İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının mahiyyəti və fənnin predmeti

Iyerarxik model. Relyasiya modeli. Şəbəkə modeli. Obyektyönlü model

İyerarxik və şəbəkə modellərinin əsas terminləri – atribut, aqreqat və yazıdır. Atribut verilənlərin elementidir və verilənlərin ən kiçik adlandirilmiş struktur vahididir. Atributların adlandırılmış çoxluğundan verilənlərin aqreqatı yaranır. Nəhayət, digər aqreqatların tərkibinə daxil olmayan tərkib aqreqat yazı adlandırılır. İyerarxik modelində verilənlər bazasının bütün atributları, aqreqatları və yazıları iyerarxik formada təşkil olunmuş, yəni tabeçilik münasibətləri ilə bağlı olan struktur yaradır. Həmin strukturda istənilən element yalnız bir başqa elementə tabe ola bilər. İyerarxiya modellərində obyektə müraciət bir qayda olaraq digər obyektə tabeçiliyi olmayan ən yüksək səviyyəli obyektdən həyata keçirilir. Relyasiya strukturlu verilənlər bazasının əsas cəhətləri. Relyasiya strukturlu VB-də sahələr VB-nin strukturunu yaradırlar, yazılar isə VB-də olan informasiyanı ifadə edirlər. Verilənlərin şəbəkə modelinin konsepsiyası Ç.Baxmanın adıylə bağlıdır. Verilənlərin təşkilində şəbəkə yanaşması iyerarxik modelinin genişləndirilməsi nəticəsində yaradılmışdır. İyerarxik strukturda “yazı-nəsil” dəqiq olaraq bir “əcdada” malik olmalıdır. Verilənlərin şəbəkə strukturunda isə “nəsil” “əcdadların” istənilən sayına malik ola bilər. Təbii ki, burada “nəsil” və “əcdad” iyerarxik münasibətlərin terminləridir. İyerarxik və şəbəkə verilənlər bazalarının çatışmazlıqları – onların sxemlərinin çox çətin və sərt olmasıdır. Bir halda ki, verilənlərin dəyişdirilməsi proseduru həmin verilənlərin fiziki təşkilindən asılıdır, bu modellər proqram təminatından tam müstəqil deyillər. Başqa sözlə, əgər verilənlərin strukturunu dəyişmək lazımdırsa, proqram təminatında da dəyişiklik etmək lazımdır. Obyekt-münasibətli (object-relational database) verilənlər modeli münasibətli verilənlər modelinə obyekt yönümlü proqram təminatlarında olan elementlərin əlavə edilməsi nəticəsində yaranmışdır. Obyekt-münasibətli (object-relational) termini İnformix şirkəti tərəfindən 1996-cı ilin sonunda yeni məhsulunu – “Informix Universal Server-in (IUS)” buraxdıqdan sonra geniş yayılmağa başladı.

119.