘doy, …)
• Eslatma: long int tipidan foydalaning.
• Masalan:
• Katak nomeri kiriting:
• 28
• 28-katakda 134217728 ta bug‘doy.

• “1": 1 dan N gacha bo‘lgan sonlar yig‘indisini topuvchi funksiya tuzing va foydalanish misolini keltiring.
• Masalan:
• Son kiriting:
• 100
• 1 dan 100gacha sonlar yig‘indisi = 5050
• “2": Shaxmat ixtirochisi N-katakka nechta bug‘doy qo‘yish kerakligini so‘ragan, bug‘doylar soni aniqlovchi funksiya tuzing (1-ga – 1 bo‘g‘doy, 2-ga – 2 ta bug‘doy, 3-ga – 4 ta bug‘doy, …)
• Eslatma: long int tipidan foydalaning.
• Masalan:
• Katak nomeri kiriting:
• 28
• 28-katakda 134217728 ta bug‘doy.

• “3": Ikkita natural sonning eng katta umumiy bo‘luvchisini topuvchi funksiya tuzing va undan foydalanishga misol keltiring.
• Masalan:
• Ikkita son kiriting:
• 14 21
• EKUB(14,21)=7
• “4": Sinus funksiyasini qator yig‘indisi sifatida aniqlovchi dastur tuzing (0.001 aniqlikda)
• Masalan:
• Burchakni gradusda kiriting:
• 45
• sin(45) = 0.707

• x radianda!

Funksiya bu – ma’lum vazifalarni bajaruvchi qism dastur bo’lib, dasturning ixtiyoriy qismida chaqiriladi.

• Funksiya bu – ma’lum vazifalarni bajaruvchi qism dastur bo’lib, dasturning ixtiyoriy qismida chaqiriladi.
• Unga qiymat uzatish uchun parametr o’zgaruvchilardan foydalaniladi.