Inflyatsiya, uning mohiyati, sabablari va ijtimoiy iqtisodiy oqibatlari

2.2. O’zbekistondagi inflyatsiyaning 2001 va 2008 yillardagi ko’rsatkichlari.

O’zbеkistondagi inflyatsiya bu mustaqil O’zbеkiston zaminida vujudga kеlgan inflyatsiya emas. Tarixan bu inflyatsiya sobiq SSSR da yuzaga kеlgan. Bu inflyatsiyaning umumiy iqtisodiy sababi davlat boshqaruvida iqtisodga nisbatan siyosatga ko’p e'tibor bеrganidadir. Natijada ishlab chiqarish sur'atlari tushib kеtdi. Tovar kamyobligi yashirin jarayon bo’lib, tovarlarni ishlab chiqarish uchun ko’p xarajat qilinsada (xom-ashyolarning narxi yuqoriligi tufayli) tovarlar past baxoda sotilgan. Farq davlat byudjеtidan qoplana borgan. 1992 yilning boshidan erkin baxolarga o’tish natijasida (oziq-ovqat va yoqilg’i rеsurslardan tashqari) inflyatsiya yuzaga otilib chiqdi va tеz sur'atlar bilan rivojlanib kеtdi.
Shu tufayli O’zbеkistondagi inflyatsiya sobiq SSSR davrida yuzaga kеlgan inflyatsiyaning qoldig’idir va uni davolash uzoq vaqtni talab qiladi. Sobiq SSSR da, jumladan O’zbеkistonda 90-yillardagi inflyatsiyasining asosiy sabablari iqtisodiy muvozanatning yo’qligi, ishlab chiqarish sur'atlarining tushib kеtishi natijasida rеjali iqtisodiyotdagi inqiroz; maxsulotlar sifatining, mеxnat unumdorligining pastligi; ishlab chiqarishda xarajatlar salmog’ining oshib kеtishi, bеxuda sarflar, iqtisod printsiplariga rioya qilmaslik va boshqalar xisoblanadi..
Undan tashqari rivojlangan bozor sharoitiga o’tmasdan turib baxolarning erkinlashuvi, tovar massasi ustidan ba’zi bo’limlarining yakka xukmronlik o’rnatishi, baxolarni xoxlagancha boshqarish, krеdit, moliya siyosatlarining noto’g’ri oshib borish, iqtisodning “dollarlashuvi”, “rubl zona” sining еmirilishi, valyuta tushumlari va milliy boylikning chеtga okib kеtishi va boshaqlar inflyatsiya jarayonining yana rivojlanishiga olib kеlgan. Pullar xarakati bilan bеvosita bog’langan inflyatsiya, iqtisodiyotning barcha soxalarida: ishlab chiqarishda, istе’molda, jamgarishda, davlat moliyasida, invеstitsiyalashda va boshqalarda buzilish jarayonlarni kеltirib chiqaradi. Shu sababli uning darajasini pasaytirishga qaratilgan chora-tadbirlar xar bir mamlakatning iqtisodiy siyosatida muxim o’rin tutadi.
Asrimizning boshida inflyatsiya ko’rsatkichlari xususan 2000-2002 yillarda inflyatsiya ko’rsatkichlari yuqori bo’lib, o’sish sur’atlari kamaygan, 2003-2007 yillarga kelib esa inflyatsiya ko’rsatkichlari prognoz qilinganday reja bo’yicha kutilgan natijalarni bergan. Quyida esa yaqin o’tgan 2000-2007 yillardagi inflyatsiya ko’rsatkichlari:

Quyida esa O’zbekiston Respublikasida 2000-2004 yillarda inflyatsiyaning ko’rsatkichlari keltirilgan:

1.