Inflyatsiya, uning kelib chiqishi va oqibatlari

O`zbekistonda inflyatsiyani kamaytirishning chora tadbirlari

Inflyatsiya ayniksa utish boskichida turgan iktisodiyotga juda ogir ta`sir kursatadi.Buning sababi bozor iktisodiyoti yulida goyat muxim kadam bulgan narx-navoni erkinlashtirish, ya`ni narxlar ustidan davlat nazoratini bekor kilish bilan boglangan.Bunday narxlarni erkinlashtirishning kanday natijalarga olib kelishini oldindanok aytib berish mumkin:xamisha takchil bulib kelgan tovarlarning narxlari oshib ketadi. Chunki davlat ushbu tovarlarning narxlarini sun`iy ravishda past kilib belgilab kelgan va talab xamisha taklifdan oldinda yurgan yoki xukumat karorlari keltirib chikargan iktisodiy buzilishlar xamda samarasizlik tufayli shu xol vujudga keladi. Agar utish davriga kelganda odamlar kulida kup mikdorda pul tuplanib kolgan bulsa (chunki ularni biron bir kimmatli narsaga sariflashning imkoni bulmagan), inflyatsiya yuki yana xam ogirrok bulishi mumkin.
Makroiqtisodiybarqarorlikhamdaiqtisodiyo‘sishnita’minlashdaMarkaziybankningmasuliyatiulkanekanliginihisobgaolib, unita’minlashdao‘ziningasosiyvamuqobilssenariylarniishlabchiqdi. IkkalassenariydahamMarkaziybankpul-kreditsiyosatiniyuritishdaehtiyotkoronayondashuvdanfoydalanib, pul-kreditsharoitlarinibirmaromdaqat’iylashtiribborishniko‘zdatutgan. Bundamuqobilssenariydayanadaqat’iyroqchoralardanfoydalaniladi.
Ungako‘ra, istiqboldapul-kreditsiyosatiningmuhimvazifalarisifatidainflyasiyadarajasinipasaytirishvainflyasiontargetlashrejimigao‘tishuchunasosyaratish, shujumladanpul-kreditsiyosatiinstrumentlarivatransmissionmexa- nizmlarinirivojlantirishzarur.
Inflyasiyanikeltiribchiqaruvchiasosiyomillarinvestitsionfaollikningoshishinatijasidaiqtisodiyotdavujudgakeladiganyuqoritalabvatartibgasolinadigannarxlarningliberallashtirilishikutilmoqda. Bundadavlatkorxonalariningislohqilinishi (sh.j. xususiylashtirish) doirasidakapitalqo‘yilmalarhajminingo‘sishiinvestitsionfaolliknirag‘batlantiruvchiasosiyomilbo‘ladi.
Iqisodiyottarmoqlaridachuqurtarkibiyo‘zgartirishlarniamalgaoshirish, tovarvaxizmatlarningsifatlibozorinishakllantirganholdaraqobatbardoshbozoriqtisodiyotigao‘tishjarayoninijadallashtirish, aholiniijtimoiyhimoyaqilishtiziminitakomillashtirishvamustahkamlash, davlataktivlariniboshqarishdabozortamoyillarinijoriyetishmamlakatiqtisodiytaraqqiyotiningyangibosqichidamuhimahamiyatkasbetadi.
Bugungikundabarqaroriqtisodiyo‘sishningyo‘nalishlaridanbirisifatidamamlakatimizdao‘zlashtirilayotganinvestitsiyalaralohidaahamiyatkasbetadi. Investitsiyalarningmamlakatiqtisodiyotigakirishinatijasidaishlabchiqarish, xizmatko‘rsatishkorxonalariningfaolligioshmoqda. Buningnatijasidaaholiningishbilanbandligivaaholidaromadlarioshmoqda. Buesao‘znavbatidiYAIMningo‘sishinita’minlaydi. Ushbuvazifalarnisamaraliamalgaoshirishdamamlakatrivojlanishiningasosiymakroiqtisodiyko‘rsatkichlariningo‘zgarishtendensiyalarinibilishmuhimahamiyatgaegahisoblanadi.
O‘zbekistondaiqtisodiyotningbarqaroro‘sishivamakroiqtisodiybarqarorliknita’minlashborasidaulkannatijalarko‘zlanayotganekan, buvazifalarnibajarishuchunquyidagitadbirlarniamalgaoshirishlozimdebhisoblaymiz:

• 
  iqtisodiyotningetakchitarmoqlariuchunuzoqmuddatlirivojlanishdasturlariniishlabchiqishvauningizchillikbilanamalgaoshirilishinita’minlash;
  
• 
  mamlakatimizningharbirhududiuchunmavjudsalohiyatniinobatgaolganholdamaxsusrivojlanishdasturlariniishlabchiqishvaularniamalgaoshirishnita’minlash;
  
• 
  xususiymulkchiliknirivjlantirish, xususiytadbirkorlikningyanadajadalo‘sishinita’minlash;
  

• 
  narxlarbarqarorliginita’minlashmaqsadidabankkreditlariniaynaniqtisodiyotningrealsektorigajalbetilishinita’minlash;
  
• 
  aholiningiste’moliuchunzarurbo‘lgantovarvaxizmatlarningtannarxinioshibketmasliginita’minlashmaqsadidaishlabchiqarishvositalarini(asbobuskunalarvaboshqalarni)importqilishniastasekinlikbilankamaytiribborishhamdaularningishlabchiqarilishnimahalliylashtirish;
  
• 
  iqtisodiyotnimodernizatsiyalash, tubtarkibiyo‘zgarishlarniamalgaoshirishhamdaishlabchiqarishningtexnikvatexnologikyangilanishjarayonlariniyanadatakomillashtirish;
  
• 
  moddiy-texnikaresurslarivatayyormahsulotlarnisotishvasotibolishtizimiinstitutlaridatransaksiyaxarajatlarinipasaytirish;
  
• 
  aholiningasosiyqatlaminiiqtisodiyfaollikkajalbqilishmexanizmlarinitakomillashtirish.
  

2019 yilning mart oyida oziq-ovqat mahsulotlaridan narxlarning o’sishi borasidagi etakchilik meva-sabzavot hamda sut mahsulotlari guruhiga tegishlidir (narxlar mos ravishda 4,5% va 1,5 %ga qimmatlashgan). Tuxum narxlari esa ketma-ket ikki oy davomida arzonlashgan (fevralda 0,2 %, mart oyida 1,2%).
Yil boshiga nisbatan umumiy hisobida meva-sabzavot mahsulotlari uch oy davomida 17,7 %ga, jumladan, mevalar 21,9 %, sabzavotlar 20,5 % va kartoshka 1,3 %gaqimmatlashgan.
2018 yilning dekabr oyiga nisbatan narxlarning ko’tarilish borasidagi keyingi etakchi o’rinlarni sut mahsulotlari (8,1%) ovqatlanish band etgan (8,0%).
1-jadval