Inflyatsiya: sabablari, oqibatlari va ijtimoiy xarajatlar

Taklif inflyatsiyasi

Inflyatsiyani real daromadlar darajasiga ta’siri u kutilayotgan yoki kutilmayotganiga ham bog’liq. Kutilayotgan inflyatsiya sharoitida daromad oluvchi inflyatsiyaning u olayotgan daromadga ta’sirini kamaytirish, ya’ni real daromadi darajavsini saqlab qolish chorasini ko’radi.

Bu uchun Fisher tenglamasidan foydalanish mumkin:

i = r + kut, bu erda i-nominal foiz stavkasi; r- real foiz stavkasi; kut- kutilayotgan infnflyatsiya darajasi.

Inflyatsiya sur’ati 10 foizdan oshganda Fisher tenglamasi quyidagi ko’rinishni oladi:

r=

Kutilmagan inflyatsiya daromadlarni debitorlar va kreditorlar o’rtasida kreditorlar

foydasiga qayta taqsimlaydi. Shuningdek kutilmagan inflyatsiya daromadlarni qayd qilingan daromad oluvchilar va qayd qilinmagan daromad oluvchilar o’rtasida keyingilari foydasiga qayta taqsimlaydi. Talab va taklif inflyatsiyasini qat’iy chegaralash qiyin. Ba’zida bu ikki turdagi inflyatsiya bir-biri bilan qo’shilib ketadi. Masalan, talab inflyatsiyasi sharoitida yollanma ishchilar kutilayotgan inflyatsiya darajasini e’tiborga olib ish haqilari oshirilishini mehnat shartnomalariga kiritadilar. Bu esa mahsulot tannarxini oshirib taklif inflyatsiyasini keltirib chiqaradi. Tovarlar taklifning kamayishini kuzatayotgan iqtisodiy agentlar pul mablag’larini tovarlarga aylantirishga shoshadilar. Bu holat talab inflyatsiyasi ko’rinishini keltirib chiqaradi. Bunday ketma-ketlik oxir-oqibat giperinflyatsiyani keltirib chiqarishi mumkin. Giperinflyatsiya boshqarib bo’lmaydigan inflyatsiya jarayoni bo’lib, ishlab chiqarish va bandlik darajalariga halokatli ta’sir ko’rsatadi. Xarajatlar inflyatsiyasi stagflyatsiyaga, ya’ni bir vaqtda ishlab chiqarishni pasayishi va narx darajasining o’sishiga olib keladi.