Informatika 2017 qqalpoq indd

 

=

 

8 bit. Máselen:  11011011  de  1  bayt 

informaciya  bar,  sebebi  onda  8  bit,  1011010100100011  de  bolsa  2 

bayt  informaciya  bar,  sebebi  onda  16  bit  qatnaspaqta.

Ulıwma  alǵanda,  informaciyada  qatnasqan  hárqanday  belgi  1  bayt 

kólemli,  informaciya  kóleminiń  eń  kishi  ólshem  birligi  bolsa bayt 

dep  esaplanadı.  Máselen,  B  háribi  1  bayt  ólshemge  iye;  MA  bolsa  2 

bayt  ólshemli;  BMA — 3  bayt  ólshemli  hám  t.b.

Ámelde  bayttan  úlken  informaciya  kóleminiń  ólshem  birlikleri 

qollanıladı.  Olardı  tómendegishe  súwretleymiz:

1

 

kilobayt

 

=

 

1

 

Kb

 

=

 

1024

 

bayt

 

=

 

2

10

 

bayt;

1

 

megabayt

 

=

 

1

 

Mb

 

=

 

1024

 

Kb

 

=

 

2

10

 

Kb=2

20

 

bayt

 

=

 

1048576

 

bayt;

1

 

gigabayt

 

=

 

1

 

Gb

 

=

 

1024

 

Mb

 

=

 

2

10

 

Mb=2

30

 

bayt

 

=

 

1073741824

 

bayt;

1

 

terabayt

 

=

 

1

 

Tb

 

=

 

1024

 

Gb

 

=

 

2

10

 

Gb=2

40

 

bayt

 

=

 

1099511627776

 

bayt;

1

 

petabayt

 

=

 

1

 

Pb

 

=

 

1024

 

Tb

 

=

 

2

10

 

Tb=2

50

 

bayt

 

=

 

1125899906842624

 

bayt.

Informaciya kólemi ólshew birlikleri arasındaǵı baylanıstı tómendegi 

sxema  arqalı  ańlatıw  múmkin:

:8→

:1024→

:1024→

:1024→

bit

bayt

kilo-

bayt

mega-

bayt

giga-

bayt

.  8←

.  1024←

.  1024←

...1024←

Bizge  belgili,  informaciya  ústinde  jetkerip  beriw  ámeli  orınlanıwı 

múmkin.  Informaciyanı  kompyuter  járdeminde  jetkerip  beriwde  sarp-

lanatuǵın  waqıt  informaciya  kólemine  baylanıslı  boladı.  Informa-

ciyanıń  waqıt  birligi  ishinde  jetkerip  berilgen  ólshemi  informaciyanı 

jetkerip  beriw  tezligi  dep  ataladı.  Informaciyanı  jetkerip  beriw  tezli-

giniń  eń  kishi  belgisi  sıparında  bod  kirgizilgen:  1

 

bod

 

=

 

1

 

bit/1 sekund.

Házirgi kúnde informaciya jetkerip beriw tezliginiń birligi sıpatında 

tómendegiler  esaplanadı:

1

 

kilobayt/sekund,  1

 

kilobit/sekund, 1

 

megabit/sekund, 1

 

gigabit/se-

kund,  bul  jerde  kilobit

 

=

 

1024

 

bit, megabit

 

=

 

1024 kilobit, gigabit=1024 

megabit.

Máselen,  120  megabayt  kólemli  informaciya  8  minutta  jiberilgen 

bolsın.  Bunday  jaǵdayda  informaciyanı  jetkerip  beriw  tezligin  tómen-

degi  túrde  esaplaw  múmkin:

120 Mb/8 minut = 122880 Kb/8

 

 minut = 15360 Kb/minut =

     

= 15728640 bayt/minut = 262144

 

bayt/sekund = 2097152

  

bit/sekund =

    

=

 

2097152

 

bod.

---

40

Grafikli  informaciyanı  eki  belgi  járdeminde  kodlaw

Paint programmasında súwret sızıp, soń onı úlkeytkenimizde súwret 

kvadratlardan  ibarat  ekenligin  kórgensiz  (tómendegi  sheptegi  súwret). 

Bunda  kompyuter  ekranında  kórinisler  rastr  dep  atalıwshı  sızıqlar 

járdeminde  bólingen  piksel  (ingl.  pixel — picture  element — súwret 

elementi)  dep  atalıwshı  júda  mayda  kvadratlardan  ibarat  qatarlardan 

payda  bolıwı  sebepshi  (tómendegi  ońdaǵı  súwret).  Demek,  hárqanday 

súwret  kompyuterde  pikseller  járdeminde,  yaǵnıy  sıypaq  (jıltır)  súw-

retti  diskretlestiriw  tiykarında  súwretlengen  eken.

   

 

Endi  aq  hám  qara  reńlerden  ibarat  súwret  ushın  ekilik  kodın 

anıqlaymız.  Bunıń  ushın  pikseldiń  aq  reńine  0  di,  qara  reńine  1 

di  sáykes  qoyamız,  yaǵnıy  eki  reń  ushın  1  bit  uzınlıqtaǵı  kod  kerek 

boldı.  Usı  usılda  hárqanday  súwretti  0  hám  1  ler  izbe-izligi  arqalı 

súwretley  alamız.  Máselen,  ońdaǵı  aq-qara  kórinisti  tómendegishe 

jaza  alamız:

000000001100000000000000011110000000000000111111000000...

Eger  pikseller  reńi  ekewden  artıq  bolsa,  ol  jaǵdayda  kodlaw  ushın 

1  bit  jeterli  bolmaydı.  Reńler  sanı  kóp  bolǵanda,  ekilikte  kodlaw 

ushın  jáne  formulanı  paydalanamız: