mısallardı kóremiz.
ekenligin bilemiz.
31
5-sabaq. Ekilik sanaq sistemasında ámeller orınlaw
1. Ekilik sanaq sistemasında qosıw ámeli qalay orınlanadı? Mısal
keltiriń.
2. Ekilik sanaq sistemasında qosıw ámelin qosıw kestesinen pay-
dalanbastan orınlaw múmkin be? Juwabıńızdı túsindiriń.
3. Ekilik sanaq sistemasında alıw ámeli qalay orınlanadı? Mısal
keltiriń.
4. Ekilik sanaq sistemasındaǵı kóbeytiw kestesin awızeki aytıp
beriń.
5. Ekilik sanaq sistemasındaǵı 1001.101 − 1110 + 111 ańlatpasın
esaplań.
1. Ekilik sanaq sistemasında berilgen sanlar ústinde qosıw ámelin
orınlań:
a) 101+111
b) 1101+110
d) 1111+1011
e) 1011+110
f) 1010+1111
g) 11,011+101,01
2. Ekilik sanaq sistemasında berilgen sanlar ústinde alıw ámelin
orınlań:
a) 1010–110
b) 1100–11
d) 1011–101,11
e) 11011,11–101,01
f) 1111–10,11
g) 1101,101–1001,01
3. Ekilik sanaq sistemasında berilgen sanlar ústinde kóbeytiw
ámelin orınlań:
a) 101 . 11
b) 110 . 101
d) 111 . 11
e) 1011 . 11,01
f) 1111,01 . 101
g) 101,11 . 1,101
Onlıq
Ekilik
4
10
+7
10
+ 15
10
100
2
+ 111
2
+ 1111
2
Yadta: 1
1 1+1 1 1
4
1 0 0
7
1 1 1
+ 1 5
+
1 1 1 1
Juwabı: 2 6
1 1 0 1 0
4+7+5=16=10+6
0+1+1=2=2+ 0
1+0+0+1=2
1+0+1+1=3=2+1
1+1+1+1=4=2+2+0
1+1+0+0+1=3 =2+1
1+0+0+0=1
32
6-sabaq. ÁMELIY SHÍNÍǴÍW
1. Ekilik sanaq sistemasında berilgen sanlar ústinde ámellerdi
orınlań:
a) 10,101+11,111
b) 110,01+11,0101 d) 111,10+111
e) 10010,01–111,1 f) 110001–11,01
g) 10000–100,11
h) 11010,11 . 10,01 i) 111 . 11,101
j) 100101 . 101,011
2. Ekilik sanaq sistemasında qáte orınlanǵan ámellerdi anıqlań:
a) 101–11 = 11
b) 111010+10 = 111100
d) 11100+11=100111
e) 11 . 11 = 1001
f) 1001–11 =100
g) 11111 . 1010 =
= 100110110
h) 110011,001–1,011 =
=111110,1
i) 1110,01+1,01=111110 j)11001,1–110,11 =
=10010,11
k) 1010 . 1110=10101100; l) 100,101–1,010=11,011 m) 110100–1101=100
3. Ekilik sanaq sistemasında esaplaw nátiyjesin anıqlań:
a) 110001101+11001111–111000111;
b) 1110–1101+1011–111;
d) 11 . 101+110 . 111;
e) 1001 . 101–1110+111.
4. Tómendegi esaplawdı orınlawda triada hám tetrada kodınan
paydalanıń:
a) 143
8
+57
8
;
b) 143
8
–57
8
;
d) 143
8
. 57
8
;
e) A5
16
+F
16
;
f) A5
16
–F
16
;
g) A5
16
. F
16
.
7-sabaq. BIR SANAQ SISTEMASÍNDAǴÍ SANLARDÍ
BASQA SANAQ SISTEMASÍNDA KÓRSETIW
Kompyuterler menen baylanıslı sanaq sisteması tek ǵana ekilik
sanaq sistemasın emes, bálkim segizlik hám onlıq sanaq sistemasın
da óz ishine aladı. Sol sebepli sanap ótilgen sanaq sistemalarınıń
sanları arasındaǵı baylanıstı anıqlaw áhmiyetli.
Bir sanaq sistemasındaǵı pútin sanlardı onlıq sanaq
sistemasında kórsetiw
Tiykarı oń bolmaǵan poziciyalı sanaq sistemasındaǵı teris emes
pútin sandı onlıq sanaq sistemasına ótkeriw ushın onı ıqsham
kórinisinen jayıq kórinisine ótkeriw hám qosındı nátiyjesin esaplaw
jeterli. Mısalı:
I bap. Informaciya