Informatika 2017 qqalpoq indd

  tolıq  bolıwı.  Yaǵnıy,  informaciya  úyrenilip  atırǵan  zat  yaki 

hádiyseni  hár  tárepleme  tolıq  táriyiplewi  kerek.  Keri  jaǵdayda 

informaciyanı  nadurıs  túsiniwge  hám  nátiyjede,  qáte  qarar  qabıl 

etiwge  alıp  keledi.  Máselen,  klass  basshıńızdıń  «Ekshembi  kúni 

barlıǵımız  teatrǵa  baramız,  sonıń  ushın  hámme  teatr  aldına  jıynalsın» 

degen  informaciya  tolıq  emes,  sebebi  qaysı  teatr,  qaysı  ekshembi, 

saat  neshede  ekenligi  belgisiz; 



  isenimli  bolıwı.  Keri  jaǵdayda  onnan  paydalanıw  qáte  qarar 

qabıl  etiwge  hám  qolaysız  nátiyjelerge  alıp  keledi.  Máselen,  házilkesh 

klaslasıńız «Matematikadan bolatuǵın tekseriw jumısı qaldırıldı» degen 

informaciyasına  tiykarlanıp  tekseriw  jumısına  tayarlanbaw  qanday 

nátiyjege  alıp  keliwi  múmkinligin  kóz  aldıńızǵa  keltiriw  qıyın  emes.

Qanday  da  bir  informaciyada  usı  ózgesheliklerdiń  birewiniń 

joqlıǵı  onıń  biziń  talaplarımızǵa  juwap  bere  almaytuǵınına,  qısqasha 

aytqanda,  bul  informaciyadan  paydalanıwǵa  bolmaytuǵınlıǵına  hám 

onı  saqlap  qoyıw  ushın  arzımaytuǵınlıǵına  tiykar  boladı.

Informaciyanıń  bul  3  tiykarǵı  ózgesheliginen  tısqarı  basqa  qásiyet-

leri  de  bolıp,  informaciya  túsinikli,  qısqa,  yaki  tolıq  kórsetiliw 

zárúrligin  aytıp  ótiw  zárúr.  Informaciyanı  qollanıw  maqsetinen 

kelip  shıǵıp,  onıń  artıqsha  ózgesheliklerin  de  biliw  zárúr.  Máselen, 

«2008-jılda  dápterge  tárepi  5  ketekshege  teń  bolǵan  kvadrat  qızıl 

reńde  sızılǵan.  Onıń  maydanın  esaplań»  máselesi  ushın  kvadrattıń 

tárepin  biliw  jetkilikli,  lekin  «2008-jılda»  hám  «qızıl  reńde»  sıyaqlı 

qosımshalar  artıq  berilgen.  «Tárepi  10  ǵa  teń  bolǵan  kvadrattı  peri-

metri  3  ke  teń  bolǵan  neshe  tuwrımúyeshlik  penen  toltırıw  múmkin 

ekenligin  anıqlań»  máselesine  qosımsha  «tárepleri  pútin  san  bolǵan» 

táriyiplewiniń  beriliwi  máseleniń  sheshiliwin  de  ańsatlastıradı  hám 

anıqlastıradı  (eki  jaǵdayda  da  máseleni  sheshiń!).

Aytıp  ótilgendey,  zárúr  bolǵanda  paydalanıw  ushın  informaciya-

lardı  saqlap  qoyıw  kerek.  Informaciyalar  adamnıń  yadınan  tısqarı 

hár  qıylı  qurallarda,  máselen,  kitap,  gazeta  hám  magnitli  lentalarda, 

kompyuterlerdiń bolsa arnawlı qurallarında saqlanadı. Olar informaciya